Скопје го јаде Скопје. Колку и да ми е криво што е навистина така, морам да се сложам со реченицата.
Како настанале големите европски и светски метрополи, чии историски јадра и денес се простираат со километри во недоглед?
Едноставно – така што растеле во хоризонтала, односно новите градби се граделе покрајпостојните, на празните простори лоцирани во градската периферија. Поради тоа, во нив доденес ќе најдете кварт од средниот век, на кој се надоврзува кварт од времето на ренесансата, па на барокот, па потоа зона на градот од 19. век и современ дел од 20. век. Без разлика на тоа што и таму има многу случаи во кои поновите објекти биле инфилтрирани во постарите јадра – на местото на намерно урнатите постари згради, сепак може да се забележи барем некаква почит кон постојните градби, ако не поради културната или естетската, тогаш барем поради нивната економска вредност. Ова особено важи за периодот од 19. век па наваму, кога во современите напредни општества се појавува концептот на принципиелна и институционална почит и грижа кон градителското наследство.
Зошто Скопје не спаѓа во рангот на ваквите метрополи, наспроти тоа што во минатото било многу фалено како еден од најголемите и најубавите градови во овој дел на Европа?
Скопје не припаѓа во оваа група од една проста причина, затоа што во него новото не се градело покрај постојното, туку врз постојното, се разбира откако тоа претходнодо темел ќе се урнело. Затоа, историските фази на овој долговековен град не можете да ги согледате шетајќи од улица до улица и од кварт до кварт, туку копајќи длабоко во подземните археолошки слоеви, каде секоја негова постара историска фаза е погребана под темелите на поновата.
Зошто е тоа така?
Некој ќе рече дека за тоа се виновни земјотресите и војните. Но, древните објекти се многу подобро зачувани во другите соседни земји кои не биле помалку од нас подложни наземјотреси или војни, како на пример Грција, Италија и Турција. Причината лежи во еден друг фактор, многу подеструктивен и од војните и од природните катаклизми. Тоа е културниот дисконтинуитет, или принципот на непочитување на културното наследство. Конкретно кажано, животот и политиката во Македонија биле толку нестабилни и променливи што секоја деценија со неа владеел некој друг народ, друга династија и друг идеолошки систем, при што секој од нив се стремел да го негира затекнатото, уништувајќи ги сите негови материјални траги. Поради тоа и претходно изграденото се уривало или се оставало без грижа, само затоа што е туѓо односно припаѓа на некој туѓ народ, туѓа култура, туѓа вера и на некои туѓи цареви и кралеви.