Филмот ми е еден од омилените и затоа би сакал да напишам нешто повеќе. Rocknrollaa убаво ја има поставено дискусијата, па затоа одиме по ред:
Што мислите за него?
-Го обожавам.
Дали е доловена потребната поента?
-За мене, да, ќе објаснам подолу.
Кои се дупките во приказната?
-Појма немам, можеби нема дупки, а можеби не сум забележал. Во секој случај, ако ги има, би сакал некој да ги посочи.
Се играло ли намерно на карта шок, за да му се издигне гледаноста или тоа е составен дел од приказната?
-Експлицитноста во филмот не е употребена туку-така, за публицитет, туку со цел подобро да се истражи природата на моралот и слободата. Не можеш да влечеш поента од ваков филм ако ги цензурираш работите. Едно е гледачот да слушне за злоделата на Алекс, а друго е гледачот да ги види истите. Нормално, тоа го прави филмот тежок за гледање, но поради тоа и влијанието врз публиката е посилно.
Во кој временски период е поставена приказната, кое е општеството кое се критикува, а кое всушност не е ни доволно прикажано во филмот, туку има само една единка со неколку човечки сателити?
-Дејството се случува во некоја блиска иднина, каде општеството е во фаза на колапс. Интересно е што иднината на Кјубрик не е прикажана преку напредни технологии, туку преку чудни облеки, чудни звуци, чуден вокабулар. Општеството кое се критикува е секое општество. Затоа не е ни прецизирано, бидејќи не е ни битно. Опкружувањето е универзално.
Дали ви се допаѓа или не и зошто?
-Зошто ми се допаѓа? Пред се’ бидејќи филмот не се плаши да го постави прашањето: ‘Што ќе се случи ако на човек му се одземе правото на избор и дали со тоа му се одземаат сите морални елементи’. Нашата личност се состои од работите кои ги правиме како резултат на инстинкт, она кое се случува кога размислуваме за нашите постапки. Моралот сам по себе настанува како резултат на нашата слобода да правиме што сакаме И кога бираме да го направиме правилното. За да постои моралот мора да постои и правото на слободен избор.
Во случајот со Алекс, елементот наречен ‘избор’ е тотално отстранет . Неговите постапки и размислувања не произлегуваат повеќе од слободата. Преку перењето мозок, Алекс не ги прави работите кои тој мисли дека се правилни, туку постапува според она што државата и општеството сметаат дека е правилно. Поради тоа, со отстранувањето на правото на избор и слободата, на Алекс му е исто одземен и моралот. Ако на човек не му се даде избор да направи лоша работа, ништо нема да се постигне. Целта е, кога ќе му се понуди таков избор, тој да го одбие сам од себе. Во спротивно, однесувањето му е по нарачка и нема врска со слободата. Поентата е дека вистинската добрина мора да дојде сама по себе, а не преку насилство, без разлика дали физичко или психичко. Во спротивно, насилството ќе роди ново насилство.
Отстранувањето на правото на избор филмот го извршува преку перењето на мозок и наметнувањето добрина. Од филмот е јасно дека перењето мозок не функционира. Еве, да ги занемариме неправедните работи кои му се случија на Алекс откако излезе од затвор. На крајот ќе дојдеме до заклучок дека Алекс повторно си се вратил на старото, на она вроденото. Интересно е што не знаеме точно зошто Алекс се враќа во старата состојба. Можеби дури бил во болница докторите повторно му менувале работи во мозокот, или пак поради стресот на организмот при соочувањето со смртта. Нејасно е што се случило во меѓувреме, но не е ни важно, бидејќи поентата е веќе доловена. Тоа е дека природата на една индивидуа не може да се промени на никаков начин, особено не на вештачки.
Пред да продолжам, мала пауза со една култна сцена, за мене една од најморничавите на сите времиња:
Океј. Друга работа која A Clockwork Orange го прави ремек-дело се измешаните чувства кои ги предизвикува. Многупати сум го гледал филмот и интересно е што секогаш ми е нејасно дали Алекс заслужува да го сожалувам. Секако, неговите злодела од почетокот на филмот имаат токму спротивна цел. Не ми смета кога е предаден од друштвото и кога ќе го уапсат, дури и ми е мило, бидејќи тоа е резултат на неговите претходни постапки. Сожалувањето започнува откако државата ќе му го испере мозокот, кога излегува во вистинскиот свет и кога ќе започне да страда. Сите настани кои следат будат сочувство кај публиката. Сепак, реалноста е јасна - Алекс е зол човек кој во животот направил страшни работи и не заслужува никој да ги оправдува неговите постапки. Не можам да го сожалувам и што му го испраа мозокот, бидејќи и тоа е негов избор. Финтата е што нуспојавите од експериментот како да го перат човекот кој претходно нанесол толку болка околу себе. Тука е иронијата. Филмот буди човечки чувства кај публиката преку еден нечовек. Односно, докажува дека во секој од нас се крие вродено чувство на добрина, додека истовремено тврди дека во секој од нас се крие некакво зло, народски кажано лошотилак.
Ваквата манипулација на Кјубрик ме води до една друга тема, а тоа е... манипулацијата. Погоре видовме како можеме да бидеме манипулирани од државата и од општеството, но дали може да се манипулираме сами од себе, кога некој сожалуваме, или пак од сопствените верувања. Во денешно време ова е многу важно прашање. Нормално, рекламите секојдневно знаат да ни влијаат и да ни ги променат нашите мислења, како на пример, дека Gillette е подобар од Wilkinson, а не е. Но, дали постои вистинска, поопасна манипулација, онаа која може да ни ги промени животите? Нашите верувања и вредности можат да не’ натераат на добри работи, еве на пример, да отстапиме место на бремена жена во автобус. Сожалувањето може да не’ натера да му помогнеме на човек кој повреден лежи на патот. Овие работи можат да не’ поттикнат на прости нешта, но можат со себе да повлечат и страшни последици. Честопати не сме способни да претпоставиме колку нашите добри (според нас) дела се опасни. За тоа е доказ филмот, кога Алекс влегува во туѓ дом манипулирајќи со чувството на сожалување кај луѓето. Страдањата во домот настануваат токму поради нивната добрина. Овој елемент е ретко присутен во филмовите бидејќи е премногу искрен, а повеќето филмови се плашат да поставуваат вакви директни прашања бидејќи истите не водат кон хепи енд. Лесно е да зборуваме дека во светот има многу добрина, но малку е заебано ако почнеме да даваме примери како таа добрина може да биде извор на зло.
Толку од мене за сега. Филмот го сакам многу и би било добро ако се развие некаква дискусија. Се надевам и дека ќе се вклучат луѓето кои го спомнаа во темата за класици кои не им се допаѓаат.