Населување на Аланите на Северен Кавказ
Како што веќе рековме, Аланите биле познати на Северен Кавказ уште во првиот век од нашата ера. За нивното присуство овде пишувале и римски писатели, поети и научници. Но, главното масовно населување на Аланите во рамките на Северен Кавказ се случило во IV век под притисок на хунските племиња. Современик на тие настани, римскиот историчар Амијан Маркелин за настаните од 353-378 година пишува дека околу Азовското Mоре (Mеотското Мочуриште) живеат племиња со различни јазици: Јаксамати, Меоти, Јазиги, Роксалани, Алани, Меланхлени, Гелонци, Агатирци. Хуните, постепено освојувајќи ги сите тогаш познати племиња на европските степи, стигнале до „Аланите, некогашните Масагети“, појаснува авторот. Во науката е цврсто утврдено дека Масагетите се предци на Туркмените. Ова е еден од доказите дека Аланите првично биле туркојазични.
Масивната дистрибуција на аланските археолошки локалитети на Северен Кавказ паѓа во периодот од VII до XII век, а особено на територијата на Централно Предкавказје, иако во овој регион се познати поединечни алански гробници од порано. Потиснувањето на Аланите од Кубанскиот регион, од територијата на денешен Карачај, е поврзано со зајакнувањето на бугарските, а потоа и хазарските овдешни племиња. Аланите биле принудени да се концентрираат во горниот тек на Терек, особено на Дарјалскиот Премин и во Дигорија. Од VII до IX век, името Алани речиси исчезнува од страниците на античките пишани извори поради активните воено-политички настани помеѓу Арапите, Хазарите и Византија. Во орбитата на овие настани биле вовлечени и други племиња кои првично живееле на Северен Кавказ, т.е. потомците на Скитите, Бугарите, Хуните итн.
Археолошките споменици на Аланите се познати на територијата на Карачај во пределите Бајтал-Чапхан, во околината на градот Кисловодск, на бреговите на Баксан, Чегем, во околината на Налчик, кај Елхотовската Врата, во горниот дел на Терек, на Дарјалскиот Премин, во Дигорија, во средниот тек на Терек, во градот Мајски итн.
Културата и животот на аланските племиња
Како потомци на скитските номади, Аланите традиционално ги зачувале во својот начин на живот и култура сите основни елементи на животниот стил и светоглед на нивните древни предци Јамници и Сармати. Според античките автори - современици на Аланите, последните, како вистински номади, мигрирале на огромни простори заедно со сите свои работи, семејства итн. Како што пишува Aмијан Маркелин, тие немаат никакви колиби, не се грижат за земјоделство, тие јадат месо и млеко, живеат во запрежни коли со „закривени гуми направени од кора од дрвја и ги возат низ безграничните степи“. „Речиси сите Алани се високи“, продолжува тој, „и убави, со умерено руса коса. Страшни се со воздржаниот заканувачки поглед на очите, многу се подвижни поради леснотијата на оружјето (лак, стрели, копје, џилит и сл. - автор), а во сè се слични на Хуните, само со полесен и покултурен начин на живот... Тие по варварски (т.е. хунски - автор) закачуваат меч во земјата и му се поклонуваат како на Марс, покровител на земјите низ кои талкаат... Ја претскажуваат иднината користејќи гранчиња од врба собрани во одредено време. Тие не знаат за ропство, бидејќи сите се од исто благородничко потекло; тие сè уште ги избираат за судии, началници и владетели оние кои долго време се истакнувале во битките“, заклучува Аммијан Маркелин, еден од римските експерти за историја и култура на номадските племиња.
Ова е номадскиот период од историјата на Аланите. Со постепеното населување „на земја“, со преминот кон седентарен облик на живот, нивната култура и начин на живот значително се менуваат. Тие најпрвин почнуваат да градат земјени ровови и бедеми околу нивните населби, потоа преминуваат на камена архитектура, почнуваат да градат куќи на камена основа, градат камени погребни објекти - крипти, гробници итн. Постепено почнуваат да се занимаваат со земјоделство, поледелство, градинарство, сточарство и преработка на земјоделски и сточарски производи.
Со падот на Хазарскиот Хаганат (под ударите на Арапите и Русија), улогата на Аланите во меѓународната политика се зголемила. Кај нив Христијанството почнува да навлегува од Византија. Оваа светска религија меѓу Аланите е тесно испреплетена со остатоците од паганските идеи. Во тој поглед, паганските ритуали и идеи наоѓаат директно продолжение во нивната култура, како што се обожавањето на божествениот меч кај Скитите, почитувањето на мечот кај Хуните, кои го доживувале како Божји дар на Атила, скитско-хунски начин на предвидување на иднината со гатање на гранчиња од врба и сл. Така, Аланите го зачувале начинот на живот, секојдневните и културните традиции на нивните номадски предци од античката ера.
