Васил Чакаларов
Роден е во 1874 година во с.Смрдеш, Костурско. Голем организатор на национално – ослободителната борба на македонскиот народ во Костурско. Костурски реонски раководител и војвода. Бил близок соработник и пријател на Гоце Делчев. Учествувал на Смилевскиот конгрес, заедно со војводата Пандо Кљашев, како претставници на Костурскиот реон. На конгресот Чакаларов бил задолжен да ги води протоколите. За време на Илинденското востание бил главен раководител на востанието во Костурско. Раководел и учествувал директно во многу борби со турскиот аскер во овој реон.
Загинал за време на Втората балканска војна на 6 јули 1913 година, на планината Вич,
во борба против грчката војска.
Тогаш соборците во неговите пазуви ја нашле четвртата тетратка од неговиот дневник, што почнал да го пишува уште пред Илинденското востание. Таа била доста оштетена, долги години ја чувале неговите соборци, кои во тие тешки времиња се засолнале во Бугарија и со голем пиетет ја предавале на помладите патриоти.
Тој има напишано дневник, потресно сведоштво за едно судбоносно време раскажано со убав јазик на човек што играл клучна улога во тие настани. Дневникот на костурскиот војвода Чакаларов е значаен и поради тоа што е создаден во исто време со популарната драма на Војдан Чернодрински и со „Македонцките работи“ на Крсте Мисирков. „Значи, во самиот разгор на Илинденското востание, кога похомогено почнува да се буди свеста кај Македонците, и тоа не само за ослободување на татковината од отоманското ропство, не само за создавање автономна македонска држава, туку и за создавање услови за целокупен национален развој.Во дневникот на Чакаларов мошне интересно е едно писмо што тој му го пишува на својот пријател Лазар Киселинчев, во кое ги пренесува разочарувањата на костурските востаници по трагичниот крај на востанието и нецелосното вклучување на сите реони во борбите за слобода. Повлекувајќи се под притисокот на турскиот аскер, тие ќе стасаат во Мариово, каде што ќе видат поинаква слика од таа што ја очекувале.
„Може со сигурност да се каже дека оттаму Леринско немало никакво востание, таму дури сега се агитирало и покрстувало. Четите таму се движат скришно и апсолутно никаков напад не презеле, ниту имаат намера да сторат нешто. Четите, па и селаните, ги одбегнуваат средбите со костурските чети за да не си навлечат некоја опасност. Исто е и во Прилепско, таму нема никакво востание, ниту еден од Турците нема некаде повреден. Прилепскиот раководител Петар Ацев бил многу лут, затоа што костурчани направиле толку шумно востание и воопшто зошто востанале“, пишува Чакаларов до својот пријател.
Пренесувајќи ги кажувањата на еден војвода, Чакаларов нагласува дека во Мариовско бил и Ѓорче Петров со една чета, но систематски избегнувал да се сретне со костурските востаници. „Со него бил и Пере Тошев. И двајцата го осудувале штабот, зашто побрзал да го крене востанието толку брзо. Тие се криеле по едни непроодни планини и не преземале никакви дејства за да не им се нарушело спокојството, дури избегнаа и да се сретнат со нас. Од тоа нашите момчиња најмногу се разочараа штом видоа дека натаму нема никакво востание. Во Воденско дури ниту чета, Солунско исто така, само во Одринско се слушаат ѓурултии и сето тоа придонесе нашите да паднат во очај и да паднат со дух, а за тоа придонесе нивната голотија. На сите востаници облеките им се распарталени, до еден се боси, без опинци, додај ја кон тоа и гладта и очајот е целосен“, пишува Чакаларов до својот пријател.
Драмата што тогаш ја доживувале костурчани ќе ја пренесе во своите спомени и Ѓорче Петров, кој во тоа време со својата чета се наоѓал во овој крај. Тој притоа ќе признае дека тие биле вистински херои во споредба со прилепските четници: „Ми оставија грд впечаток, сите беа искинати, голи и боси како Цигани, насекаде прогонувани од војската, изгладнети како волци. Но, во споредба со прилепските четници, предизвикаа восхит кај нас. Тие беа херои во споредба со нашите баби“, напиша Ѓорче Петров.
Пошироката македонска јавност сигурно не знае дека за време на Илинденското востание, покрај Крушево, беа ослободени уште два града и двата во Егејскиот дел на Македонија - Клисура во Костурско и Невеска во Леринско. Клисура паднала многу лесно. Вечерта на 5 август околу 600 востаници го нападнале градот кој бил бранет од 300 војници. По неколкучасовна борба, на чело со војводите Васил Чакаларов, Пандо Кљашев и Иван Попов, востаниците влегле во ослободеното гратче со песна и развиорени знамиња. Сето население излегло да ги пречека, а војводите на присутните им одржале говор и им ги објаснувале целите на востанието и на борбата што ја водат. Клисура била слободна дури 22 дена, од 5 до 27 август. Во своите спомени војводата Иван Попов раскажува дека луѓето од околните села тие денови доаѓале на пазар во градот. „До 14 август (стар стил - н.б.) бевме целосни господари на Клисура, дење и ноќе се свиреше, пееше, се виореа знамиња“, раскажува тој. На 25 август била ослободена и Невеска. Во Невеска турскиот аскер имал околу 300-400 војници, меѓутоа нападнат од востаниците се повлекол, користејќи ја ноќта. Ослободувањето на ова гратче било изведено со заедничка акција на костурските и леринските чети.
Многу ми е жал што малку Македонци имаат слушнато за него. Во историјата не се спомнува многу во школите. Но тој не бил обичен војвода, бил главен за тој дел од Македонија за востанието. Предводел чета од 1000 души. Се надевам ке се заинтересирате повеќе за некои вакви македонски големи имиња.
