Доста паметно напишано писмо за денешното издание на Нова Македонија:
Не силувајте го Скопје
Во саботата напладне на градскиот плоштад во Скопје мала група на студенти од Архитектонскиот факултет во Скопје со транспаренти од хартија во рака се обиде јавно да побара мислење од своите професори и од македонската јавност во однос на најновите прекројувања на отворениот простор во центарот на градот. Студентите не протестираа против некаква црква, против Исус (?), уште помалку протестираа против политичка опција или против кого било. Студентите се собраа да искажат свој став. Точка. Ама било една недела пред избори, па што? Што треба да се прави една недела пред избори, да седиме сите дома и да јадеме пуканки гледајќи ТВ-дуели? Ако е ова слободна и демократска држава, таква треба да биде во секое време, во време на дожд и снег, во време на финалето од Лигата на шампионите, па и во време на избори. До толку повеќе, мислам дека тајмингот на протестот беше намерно избран единствено поради желбата да се привлече поголемо медиумско внимание, што и се потврди. Инаку, кој во оваа држава би се загрижил што мислат студентите по архитектура во „неизборен период“. Тоа што во последен момент на собирот се прилепија, го поддржаа или се оградија од него разноразни интересни групи, меѓу кои и политички, тоа е сериозен проблем на нашето општество. Во фамозниот изборен период во Скопје куче да уринира на плоштадот „Македонија“ за 10 минути на прес-конференција ќе се појават портпаролите на главните политички партии заемно обвинувајќи се за политички инструирана физиологија. Веројатно илузија е да се повикува оваа практика да престане, оваа држава е од вчера и тоа се веројатно детски болести на секоја млада демократија, болести што едноставно треба да се прележат. Сепак тажно е дека оваа колективна хистерија на поделби пополека станува колективно слепило во кое целото општество жестоко се втурнува. Патем, чисто заради информација на „знатижелните“, од тие што успеав јас да ги видам на протестот на студентите по архитектура, во нивните редови имаше деца и на истакнати вмровци, и на истакнати сдсмовци, и деца на архитекти, лекари, новинари, стечајци, деца на менаџери, бранители, деца на Албанци, Турци, Срби. И нема што повеќе да се разговара за тоа, каква политика, какви глупости. На мирен начин да се изнесуваат ставови за теми поврзани со урбаниот живот се најдобредојденото право во едно демократско општество. Дури и во времето помеѓу два изборни круга! Тоа е право што отвора дијалози и дебати за светот што треба сите заедно да го создаваме, право кое треба јасно да се стимулира почнувајќи од врвот на политичката, културната и социјалната елита, па надолу.
Добро е градот да се гради, тоа е навистина добро. Лично се радувам што во Скопје по многу години почнаа да се отвораат градилишта на кои нема да се градат станови. ОК е да се гради и црква, тоа веројатно не е само човечка, но е и божја промисла едновремено. ОК е да има и скулптури ако има кој да им се радува. Сепак ценам дека треба малку поширок дијалог пред да решиме да замениме некој отворен градски простор со изграден. За мене исто така не е спорно што секој од „владетелите“ сака да се вгради во ткивото на градот, да остави свој траг, паметник. Ќе повторам, и тоа е ОК. Така било отсекогаш, така и ќе биде, на примерот на Фиренца, Берлин, Париз, на примерот на речиси секој град. Критично е само колку долго треба да се мисли пред да почне нешто да се прави. Знаете, градењето градови е исто како кроењето, двапати мери - еднаш сечи! Знаете зошто, затоа што цената е многу висока! Ако погрешиш, нема каде да се купи резервна ткаенина. Цената на непромисленоста ќе ја платат сите што живеат во градот, и „ние“, и „вие“, и децата на политичарите заедно со сите нас. Во Македонија во градењето на градовите отсуствува суштинското мислење, формалното го има колку ни душа сака. Институции, институти, заводи, доктори на науки, експерти, закони, подзакони, стручни мислења, сè и сешто. А што на крајот? Цврц! Па токму центарот на Скопје е најсоодветниот пример за ова што ви го зборувам. Сè е по план, сè е по закон, сè е одобрено, потпишано, верификувано, потврдено, нема ништо спорно. И што добиваме на крајот, простор што личи на празна ледина на која почнува да се инсталира циркусот „Медрано“. Денес сме сведоци дека преку манипулативно читање на историјата и нејзините архитектонски стилови, на Скопје почнува да му се навлекува стилска наметка, која е базирана на негирање на постојното. Плоштадот во Скопје го формираат згради од пред неколку децении, тоа е тоа, тоа е така. Па што сега ако тоа некому не му се допаѓа? Ние не сме ниту Париз, ниту Лондон, ниту Атина. И тоа е повторно ОК, заради тоа што ние не сме ниту Французи, ниту Британци, ниту Грци. Ние сме тоа што сме и имаме град таков каков што сме создавале. И тоа е тоа. И тоа е вредност. На кого повеќе му се допаѓа плоштадот во Прага нека токми план за преселба, ете до крајот на годинава нели и визно ќе нè либерализираат. Се прашувам само ќе успее ли некој и културно да нè либерализира нас, нели, што ќе останеме овде да живееме? Па погледнете само што ни се продава како автентичен македонски архитектонски производ? Не зборувам за проектот за црквата, добро знаете за што ви зборувам. Треба ли нечии материјализирани кошмари да почнам да ги сметам за свои? Кој ги врти Грците или ЕУ или не знам кого, баш ми е гајле за нивното мислење, поважно е што мислиме ние што сме одбрале да живееме овде. Нам ни останува просторот на овој град. Ќе успее ли конечно некој да препознае дека во Скопје, спротивно на приказните што тежнеат да создадат (нов) демек јасен идентитет на градот, паралелно постојат силни културни флуиди составени од образовани луѓе што не мислат така. Патем, тие се студенти по архитектура. Тие се луѓето што ќе ја градат оваа држава! Зошто сакате да ги тепате бе море „граѓани“? Тие луѓе се иднината на оваа држава и не се ни обидувајте да го релативизирате нивното мислење! Не обидувајте се ни да ги етикетирате! Соросоиди, геј, анархисти, Албанци, што уште не! Наместо да тресете глупости, треба да соберете храброст да признаете дека тие млади луѓе се борат да го направат нашиот заеднички свет подобар. Не мора да се во право, но барем се обидуваат да направат нешто што вие очигледно не можете, или не знаете. Но тоа не е ништо страшно! Ако не можеш да помогнеш, не одмагај. Тргни се настрана, јади сендвич и остави ги луѓето да дишат кога имаат дробови за тоа!
За верниците-туристи во Скопје, со ланч-пакет, дневница и икони во рацете, не сакам ни да зборувам. Како православен верник срцето ми се расплакуваше кога гледав на каков начин се злоупотребуваше божјото име. Господ ним нека им е на помош!
Јован Ивановски, архитект асистент на Архитектонскиот факултет во Скопје