Писмо до мојот пријател албански радикал
Децата во автобусот „65“ беа тепани не поради објективна вина, туку поради субјективно својство, тепачите не ги познавале, тепаните не им скривиле ништо, но биле препознаени како различни, како некои што поради тоа се виновни за сѐ лошо што им се случува на младите „борци за слобода“
Своевремено, кога национализмот веќе почна да се наѕира во нашата средина и многумина еуфемистички го нарекуваа истакната национална врзаност, со еден мој колега Албанец, свесни и обајцата за кобните последици што можат да се изродат од него, седнавме и направивме договор. Имено, јас се заветив дека ќе го препознавам, ќе го осудувам, ќе се спротивставувам и ќе пишувам против секој национализам што доаѓа од македонската страна, тој пак ќе го прави истото тоа кога ќе се појави кај неговиот етникум. Се сеќавам и на заклучокот од таа средба, навистина преполн со патос и егзалтација, но заклучок во кој тогаш беше содржана сета наша подготвеност, верба и решителност. Рековме: ако научиме да живееме заедно, тогаш е можно сè, дури и жито да никне од каменот.
Низ годините потоа, иако честопати се соочував со неодобрувања, непријатности, па и груби напади од „моите“, сепак, опстојував на дадениот завет жестоко спротивставувајќи се на појавите на македонскиот национализам, пренебрегнувајќи го (морам да признаам неволно) албанскиот, зашто, нели, тој дел од задачата го имаше мојот пријател Албанец. Но, за жал, неговата борба траеше мошне кусо, можеби и затоа што влезе во политиката каде што логиката на нештата го упатија во спротивната насока - од борец против албанскиот национализам стана осведочен албански радикал. Контактите ни замреа, не се гледаме, не се слушаме, веќе не ми честита Велигден, не му честитам Бајрам, но денес, кога како на трње седам во автобус и се обѕрнувам околу себе да видам дали некој од патниците крие метална прачка, сакам да ги обновиме. Затоа овој текст, оваа епистола му ја упатувам нему.
Драг мој пријателе,
Честопати те гледам на телевизија и забележувам дека не си загубил ништо од својата ерудиција и елоквенција, од онаа сугестивност во изразот, зажарена аргументација, решителност и револуционерен занес кога зборуваш за албанската кауза и за сонот наречен Призренска лига. Ги ползуваш истите силни метафори како и некогаш – меч и камен – само што овој пат „екскалибур“ не го вадиш од каменот за да послужи за благородна цел, за заедништво, соживот, слога и разбирање, туку го креваш високо, заканувачки над главите на „лошите“ Македонци, кои те угнетуваат и ти ја одземаат слободата затоа што цврсто решиле да го зачуваат своето. Мислам дека знам од каде си ја позајмил мислата кога во една емисија велиш дека во Македонија (некогаш ја нарекуваш и ФИРОМ) расте подготвеноста за прифаќање на фашистичките методи во решавањето на недоразбирањата со Албанците. А тоа, филозофски заклучуваш, ја зајакнува подготвеноста на онеправданите Албанци, на „граѓаните од втор ред“ да тргнат по патот на насилството и агресијата. Навистина, не те слушнав да споменуваш автобус, не покажа со прстот на бројката „65“, не ги одреди тепаните и не го определи степенот на повреди, но сè нешто ми се чини дека оние десетина насилници-деца исто како и јас те слушале во низа емисии во кои точно им го лоцираш непријателот и виновникот за сите нивни животни проблеми, неволји и премрежиња.
Драг пријателе,
Можеби пропуштив, меѓутоа не те видов да го искажеш својот секогаш, нели, принципиелен став по повод, прости ми за пресилните зборови, масакрот во автобусот за Стајковци. Но и не мораш, знам дека декларативно го осудуваш инцидентот, сеедно што во него препознаваш педагошки ќотек со кој се испраќа порака и од кој треба да се извлече поука. Ликуваш ли, борецу за слобода, што твоите зборови не се потрошени залудно, што добија конкретен облик – железни прачки и безбол-палки, смели борци под албанскиот барјак, осум повредени деца-непријатели.
Те слушам оној пат, како филозофски загледан во просторот, зборуваш за разликите, за мултиетничноста, мултиконфесионалноста, за почитување на посебностите, за учењето едни од други... Не верувам дека и самиот си веруваш на зборовите, и небаре уплашен од нив, брзаш во истата реченица да ја доведеш во прашање сегашната поставеност на државата во која живееш, нејзиниот народ, име, јазик, култура, симболи, закони, власт... Гледам во умот ти е некоја поинаква држава, некоја поголема, рамковно неограничена, етнички исчистена, демократска, слободна, каде што ќе нема потреба да се каменуваат автобусите и да се тепаат патниците во нив, зашто, нели, во нив децата нема да коваат заговори против Албанците на неразбирливиот и непријателски македонски јазик.
Се сеќаваш ли, мој пријателе, на еден наш дамнешен разговор за романот „Псалм 44“ од Данило Киш, кога се согласивме со нашиот омилен писател, кој зборува за апстрактниот виновник и апстрактната вина. Се сеќаваш, нели, „нема ништо полесно од тоа да измислиш причина за омраза, значи и оправдување на насилството кон жртвата. На некои поинакви од тебе, етничка, верска или национална група, едноставно треба да им припишеш некои од општите човекови пороци и мани (дури не мора ни гревови) и априори да се оправда злосторството: жртвата е жигосана и дадени се одврзани раце непречено да ги пуштиш во погон твоите уривачки и садистички бестијални страсти над секој оној што го нема твојот национален или верски печат“. Децата во автобусот „65“ беа тепани не поради објективна вина, туку поради субјективно својство, тепачите не ги познавале, тепаните не им скривиле ништо, но биле препознаени како различни, како некои што поради тоа се виновни за сè лошо што им се случува на младите „борци за слобода“. И на тоа ги научи ти!
Тука го завршувам писмово до тебе со жалење дека не успеавме да видиме како расте жито од каменот.
П.С. Ќе продолжам да се борам против македонскиот национализам, но го прекршувам заветот – ќе се борам и против албанскиот, зашто ти ме предаде, мој поранешен пријателе.
(Авторот е новинар)
http://novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=112013847494&id=13&prilog=0&setIzdanie=23032
Автор: Милан Банов
)
