A ova go citavte?
Словенечките инвеститори изгубија многу пари на берзите во Белград, Подгорица, Бања Лука и во Сараево. Љубљански „Finance” ја квалификува Македонската берза како стабилна
Љубомир Костовски
Рушењето на курсевите на берзите во Белград, Подгорица, Бања Лука и особено во Сараево предизвикаа лавина критики на угледни словенечки економисти упатени кон менаџерите на локалните инвестициски фондови, кои се затрчаа по заработувачка на берзите на земјите на бивша СФРЈ. Многу од овие фондови своите брзи богатења на овој простор ги извлекле со земање скапи кредити во љубљанските банки, па сега се едноставно пред банкрот! Само скопската Берза засега ги дава очекуваните резултати. Таа е малата балканска оаза среде словенечкиот очај - тамошните толари (од јануари - евра) во црвената зграда на „Мито Хаџи Василев - Јасмин” извлекоа суперпрофити кои, конечно, нема да бидат вистинскиот „лексилиум” што владее на сончевата страна на Алпите.
„Да се калкулира за идните профити врз основа на претходните приходи е класична грешка на инвеститорите. Тоа е логиката на стадото што опортунистички го поттикнуваат сопствениците на акции”, вели за љубљански „Дневник” Игор Мастнак, професор на Економскиот факултет во Љубљана. Роберт Клајдинст, претседател на Управниот одбор на Нова љубљанска банка, додава дека „вложувачите прво мора да бидат свесни дека со профитот влегуваат и во зоната на ризикот.
Најсигурни се обврзниците и банкарските камати, а се' што е над тоа значи братимење со ризикот”.
На неодамнешниот прес по повод годишните резултати на КБ - Прво пензиско друштво од Скопје, кое во себе има и словенечки капитал, првиот директор Јадранка Мршиќ изјави дека тие многу инвестираат на Берзата во Скопје, но дека најчесто се осмелуваат да купуваат државни обврзници. На забелешките на новинарите дека обврзниците имаат фиксна добивка која е многу пониска од големите скокови на профитот што го носат акциите на котираните друштва, Мршиќ ладнокрвно одговори дека споредено со другите европски земји, хартиите од вредност за кои гарантира нашата влада имаат повисока камата и се исплатуваат (пресметуваат) во евра. КБ - Прво пензиско друштво лани имаше добивка од 6,27 отсто, што веројатно е низок процент во однос на вртоглавите скокови кои ги бележат акциите на Македонската берза кај котираните друштва (речиси кај сите). Сепак, поуките од настаните кај сродните балкански финансиски институции опоменуваат акционерите во КБ - Прво пензиско друштво сигурно ниту сега а ниту во иднина нема да се доведат во ситуација „да сечат вени” како оние кои беа похрабри во однос на вложување во други хартии од вредност.
„За пазарите на земјите во транзиција, што се во почетни фази на минување кон пазарно стопанство, карактеристични се високиот раст и одвреме-навреме прилично ризичните падови на цените на акциите. Таков случај беше Полска, каде што берзанскиот индекс порасна 600 отсто, па потоа падна на првобитното ниво, па одново скокна, па падна по втор пат”, потсетува професорот на Економскиот факултет Душан Мрамор. Директорот на Нова љубљанска банка Клајдинст во тој стил додава дека наредните години на балканските берзи не треба да не' изненадат годишни скокови на акциите на одделни друштва и за 300 отсто, но и падови по 70 отсто.
Словенечките инвеститори во Македонија, според податоци на играчите на Македонската берза за хартии од вредност, се појавиле во ноември 2003 година. Нивното присуство, што се вели, „со торби пари” предизвикало скокови на акциите на некои фирми од 150 отсто, особено на оние најатрактивните и тоа во првото тримесечје на 2004 година. Оттогаш туркањето на хартиите од вредност кај нас во голем дел се должи на присуството на неколку словенечки инвестициони фондови. Засега таа практика на „туркање” се прави успешно, а купувањето на берзата сигурно може да ги банкротира организаторите на спортската прогноза или лотариските играрии, бидејќи масите добија нов национален спорт, за кој ви треба само посета на некој од брокерите, евентуално парче хартија, молив и дигитрон. Угледниот словенечки магазин „Финанце” во својот последен број ја пофали Македонија и ја препорача како сигурна дестинација за капитални влогови. За „окрвавените” Јанези сите балкански рути во овој миг можат да изгледаат како дел од ист хорор, во стилот „едначење по звучност”. За волја на вистината, последните движења на нашата Берза не говорат дека гладот за акциите секнува.
Бавно смирување на Сараевската берза
Многу весници на Балканот побрзаа да сугерираат смирување по огромниот пад на акциите на двете босански берзи - Сараевската и Бањалучката. Вестите од крајот на неделата говорат за сопирање на падот, но како што вели сараевското издание на „24 сата”, застојот на цените е се' уште длабоко во „црвена зона”. Портпаролот на Бањалучката берза, Дарко Лакиќ, јавно побара граѓаните „ниту лесно да купуваат акции зашто цената им скока, ниту бргу да продаваат, кога акциите имаат симнувачка вредност”. Ова е мала утеха за сите оние, вклучувајќи ги и словенечките инвестициски фондови, кои по логиката на стампедото побрзаа да се ослободат од „безвредните хартии”. Според некои сараевски толкувачи, токму Словенците биле виновни за лавината.
Дијаграмот на Белградската берза, инаку, по 17 април, исто така, покажува дека акциите имаат „правец - бунар”, но со забелешка дека претходниот скок, од почетокот на месецот, имал максимално брз раст (за половина месец индексот е зголемен од 2.300 на 3.000 индексни поени), па таа „прегреаност” си плаќа своја цена.