Прашањата околу тоа колку во дводеценисково градење држава е постигнато, а колку - разградено, можат да се мултиплицираат до бескрај и притоа да не се дојде до задоволителен одговор по кој трагаме ние, генерациите родени некаде во 90-те. Сега и Овде & Утре и Овде се двете нестабилни категории кои нас нè интересираат.
Продукти сме на едно постидеолошко време во глобални рамки, во комбинација со транзицискиот метеж на локално тло и сме проклето снаодливи во џунглава, без некој конзистентен етички систем кој само би нè повлекол удолу.Ние сме тие, што би се рекло, „прави македонски деца“, ослободени од чувството на беспредметна носталгија на граница со фрустрација што се чини дека ја носат како тежина оние генерации помеѓу нас и нашите родители. Продукти сме на едно постидеолошко време во глобални рамки, во комбинација со транзицискиот метеж на локално тло и сме проклето снаодливи во џунглава, без некој конзистентен етички систем кој само би нè повлекол удолу.
Токму нам сега ни доаѓа редот да си ги одмериме перспективите во животот и да се џитнеме ентузијастички во морето на одговорностите и можностите. Токму тоа и сакаме да го сториме, да си го обезбедуваме животот едноставно и неоптоварено. Арно ама, сме се нашле ваму и тешко на оној кому не е забавно да се вози на рингишпилите и на панорамските тркала на дневната политика, бидејќи во секој случај ќе биде принуден на тоа. Едноставно, ја немаме таа привилегија да земеме воздух и да си ја изградиме живеачката без притоа постојано да се заплеткуваме во мрежите на сеприсутната Држава.
Точно е дека на македонското граѓанско општество конечно му изникнаа умници со студентското движење. Но, и покрај тоа, остануваат некои малигни жаришта кои го довеле општествениов организам до состојба на живуркање на апаратиТочно е дека на македонското граѓанско општество конечно му изникнаа умници со студентското движење. Но, и покрај тоа, остануваат некои малигни жаришта кои го довеле општествениов организам до состојба на живуркање на апарати, додека повеќето само го галат и му шепотат „Ма ништо не ти е...“
И знаете како се чувствуваме поради тоа? Како да претаме во жив песок, каде што колективното матично чувство на нацијата е беспомошност и мачнина. Тоа чувство на гадење се поставило како оска околу која кружат и неизоставно се навраќаат сите останати животни осцилации. Тоа чувство на мачнина и одбивност ме потсети на филмот „Dogville“ на Lars Von Trier.
Dogville е едно мало, провинциско гратче, чии улици се исцртани со креда, а живеалиштата не се ништо повеќе од проѕирни кулиси. Сепак, сите шуплини во кои се губи полнотијата на реалноста во таквата речиси театарска сценографија, ни се продаваат за вистински град и по некое време како таков и го прифаќаме. Централниот лик е Грејс, една убава и образована дама која по одреден сплет на околности налетува на Dogville и останува таму да живее. Таа по ниеден критериум не припаѓа меѓу неизделканите малограѓани кои живеат таму, па сепак се труди да се вклопи во нивните животи и да придонесе кон општата добросостојба со својот макотрпен и неплатен труд.
Како што жителите на Dogville стануваат сè посвесни за својата инфериорност кон Грејс во секој поглед, така се влошува и нивниот отпрвин фин однос кон неа. Грејс, пак, од своја страна, секоја нивна воочливо неправедна постапка се обидува да ја рационализира и воопшто не манифестира негодување на зачестените психолошки тортури. Неправдите кои на почетокот само се насетуваат, катализирани од конформизмот на Грејс, достигнуваат драконски размери и станува сосем јасно дека веќе ништо не може да ги оправда Dogville-овци. Грејс, со својот помирлив став, и самата се претвора во соучесник на драмата режирана во мрачните умови на навидум едноставните луѓе, кои за да се чувствуваат подобро со себе, мораат да ја скршат и да ја понижат.
Ситуацијата кон крајот на филмот ескалира и ве тера да се запрашате како ли причинско-последичната верига од настани тргна по тој тек? Грејс буквално завршува како роб во железни окови и лесно достапна мета за изживувања и силувања од страна на секој Dogville-овец.
Како гледачка, во овие мигови веќе ви се гади и се борите со поривот да го прекинете филмот и да се плиснете со ладна вода, за да го смирите вриечкиот бес. Лути сте и на Грејс за нејзината глупавост и за тоа што дозволила да добие таков третман. И бесни сте на Dogville-овци за нивните ѕверства. Не можете а да не посакувате инстантен пресврт, кој би го смирил разранетото чувство за правда.
Состојбите кои ја опкружуваат се веќе интернализирани од нејзиното битие и таа е само пустина од човек, кој во мигот штом го свртел и другиот образ кон силеџиите, само ги репродуцирал круговите на пеколот до бескрај.Кога мислите дека веќе не можете да поднесете да гледате, околностите се менуваат и Грејс некако ја добива својата шанса да биде извлечена од тој малечок пекол. За чудо, одбива да си замине. Нејзината свест дека времето минато во Dogville ја води во бавна и измачувачка смрт е укината. Состојбите кои ја опкружуваат се веќе интернализирани од нејзиното битие и таа е само пустина од човек, кој во мигот штом го свртел и другиот образ кон силеџиите, само ги репродуцирал круговите на пеколот до бескрај.
Во секој случај, по извесна рефлексија, Грејс успева луцидно да ги воочи работите и романтизираната претстава за Dogville конечно е скршена. Таа не само што одлучува засекогаш да замине од таму, туку и добива порив да ја исправи нанесената неправда. За несреќа на жителите на Dogville, сторени се такви злосторства што само радикални мерки би ја поставиле рамнотежата на вагата на реваншизмот, која сега е во рацете на Грејс. Откако со иста мерка се пресметува со оние чии навреди оставиле најдлабоки траги во нејзината свест, таа на своите заштитници им наредува да го изгорат до темел целиот град. На крајот, сосема симболично, во пеплосаниот Dogville преживува само песот.
Во овој миг, како гледачка, веќе си ги средувате импресиите и си го поставувате прашањето - чиј удел во катаклизмата беше поголем? Оној на Dogville-овци со разорниот потенцијал на својата ментална матрица, или оној на Грејс, која си дозволи да се претвори во помирлив сојузник на нивната искривена концепција за Праведното? Имаше ли Грејс право да ги остави жарчињата на неправдата да се наталожат до тој степен што таквиот исход за Dogville беше единствениот начин да се анихилира сиот гнилеж и јад?
Покрај сите веројатни и неверојатни паралели кои може да се повлечат со филмов, најпростата поука што можеме да ја извлечеме е да не дозволуваме да се развиваат вакви сценарија и во секојдневието, додека чувството на мачнина тлее некаде потиснато.