Во едно писмо до Ајнштајн, Фројд напишал: „Можеби ти се чини дека моите теории се некој вид на митологија, а во сегашниов случај, некоја не баш согласна. Но зар не секоја наука на крајот се сведува на некаков вид митологија?“
Палавото божјо чедо – Хермес, старогрчкиот гласник на боговите, честопати е нарекуван
psychopompos. Како оној од боговите кој умее да ги премине гранците на божјите домени, но и како оној кој ги придружувал и водел душите во подземниот свет. Неговата моќ да преминува граници е важен дел од неговата природа, честопати предмет на модерни проучувачи на митологијата. За разбирање на човекот, Фројд го нагласува сексуалниот нагон како клучен во актуализацијата на човечкото суштество. Оттаму човекот вечно ја игра улогата на Хермес, обидувајќи да се нурне во „закопаниот дел“ од својата свест, длабоко во „подземјето“ и хаосот (женската вулва) и да ги отплетка сите јазли кои го довеле до миговната состојба. Соништата се рефлексија на она што се крие во бездните на потсвеста, обична проекција на нашите потиснати нагонски желби. Психоанализата се бави со толкување на безброј појави кои се во наш опсег, така во некои од нивните дела, Јунг и Фројд се осврнуваат на митот како производ на колективното несвесно/потсвеста.
Забраната на инцестот со себе носи одредена генијалност, несвојствена за примитивните општества и оттаму мора да постои друга причина поради која забраната била донесена, а егзогамијата била воспоставена. Како објаснување на ова, се појавува потреба од поимот
Едипов комплекс. Имено, во примордијалните општества се јавува одредена доминантност, суровост и искористување на моќ од страна на таткото, поради што синовите потиснати и омаловажени од оваа состојба таложат одредена омраза во нив, а најмладиот син, миленик на мајката и сразмерно најмлад во однос на таткото, посегнува по животот на својот татко и го убива. Со убиството на таткото би ставиле крај на своите страдања, но би дошле до ситуација во која жените кои ги штителе би можеле повторно да бидат во опасност од оној кој ќе ја зазеде татковата улога и оттаму забраната на инцестот е најлогичниот одговор. Со други зборови доаѓа миг во кој синот ќе стане татко и стравот од повторување резултира со егзогамија. Синовите сега без суровиот татко, почнуваат да чувствуваат грижа на совест со што мртвиот татко го издигнуваат до статус на божество. Овие неколку нешта го сочинуваат Едиповиот комплекс – таа потисната желба да се надмине таткото за да „се биде“ со мајката, а поради резултатот на неговото оставарување настануваат религиите. Бидејќи религија е поим со пошироко значење, ова рано верување заземало форма на тотемизам. Многу остатоци од тој ран тотемизам се чудни статуи кои преставуваат човек кој е јаден од фигури слични на него. Оваа „уметничка форма на канибализам“ е поврзана со Едиповиот комплекс – синовите својата потисната грижа на совест ја искажуваат преку своите верувања и уметноста. Поради тоа, самиот постмодернизам пробува да ја децентрализира таа фундаментална сила и да ја сведе на некој релативизам кој ја уништува Западната цивилизација.
Така познатата кастрација на Уран, падот на Кронос и стравот на Зевс од тоа да биде турнат од престолот, се вистински докази за моќта на Едиповиот комплекс кој го инспирирал човекот да ги создаде митовите како проекција на внатрешниот немир. Воопшто, релацијата татко-син игра огромна улога во целокупната митологија, така Зевс го има прекрасниот Аполон како негов син-миленик, има поостар однос со Арес и Хефест, а ужива во шегите на Хермес. Благодарение на Едиповиот комплекс човекот ги создава своите верувања и обреди, а оттаму се гради религијата како систем од овие проекции.
Еволуционата психологија има посочено многу сегменти кои постојат во структурата на човечкиот мозок и се директно поврзани со неговото примордијално минато, станува збор за лимбичкиот систем и функцијата на потсвесното како една хармонија од многу неврони, секој од невроните свесен, на квантно ниво. Интересно е тоа што таа архаична слика која понекогаш се буди во нас, е целокупниот материјал од примордијалното општество, архаичен материјал кој се проврел низ човештвото и вечно влијае на луѓето. Како објаснување за ова појавување, постои аналогија на индивидуалното со колективното. Така во градењето на личноста, се почнува во раното детство (примордијалното општество претставува детството на денешното општество) каде единката или ако го гледаме на ниво на општество, западната цивилизација, учи за својата одвоеност како систем од хаосот, односно природата или попрецизно женскиот принцип. Кога се појавува траумата од хаосот (еквивалентно на попиена корпа од типка у дискотека), по неа следува одбранбен механизам или личноста е во состојба на одбрана, по што следува фазата на латентност или пројавување на првите симптоми од враќањето на траумата, што резултира во испукнување на неврозата. Целиот процес завршува со половично враќање на сеќавањето. Жена ми одлучи да ме остави бидејќи смета дека сум сексист и патам од неспособност да ги срочам моите мисли во кохерентна целина. По аналогија истото се случува и со општеството, а оттаму човекот го чувствува Едиповиот комплекс се до денес, иако самата траума (настанокот) се случил во раната фаза на развиток – во примордијалното општество.
Теоријата за Едиповиот комплекс може да ги објасни христијанската и јудеистичката религија. Така Мојсеј бил Египјанин кој го отфрлил египетскиот политеизам и се осврнал кон едниот бог – Атон. Кога влегол во едно еврејско племе, тој бил одбиен и наскоро убиен. Евреите поради грижа на совест (следствено од убиството на таткото) се осврнале кон монотеизмот, воздигнувајќи го арабското божество Јахве, чиј култ им бил најблизу. Слично е објаснувањето за настанокот на христијанството, каде Исус ја игра улогата на казнетиот син за да целото човештво (всушност следбениците на христијанството) можат да просперираат во вечен мир и благодет.
Неисцрпноста на мотиви од класичната митологија е доказ за нејзината безвременост. Иако некои митови можат да се сведат на обични приказни, оној мал импулс кој опстојал сиве овие векови и кој допрел до Ниче, Достоевски и различни мислители кои го наоѓаат Бог во колективот и зборуваат за смртта на бог и хаосот (хаос = жена = постмодернизам) е доказ за повеќеслојноста на митовите и нивната длабока неистражена природа која е врежана во нашето колективно несвесно.