§ 4. Најважно на што треба да се обрне внимание е дека самите овие племиња многу добро го знаеле значењето на нивниот заеднички етноним и пред другите народи се претставувале како белолики и црвенокоси. За возврат, претставниците на другите народи веднаш го измислиле етнонимот белолик. Во оваа прилика Добродомов И.Г. го пишува следново: „Уште одамна привлекувал внимание фактот дека Половците на многу јазици се означени со зборови изведени од корени што значат „жолт“, „блед“: Рус. Половци (ср.: Полови, застарено: Половои); полски (од чешки) плавци (Plawcy, Plauci); оттука и венг. Palyczok(ok), земен од Источните Словени; германски Val(e)we
(сп. современи германски fahl и falb „избледен“, „белузлав“, „светло-црвен“, латинизирани словенски форми Falones, Phalagi. Истото значење е споменато под 1050/51 во поглавје 75 „Историја“ од ерменскиот автор Матеј Едески, името на народот е
Хартеш (буквално „светол“, „белузлав“, „русокос“)“ [Добродомов И.Г., 1978, 108].
Од овој цитат станува јасно дека Кипчаците им се претставиле на Русите, Полјаците, Германците, Унгарците, Италијанците и Ерменците како русокоси луѓе, и затоа овие народи ги нарекувале Кипчаците „русокоси“ на нивните јазици. Кипчаците, исто така, се претставувале како „русокоси“ пред Кинезите и Персијците [Бартолд В.В., 1968, 408].
За нашата тема, многу е важно што и Арапите ги сметале Кипчаците за „русокоси“, поради што Арапите ги нарекувале Кипчаците
Сакалиба, т.е. белоклики, светлокоси.
Така, во арапските и персиските извори, етнонимот
Сакалиба е арапски превод на етнонимот
Куман или
Кипчак (Кучак). Тоа значи „Кипчак“, а не „Словени“.
§ 5. Водечките руски научници-арабисти - В.В. Бартолд, И.Ј. Крачковски и други - забележуваат дека арапските географи често правеле грешки кога ги мешале Сакалиба (според арабистите, Словените) со Турците, Киргизите, Бугарите, Хазарите. Ако под арапски Сакалиба не мислиме на Словените, туку на Кипчаците, тогаш станува јасно дека не погрешиле арапските и персиските географи-очевидци, туку руските истражувачи на арапски и персиски извори, преведувајќи го арапскиот збор
Сакалиба како „
Словени“. Преводот „
Кипчак“ ги отстранува сите очигледни противречности.
Со цел дополнително да се разјасни прашањето кои биле Сакалиба - Словени или Кипчаци, ги презентираме информациите за Сакалиба собрани од Б.Н. Заходер во вториот том од неговата книга „Касписки кодекс на информации за Источна Европа“ кој содржи информации за Сакалиба. Зборот „Словени“ овде е заменет со оригиналниот збор „сакалиба“.
1) „Од Печенезите до Сакалиба, десетдневно патување низ шуми и тешки патишта. Народот Сакалиба е многуброен и живее во шумите низ рамнината. Кај Сакалиба има град В.б.нит“ [Заходер Б.Н., 1967, 109]. Оваа карактеристика на сакалипските населби може да им се припише и на Кипчаците и на Словените. Името на градот се пренесува на различни начини: ВА.И., ВАБНИТ, ВАНТИТ, и станува јасно дека името на градот од гледна точка на словенскиот јазик не е дешифрирано. Неопходно е да се направи обид да се прочита како турски збор. Името на вториот град Хурдаб или Худуд исто така не е дешифрирано. Што се однесува до изразот дека некои Сакалиба се како Руси, овде можеме да го кажеме следново: по изглед Кипчаците навистина често личеле на Руси, а тука немало други Словени.
2) „Сакалиба користеле мед наместо грозје, кај нив било развиено пчеларството“ [исто, 110]. Ова е карактеристично и за Словените и за Кипчаците. Но, специфичната содржина на пораките на источните географи ни овозможува да ги идентификуваме Сакалиба со Кипчаците. Така, Сакалиба прави пијалок од мед, „што го нарекуваат суџув“ [Ковалевски А.П., 1956, 132].
Исто така, Д.А. Хволсон, анализирајќи го овој збор, напишан како AС-СЏ, се обиде да го објасни користејќи го хрватскиот ulisce „кошница“, А.П. Ковалевски и Б.Н. Заходер го идентификуваат со зборот „саќе“ [Закодер Б.Н.; 1967, 110-111]. Всушност, ова е турскиот збор
суџи (сеже~тече), кој се користел во старите турски текстови со значење „вино“ или „сладок пијалок“ и сè уште се користи во татарскиот и башкирскиот јазик со значење „слатко“, „шеќерно“.
3) „Меѓу Сакалиба, свињите се многубројни како овците меѓу муслиманите“ [Заходер Б.Н., 1967, 112]. Овде Б.Н.Закодер намерно го коригирал текстот со додавање на зборот „муслимани“. Всушност, се вели дека Сакалиба имаат стада свињи и стада овци или стада свињи слични на стадо овци. Познато е дека Кипчаците првично одгледувале и свињи и овци. Христијанските Кипчаци ја продолжиле оваа традиција, а муслиманските Кипчаци природно го напуштиле свињарството.
4) „Кога ќе умре Сакалиба, неговиот труп се спалувал, неговата сопруга ја фрлале в оган заедно со покојникот, истовремено правејќи погребна гозба и се веселеле“ [исто, 112]. Како што е познато, Гузите и дел од Буртасите, во чија турскојазична природа никој не се сомнева, ги спалувале своите покојници.
5) „Сакалиба обожаваат оган (или бик)“ [исто, 114]. Овде Б.Н. Заходер поради некоја причина го пропуштил фактот дека Сакалиба исто така се идолопоклоници. Сето ова ги доближува Сакалиба до Кипчаците отколку до Словените.
6) „Сакалиба сее просо; кога ќе дојде жетвата, го ставаат житото во сито и, свртувајќи се кон небото, кажуваат молитва“ [исто, 115]. Ова можеле да го прават и Словените и Кипчаците. Но, вртењето на лицето кон небото (Тенгре) ги приближува Сакалиба до Кипчаците.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
