ЕВРОПСКИ ПРОБЛЕМИ
Што ѝ донесе ЕУ на Полска
Не е изненадување тоа што расте отпорот кон ЕУ во Полска дури и кај оние што безалтернативно го поддржувале членството во таа наднационална организација. На пример, еден од најголемите поборници на „придружувањето“ на Полска кон ЕУ, Лех Валенса, јавно призна дека не се исполниле неговите надежи.
Полска уште во 1989 година го потпиша Договорот со ЕЗ за трговија и соработка. Исто така, повеќе од две децении оваа земја од речиси 40 милиони жители има право да ги користи бриселските фондови.
Договорот за асоцијација со ЕУ Полска го потпиша во 1991 година. Датумот за почеток на преговорите за членство Варшава го доби веќе во 1997 година, а преговорите ги почна во 1998. Тие завршија во 2002 година. Конечно, Полска во 2003 го потпиша и договорот за пристапување со Брисел и на 1 мај 2004 стана членка на ЕУ.
Сепак, социјалните и економските параметри на Полска во тој „европски“ период 1992-2012 се (како и во другите источноевропски земји) претежно негативни.
На пример, стапката на невработеност во Полска двојно се зголеми во периодот 1992-2012. Додека во 1992 била 6,1, во 2012 станала 12,6.
Стапката на невработеност во Полска ќе била и повисока ако стотици илјади луѓе не ја напуштеле таа држава по пристапувањето во ЕУ во 2004 година (во 2002 стапката на невработеност во Полска достигнала 18,1%). Повеќето Полјаци отишле во Германија, околу 322.000, додека остатокот од Велика Британија, Ирска и Италија. Од друга страна, според истакнатиот полски весник „Газета виброча“, бројот на имигрантите е и повисок. Според овој извор, во периодот од 2004 година до јуни 2006 година емигрирале 2 милиони Полјаци. Полскиот весник овој процес го нарекува најголем миграциски бран во поновата европска историја.
Полјаците во западните земји главно работат како слабо платени занаетчии, наставници, инженери, медицински сестри, водоводџии, архитекти, куќни помошнички и возачи. (Според една анкета спроведена од страна на „Газета виброча“, околу 84 отсто од Полјаците се срамат што нивните сонародници одат во светот.)
Сепак, и покрај ваквиот лош социјален статус во Западна Европа, според истражувањата спроведени меѓу имигрантите, околу 60 отсто не сакаат да се вратат во Полска.
Во овој контекст, во Полска по влегувањето во ЕУ дошло дури и до недостиг од квалификувани кадри. Во извештајот на Светската банка од 2006 година се наведува дека во Полска има недостиг од работници (и се предупредува дека тоа влијае на развојот на економијата). Исто така, според податоци на полското Министерство за економија, економската миграција на Полјаците во периодот од 2006 до 2025 година ќе предизвика кумулативен пад на БДП од 45%.
Во исто време, додека траел егзодусот (и невработеноста), Полска се задолжувала со речиси неверојатна брзина. Ако во 1992 должела 48 милијарди долари, во 2005 тие се зголемиле на 76 милијарди.
Надворешниот долг на Полска продолжил да расте дури и по влегувањето на оваа земја во ЕУ. Поточно, на 31 декември 2006 година долгот изнесувал 121 милијарда долари. Шест години подоцна (во декември 2012 година) надворешниот долг на Полска достигнал 310 милијарди долари.
Отплатата на таквиот колосален надворешен долг неизбежно довела до зголемување на буџетскиот дефицит. По потпишувањето на Спогодбата за асоцијација и пристапување кон ЕУ во 1992 година, тој бил 2,5 милијарди долари, а во 2012 – 10 милијарди долари.
Исто така, укинувањето на царинските давачки поради примената на Спогодбата за асоцијација довело и до појава на надворешнотрговски дефицит во Полска. Во 1992 година Полска имала суфицит од околу 100 милиони долари. Во 2012 година забележан е дефицит од 14 милијарди долари.
