Култури на Западна Анадолија
Енеолитска Епоха. Рана Бронза.
Датирање: 30-12 век п.н.е.
Конвенционално име за културите на западниот брег на Мала Азија за време на Раното Бронзено Доба.
Има податоци за такви големи споменици како Троја, Бејџесултан, Лимантепе; меѓу помалку познатите се Тепекуле, Бајракли (во градските граници на Измир), Паназтепе на устието на реката Гедиз.
За време на Неолитот, Западна Анадолија била извор на неколку бранови на миграција на земјоделските култури на Балканот, Киклади и Крит. Забележлива е сличноста меѓу палатите од раниот бејџесултански слој, од една страна, и подоцнежните минојски палати, од друга страна.
Во Халколитот - Рано Бронзено Доба (прва половина на III милениум п.н.е.), културниот круг на Западна Анадолија опфаќал дел од континентална Грција (Македонија) и островите на Егејското Море со формирањето на балканско-дунавскиот комплекс на култури (Троја 1, Езеро), додека прашањето за насоката на миграцијата останува отворено (од Анадолија до копното, како во неолитот, или во спротивна насока). Подоцна, со растечкото влијание на културите на централна Анадолија (Хатите, потоа Хетитите), се јавува пропаѓање на градовите во Западна Анадолија.
За време на Хетитскиот Период, градовите во Западна Анадолија повторно одиграле важна улога, натпреварувајќи се со Хетитите. Важни ривали и/или трговски партнери на Хетитската Империја ја вклучуваат федерацијата Асува, која била поразена од Тудалија IV (од која се чини дека потекнува зборот Азија) и земјата Арзава, подоцна позната како Лувија.
Меѓу градовите на овие земји се споменуваат Таруиса и/или Вилуса (идентификувани со Троја и/или Илион, додека останува отворено прашањето дали се работи за еден град или два различни), Милаванда (Милет), островот Лацпас (Лезбос). Во исто време, како што се приближува Тројанската војна, градовите во западна Анадолија повторно потпаѓаат под влијание на континентална Грција - овој пат на Ахајците. Владетелите на Таруиса/Вилуса спомнати во хетитските натписи носат грчки имиња (на пр. Алаксанд, т.е. Александар), иако материјалната култура на градот е типично анадолска и различна од ахајската.
По Тројанската војна, многу градови во Западна Анадолија на крајот пропаднале. Населението на крајбрежната Анадолија, познато како „Морски народи“, масовно мигрирало, прво во Египет, а потоа во другите медитерански земји. Интересно е да се забележи дека Ахајците/Данајците кои ги победиле исто така мигрирале како дел од морските народи. Според античките грчки извори, по Тројанската војна започнала суша која го натерала населението на Троја да ги напушти своите земји.
Етничкиот состав на населението од Западна Анадолија е означен како „прото-лувиски“ (со оглед на тоа што локалното население подоцна било асимилирано од Лувијците). „Протолувиските“ имиња се идентификувани од клинесто писмо на трговската заедница во централна Мала Азија.
По распадот на Хетитската Империја или уште порано, населението на западниот дел на Мала Азија било асимилирано од говорителите на лувиските јазици, како резултат на што се појавиле нови народи - Лидијци, Ликијци, Каријци и голем број други. Во исто време, некои автохтони народи, пред сè Пелазгите, продолжуваат да живеат извесно време меѓу овие народи.
Како резултат на два придружни фактори - масивната грчка колонизација на западниот брег на Анадолија во Античкиот Период и персиското освојување на малоазиските држави - локалната материјална култура конечно ги изгубила своите индивидуални карактеристики и била заменета со грчка.