Александар Донски
Македонците со исламска вероисповед денес претставуваат значителен дел од македонската нација. Овие Македонци не живеат само во Република Македонија, туку и во многу други земји. Голем дел од нив живеат во областа Гора на Косово, а повеќе десетици илјади, како македонско национално малцинство, живеат во Албанија (претежно во областа Голо Брдо). Десетици илјади Македонци муслимани живеат и во Турција и до денес мнозина од нив се свесни за своето македонско етничко потекло. Во продолжение ќе наведиме докази од кои јасно се гледа дека Македонците муслимани се составен и нераскинлив дел на денешната македонска нација.
Но, најнапред да расчистиме со ноторниот факт дека верата и нацијата се два дијаметрално различни поими, кои никако не смеат да се поисто ветуваат.
Националната припадност се добива уште од раѓањето, додека човек во текот на својот живот може по своја волја да промени колку што сака вероисповеди.
Така на пример, денес имаме етнички Германци, кои припаѓаат на повеќе вероисповеди (христијани, муслимани, будисти и сл.), но тие етнички (национално) цел живот ќе си останат Германци. Така е и со Македонците. Тоа што некои Македонци, поради различни причини, при паѓаат на разни вероисповеди никако не значи дека тие, со промената на веро исповедта, автоматски си ја смениле и националната припадност. Бесмислено е и да се помисли такво нешто. Во контекст на ова ќе ги споме ниме и Македонците муслимани, чии предци порано биле христијани, кои од едни или од други причини преминале во исламот. Тоа е потполно исто со она што и денес се случува, кога бројни етнички Македонци од православието преминуваат во будизмот, во движењето Харе Кришна, во протестанизмот, во адвентизмот, во пента костал ната црква, во верската заедница на јеховините сведоци и сл., а немал е и бројот на Македонци - атеисти, кои не припаѓаат во ниту една верска заедница и кои не веруваат во Бога. Конечно и христи јанството кај Македонците (но и кај другите народи) своевремено го заменило паганството што пред тоа го имале како своја вероисповед. Ова е сосема нормален процес и истиот се среќава кај сите народи во светот.
Но, дали постојат историски докази за тврдењето дека предците на денешните Македонци муслимани порано биле христијани? Ако се погледнат старите турски документи дури и од почетокот на 19 век (а секако и пред тоа), ќе се види дека постојат бројни докази за преоѓањето на Македонците христијани во исламот. Причини за ова имало повеќе, почнувајќи од присилното преоѓање во ислам, т.н. потурчување, па се до доброволното преминување во оваа вероисповед поради разни причини (економски погодности по ради исламскиот карактер на тогашна Турција; егзистенционални причини; верски сфаќања; па дури и поради љубов по личност од спротивниот пол - припадник на тогаш мнозинската исламска вероисповед, кој феномен впрочем го среќаваме и во неколку македонски народни песни инспирирани од вистинити настани). Во продолжение ќе наведиме неколку вакви документи.
На 07.02.1801 година Македонецот христијанин Дарко од Битола доброволно преминал во исламот. Еве што говори за него вото исламизирање зачуваниот автентичен турски документ од тоа време:
“Рајата по име Дарко, како неверник, жител на град Битола, маала Каратабак, пред овој светол верски суд се одрекува од својата неоснована вера и го прима Исламот. Изговорувајќи ги двата збора, влезе во исламската вера и откога се украси со славата на Исламот, по негово барање се нарече Ибрахим, што овде се запишува.
23 рамазан 215 год. (07.02.1801, з. м.)
Свидетели: Дервиш Мемиш, Есеид Абдул ефенди, Ќехаја Али ефенди, Чокадар Мустафа ага.”
Од средината на март истата година, зачуван е стар турски документ за преоѓање во исламот и на Македонецот христијанин по име Кочо. Во овој документ читаме:
“Рајата Кочо, како неверник, син на (нечитко, з. м.) на возраст од прилика на 12 години, жител на село Рибарци, Битолски кадилак, пред овој верски суд се одрече од својата лажна вера и ја прими исламската. Откога се украси со славата на Исламот, по негово барање се нарече Ахмед што овде се запишува.
Почеток на зилкаде, 215 година (средина на март, 1801 година, з. м.)”
Во продолжение на овој документ е списокот на свидетелите на овој настан.
Следниот документ е од почетокот на март 1802 година и истиот гласи:
“Рајата, порано по име Никола, син на Неделко, на возраст приб лижно од 12 години, од селото Трновци, Битолски кадилак, се одрекува од своите лажни верувања и ја прими исламската вера. Откога се украси со славата на Исламот, по негово барање, се нарече Абди, што овде се запишува.
21. шевал 216 година. (06.03.1802 година, з. м.).”
