СТРУЈА ОД ОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА
Сонцето и водата ги заинтересираа приватниците
Ако се изградат сите планирани мали хидроцентрали, тие би произведувале 1.200 гигават-часови електрична енергија, што е речиси исто колку што ќе произведува комбинираната гасна централа ТЕТО
Зденка Павковиќ
Во текот на само еден ден во мај Германија оствари светски рекорд во производство на струја со користење на сончевата енергија, кога нејзините соларни електрани за еден час произведоа 22 гигават-часа електрична енергија. Оваа земја лани, по хаваријата во јапонската нуклеарна централа „Фукушима“, одлучи постапно да ја напушти нуклеарната енергија и планира истата да ја замени со производство од обновливи извори, како ветерот, сонцето и електраните кои работат на биомаса.
И Македонија има утврдено дека до 2020 година учеството на обновливи извори на енергија во вкупната потрошувачка на енергија треба да изнесува 21 отсто што треба да се постигне со изградба на големи и мали хидроелектрични централи, ветерни електрани, фотонапонски централи и централи на биомаса и биогас. И додека се чека дали ќе се најде инвеститор за изградба на големите хидроцентрали „Чебрен“ и „Галиште“, с` повеќе расте интересот за изградба на мали хидоцентрали, како и за фотонапонски централи кои функционираат со користење на сонцето како извор за енергија, а кои имаат повластена тарифа, односно договори за загарантиран откуп на струјата по повластени тарифи, за период од 15 или 20 години.
Малите централи исплатливи за седум години
Моментно се изградени пет мали централи од кои две се вклучени во производство, останатите три треба да бидат вклучени наскоро, а уште пет до крајот на годината. Досега се потпишани 68 договори за концесија за изградба на вакви централи со вкупна инсталирана моќност од 58 мегавати и очекувано годишно производство од 120 гигават-часови електрична енергија. Според студијата направена во соработка со Светска банка, во земјава се определени 450 локации за мали централи. Ако се изградат сите, тие би имале инсталирана моќност од 350 мегавати и годишно би произведувале 1.200 гигават-часови електрична енергија, што е речиси исто колку ќе произведува комбинираната гасна централа ТЕТО. Односно, онолку колку што годинава, според енергетскиот биланс на земјава, се планира дека ќе ни недостига и ќе треба да се набави од увоз. Меѓутоа, според министерот за економија Ваљон Сараќини, се проценува дека од овие локации само 150 ќе бидат интересни за да се најде инвеститор.
- Изградбата на мала хидроцентрала чини околу два милиона евра, а според процените, потребен е релативно долг период од седум години за враќање на инвестицијата и тоа е една од причините што релативно бавно оди реализацијата на зацртаните планови за вклучување на вакви централи во електроенергетскиот систем на земјава, вели Сараќини.
Според енергетскиот биланс во 2016 година се планира производството од малите хидроцентрали да биде 374 гигават-часови.
Kористењето на сончевата енергија во зародиш
Покрај малите хидроцентрали, полека се зголемува и бројот на фотонапонските централи, но тие засега се со многу помало производство на струја. Според последните податоци од Регулаторната комисија за енергетика, во функција се 6 вакви централи со инсталирана моќност помала од 50 киловати, а уште 21 се во фаза на изградба. Kога сите тие ќе бидат во функција инсталираната моќност ќе им биде околу 1.250 киловати. Покрај нив, решенија за повластена тарифа со поголема инсталирана моќност (до 1 мегават) имаат уште 11 вакви централи, од кои повеќето се с` уште во изградба и нивна вкупна инсталирана моќност ќе биде 8.000 киловати. Односно сите заедно имаат инсталирана моќност од 10.000 киловати. И кај овој вид централи важи истото како и кај малите хидроцентрали – се работи за скапа инвестиција која се враќа релативно долг период.
Дека искористеноста на соларната енергија многу повеќе ќе се зголеми дава надеж заинтересираноста на ЕЛЕМ да се вклучи во изградба на соларен капацитет за производство на струја. Во компанијата велат дека обновливите извори на енергија се многу важен дел од развојно-инвестициската стратегија на АД „Електрани на Македонија“. Географската позиција на нашата земја, со висок процент на сончеви денови во годината, овозможува ефикасно искористување на сончевата енергија. Оттаму, во тек е пилот-проект „Соларна термоелектрана“ со кој се изработува физибилити-студија за изградба на соларна термодинамичка централа од 50 мегавати и да се подготви тендерската документација за изведба на проектот по принципот „клуч на рака“, што е финансирано со грант од француската влада. Kонзорцуимот од француските консултантски компании „Согреах и карбониум“ е ангажиран да ја испита економската исплатливост и техничката физибилност на проектот што ќе ги предвиди најдобрите варијанти за изградба на соларна електрана (автономна и хибридна варијанта), како и одредување на најдобра местоположба за неа, а која се очекува да биде готова до крајот на годината. Со овој проект, АД ЕЛЕМ очекува производство на 104 милиони киловат-часови годишно на чиста соларна енергија.