Со падот на Хазарскиот Хаганат, аланските племиња се обединиле во моќна ранофеудална држава, активно влијаејќи на целиот тек на историјата на Кавказ, Крим, Дунав и Закавказје. Во 20-тите години на X век, Аланите го прифаќаат Христијанството, моќен процут на христијанската култура започнал во Аланија, изградба на антички (постари од новгородски) цркви на реката Архиз, на Зеленчуак, на местото Ески-Џурт (Горен Архиз), во други региони на Карачај, Балкарија и околните области.
Христијанството на Северен Кавказ се развило и се шири до формирањето на Златната Орда на овие простори. Во XIV век изградба на раните муслимански џамии започнала на местото на поранешните христијански цркви, кај Елхотовската Врата, во областа Татар-Туп, во населбата Нижни Џулат во близина на градот Мајски во Кабардино-Балкарија и на други места. Христијанските цркви во Балкарија и Карачај функционирале до крајот на XVII век.
Мора да се има на ум дека како и во Аланија, така и во Балкарија и Карачај, Христијанството било силно помешано со остатоци од паганството.
Применетата уметност, прикажувајќи различни теми на митолошки идеи и легенди, добила моќен развој во Аланија. Археолошките наоди покажуваат дека сечењето камен, сечењето коски, кожарскиот занает, обработката на дрво и волна, рударството, како и обработката на скапоцени камења и метали, како и производство на оружје: лакови, стрели, копја, џилити, ножеви, ками и сабји, процветале до невидени размери.
Трговијата била исто така широко развиена во Аланија. Тргувале со Византија, арапските земји, Грузија, Ерменија, земјите од Источна Европа, Средна и Централна Азија.
Аланите се предци на Балкарите и Карачаите
Според римските автори, Аланите се „поранешните Масагети“, а модерната наука го утврдила целосниот идентитет на Масагетите и Туркмените. Следствено, Аланите биле турско племе. Овој факт се потврдува со фактот дека меѓу современите Туркмени, Аланите преживеале како посебна кланска група. Интересно е да се потсетиме на генеричките имиња на овие Алани: Мирши-кар, Болук-аул, Ешек, Ајак-чар, Кара-мугул, Токуз, Кер, Белке итн. Племенски групи на Алани живеат и во Узбекистан, Таџикистан, и Алтај. Меѓу Алтајците постои кланска група наречена „Аландан Келген“, т.е. „оние кои дојдоа од рамнините“.
Покрај тоа, зборот „алан“ на многу турски јазици значи поим за „рамнина“, „долина“.
Најблиските соседи на Карачаите, Мингрелите, сè уште ги нарекуваат Карачаите Алани. Овој етноним на Кавказ не му е познат на ниту еден народ освен на Балкарите и Карачаите. Терминот „Алан“ меѓу Балкарите и Карачаите се користи кога се обраќаме во смисла на „роднина“, „сонародник“. Покрај наведените факти, за идентитетот на Аланите и Балкарите-Карачаи говорат и пишани извори кои потекнуваат од Византија, кои територијата на Карачај ја нарекувале Аланија. Традицијата да се нарекува овој конкретен регион Аланија била зачувана во географските карти на Кавказ во XVIII-XIX век, дури и за време на изградбата на Грузискиот воен пат низ Владикавказ.
Неспорни аргументи во прилог на мислењето за туркојазичната природа на Аланите и нивната водечка улога во формирањето на карачај-балкарскиот народ се таканаречениот „Зеленчучки натпис“ од XII век, пронајден во карачајската населба „Ески-Џурт“ (Горен Архиз) и „Аланскиот поздрав“ забележан од византискиот поет од XII век Joaн Цец. Во Зеленчучкиот натпис многу лесно се читаат вообичаените турски зборови и термини: „Ата Журт“ - родина, татковина; „Бељуњуб“ - се раздели; „Зил“ - година; „Де“ - кажи; „Тејри“ - врховното божество на Турците Тенгри; „Цахириф“ - повикување; „Алан Јуртлага“ - за низинските населби; „Багатир“ - херој (јунак) и многу други. Со еден збор, натписот кажува дека еднаш, откако го повикале Бога, се собрале некои групи на племиња и решиле да се преселат во рамнината. Натписот зборува за пропаѓање на племенското здружение.
Во аланскиот поздрав на Јоан Цец, лесно е да се прочитаат и балкарско-карачајските изрази што ги нема кај никој друг (т.н. идиоматски изрази), како што се „О јујунге!“, како и зборовите: „ќун“ - ден; „хош“ - вид; „кајтиф“ - се враќа; „катин“ - госпоѓа, итн. Сите други обиди за читање на овие документи, пишување букви што не постојат во нив, преуредување зборови и букви и друго насилство на текстовите, не даваат ништо утешно освен бесмислени купишта поединечни зборови или лични имиња. Материјалите достапни во историската, етнографската и лингвистичката наука јасно укажуваат на тоа дека Аланите биле туркојазично племе и биле една од главните компоненти во потеклото на Балкарите и Карачаите.
Аланы и асы – предки балкарцев и карачаевцев Как и гунно-болгарские племена, алано-асы јавлјались этническими потомками скифо-сарматских племен. Аланы,...
assia.info