Веројатно ова зголемување на надворешнотрговскиот дефицит (како и буџетскиот дефицит и должничката криза придружена со социјални немири во јужните земји на еврозоната), довело до негативен став на Варшава во врска со усвојување на еврото како официјална валута. Полска се откажа од првичниот план да го воведе еврото во 2012 година. Полскиот министер за финансии, Јачек Ростовски, дури и изјави дека Полска нема да го воведе еврото најмалку до 2015 година.
На новите членки од Источна Европа и на Полска на 30 декември 2002 во Копенхаген им беше забрането во период од најмалку 10 години да имаат повеќе од 25% субвенции во однос на субвенциите што ЕУ им ги дава на старите членки. Омиленото оправдување на поддржувачите на ЕУ беше дека тоа е тежок, но неопходен услов, за слободна трговија, која доведува до пониски цени на храната.
Но ни тоа „жртвување“ на сопственото земјоделство не довело до намалување на цените на храната во Полска. Напротив, по пристапувањето во ЕУ на 1.5.2004 година поскапеле речиси сите прехранбени производи: шеќерот - 50 проценти, пилешкото месо - 40 отсто, свинското - 30 отсто, јајцата - 30 проценти. Се проценува дека трошоците за исхрана на едно четиричлено семејство во 2004 година се зголемиле за најмалку 20 проценти, од 730 на 880 злоти.
Во исто време, додека Полска се задолжувала и го губела работоспособното население, ветената помош од т.н. европски фондови главно одела кај странски компании. На пример, австрискиот професор Хофбауер наведува дека најголем дел од средствата од фондот ФАРЕ се исплаќаат за проекти на ФИАТ во Полска.
Исто така, по влегувањето во ЕУ, Брисел волунтаристички ги блокираше ветените пари. На пример, во јануари 2013 година се блокирани 890 милиони наменети за Полска. Одлуката е донесена поради наводното создавање „картел“-компании што градат патишта во Полска. Варшава протестирала против ваквиот третман од Брисел.
Исто така, и ветената помош за Полска ќе биде сè помала ако се земе предвид фактот дека ЕУ првпат во својата историја го намалува буџетот (буџетот за периодот 2014-2020 ќе биде за 3% помал од оној за 2007-2013). Полска беше меѓу земјите што се противеа на тој предлог. Ваквиот став на Варшава е разбирлив ако е познато дека мнозинството од оние што барале да се намали буџетот тоа го образложувале со фразата дека треба да се намалат субвенциите за „сиромашните земји и региони во“ ЕУ.
Со оглед на претходните податоци, не е изненадување тоа што расте отпорот кон ЕУ во Полска дури и кај оние што безалтернативно го поддржувале членството во таа наднационална организација. На пример, еден од најголемите поборници на „придружувањето“ на Полска кон ЕУ, Лех Валенса, јавно призна дека не се исполниле неговите надежи: „Ние отсекогаш верувавме дека Запад по крајот на комунизмот ќе донесе некој вид Маршалов план, за да им помогне на овие земји тука. Но тоа не се случи. Затоа кај нас и понатаму постои длабок сомнеж кон ЕУ... всушност ќе ни бидат потребни силни нерви. Јас, на пример, денес повторно би им рекол на луѓето: излезете на улици - овојпат на нашата земја ѝ оди лошо, затоа што Унијата не нè сфаќа сериозно.“
Но веќе не постои ни моќниот синдикат на Валенса, кој би можел да излезе на улица и да протестира против ЕУ. Синдикатот „Солидарност“ на европскиот пат од 10 милиони членови спадна на 0,8 милиони. Во овој контекст и беше можно згаснувањето на познатата полска бродоградба (и отпуштањето на работниците што некогаш ја сочинуваа основата на „Солидарност“).
Исто така, бродоградилиштата во Гдиња и Шечин беа продадени токму поради барањата на ЕУ. Исто така, познатото бродоградилиште во Гдањск поради барањата на ЕУ беше принудено да отпушти околу 3/4 од работниците...
.