Во продолжение на документот и овде се наведени имињата на свидетелите (сите до еден муслимани) на овој настан.
Преоѓањето на православните во исламот продолжило и понатаму (а секако го имало и многу порано пред времето на горе наведените документи). Ќе цитираме документ и од 1817 година:
“Лицето по име Илија, син на Јосифа од селото Бела Црква, од подрачјето на град Битола, дојде во судското заседание и изговарајќи ги двата збора за свидетелството, ја напушти својата лажна вера и името му се нарече Ахмед што овде се забележува.
на 23 рамазан, година 33. (27 јули 1817 година, з. м.).”
Следниот автентичен турски документ од септември 1817 година, сведочи за преминувањето на Македонката Мара во исламската вероисповед. Меѓу тоа подоцна, таа се предомислила и решила повторно да му се врати на христијанството, поради што била уапсена и по втор пат преведена во исламот. Овде читаме:
“Мара, ќерка на Тана, христијанка, полнолетна, жителка на село Паралово, во подрачјето на казата на град Битола, по своја сопствена волја се украси со славата на Исламот, но подоцна се откажа од Исламот. Бидејќи сведоците Хаџи Абдул Халим, син на Османа и другиот Абдул Халим, син на Абдула и Шериф, син на Алија, сведочат дека споменатата се ослободи од својата лажна вера и ги изговори двата збора за признавање на исламската вера и дека ја прими исламската вера, решено е да се стави во затвор, што овде се забележува на 14 зилкаде 233 година (15 септември 1817 година, з. м.). Именуваната Мара дојде од затворот на судското заседание и по своја слободна волја повторно се одрече од својата лажна вера и ги изговори двата збора и се нарече со името Ќамила, што овде се запишува на 17 зилкаде 233 година (18 септември 1817 година, з. м.)”.
Од горенаведениот документ гледаме дека во тоа време практично било невозможно повторното преоѓање во христијанството и дека таквите лица биле изложени на судски прогон, за што впрочем сведочи и тридневното затворање на Мара (Ќамила) во турскиот затвор, поради што таа морала одново да го прими исламот.
Инаку, постојат уште голем број случаи на преоѓање на правос лавни Македонци во исламот за време на целокупното владеење на Отоманската имеприја на овие простори.
Што може да се заклучи од сето ова? Со преоѓањето во исламот горенаведените етнички Македонци си продолжиле да си бидат тоа што етнички се - Македонци.
Си продолжиле да си го зборуваат мајчиниот македонски јазик (како единствен што го знаеле), си продолжиле да си ја негуваат македон ската традиција, фолклорот и сл., само што, наместо в црква, своите верски потреби почнале да си ги задоволуваат в џамија.
Македонскиот јазик, традиција и култура тие подоцна им ги пренесувале и на своите деца (кои, поради сме нетата вероисповед, веќе почнале да добиваат лични имиња во склад со исламската традиција), а овие потоа сето тоа го пренесувале на своите деца и така натаму - се до денешните Македонци муслимани, кои (барем оние кои живеат во Република Македонија), исто како и нивните предци, воопшто не знаат ни да зборуваат на друг јазик, освен на мајчиниот им македонски јазик.
Тоа што Македонката Мара (Ќамила) го научила од својата мајка Тана (јазикот, традицијата и сл.), секако дека го пренела и на своите деца, кои веќе имале исламски имиња, а овие пак на своите деца и така натаму.
Впрочем, и денес сме сведоци на фактот дека одреден број Македонци доброволно пристапуваат кон разни верски заедници и секти, а тоа секако не значи и дека тие автоматски си ја менуваат и нацијата. Поради ова терминот потурчување е целосно погрешен, бидејќи денес во исламот има милиони верници, кои не се Турци. Да земеме, на пример, некој денешен етнички Македонец, кој ќе прис тапи кон некоја индиска секта. Зарем тој преку ноќ ќе стане Индус и зарем преку ноќ ќе го заборави мајчиниот македонски јазик и наед наш ќе почне да зборува хинду? Секако дека е бесмислено и да се претпостави такво нешто.
Дотичниот Македонец може само да си го смени крстеното име со некое индиско име во склад со традицијата и правилата на сектата кон која пришол и чии начела ги прифатил.
Тоа што се случува денес со Македонците, кои преминуваат во разни вер с ки заедници и секти (менувајќи си го само името и по некоја навика во животот) е потполно истото со она што се случувало во поче токот на 19 век (но и порано), кога одреден број тогашни Македонци преминале во исламот (менувајќи си го само името и вероисповедта). Нивните потомци денес се нашите крвни браќа Македонците муслимани.
(Документите за преоѓањето на правосавните Македонци во исла мот се преземени од едицијата “Турски документи за македонската историја”,Скопје, 1957 година).
извор
