Си бил еднаш еден старец во едно село, многу сирома-
шен, но дури и кралевите нему му биле љубоморни затоа
што тој имал еден преубав бел коњ. Таков коњ никогаш
порано не бил виден - неговата убавина, неговата огромна
грациозност, неговата сила. Кралот го барал тој коњ и ну-
дел многу пари за него, но старецот одговарал: „Овој коњ
за мене не е коњ, туку личност, а зарем можете да продаде-
те некоја личност? Тој е пријател, тој не е сопственост. Ка-
ко можете да го продадете пријателот? Не, тоа не е воз-
можно". Човекот бил сиромашен и бил поставуван пред се-
какви искушенија, но никогаш не го продал коњот.
Едно утро видел дека неговиот коњ не е во шталата. Се
собрало цело село и сите рекле: „Будалест старецу, ние
одамна знаевме дека еден ден коњот ќе ти биде украден. А
ти си толку сиромашен - како би можел да заштитиш тол-
ку драгоцено нешто? Ке беше многу подобро за тебе ако
го продадеше. Можеше да побараш за него онолку пари
колку што сакаш, секоја цена, па дури и најголемата, беше
можна. Сега коњот го нема. Тоа е проклетство, лоша суд-
бина".
Старецот им рекол: „Не претерувајте, кажете само де-
ка коњот не е во шталата. Тоа е факт, се друго е процену-
вање. Како вие можете да знаете дали е тоа некаква лоша
судбина, несреќа, или дека не е? Врз основа на што суди-
те?".
Луѓето му рекле на старецот: „Не обидувај се да не из-
лажеш. Можеби не сме некои големи филозофи, но овде
филозоф воопшто и не е потребен. Сосема едноставен
факт е дека богатството е загубено и тоа е лоша судбина".
Старецот, пак, им рекол: „Јас ќе останам на фактот де-
ка шталата е празна и дека коњот не е тука. Ништо друго
не знам - дали е тоа лоша судбина или благослов - зашто
тоа е само дел. Кој може да знае што ќе следува поната-
му?".
Луѓето се смееле, мислеле дека старецот сосема се збу-
далел. Отсекогаш се сомневале дека тој е малку луд, инаку
би го продал коњот и би живеел како богат човек со голе-
мо богатство. А живеел како дрвосечач, бил многу стар и
се уште сечел дрва, ги носел од шумата и ги продавал. Жи-
веел од ден за ден во беда и во сиромаштија. Сега било со-
сема сигурно дека се збудалел.
Една ноќ, по петнаесет дена, коњот се вратил кај старе-
цот. Не бил украден, туку избегал во дивината. И не само
што тој се вратил, туку со себе довел и неколку диви коњи.
Повторно се собрале луѓето и рекле: „Старче, ти беше во
право, а ние згрешивме. Тоа не била несреќа, се докажа де-
ка тоа било благослов. Жал ни е што бевме неправедни
кон тебе".
Старецот на тоа им одговорил: „Пак претерувате. Ка-
жете само дека коњот се вратил и дека со него дошле и
други дванаесет коњи - но, немојте да проценувате. Кој-
знае дали е тоа благослов или не е? Тоа е само дел. Бидеј-
ки не ја знаете целата приказна, не можете да проценува-
те? Ако прочитате само една страница од книгата, како
можете да проценувате за целата книга? Ако прочитате
само една реченица од страницата, како можете да давате
проценка за целата страница? Ако прочитате само еден
единствен збор од реченицата, како можете да проценува-
те за целата реченица? Животот е толку голем - само еден
збор, дел од зборот, и вие сте процениле за целината! Не-
мојте да кажете дека ова е благослов, тоа никој не може да
го знае. Јас сум среќен во своето непроценување, немојте
да ми попречувате во тоа".
Овојпат луѓето не зборувале многу, зашто помислиле
дека старецот повторно е во право. Останале молчејќи, но
во себеси сметале дека тој греши. Со неговиот коњ дошле
и други дванаесет преубави коњи. Со малку тренинг мож-
но е да се припитомат и од нив да се заработат многу пари.
Старецот имал еден млад син, само еден син. Синот
почнал да ги тренира дивите коњи и само една недела по-
доцна паднал од еден див коњ и си ги скршил нозете. Луѓе-
то повторно се собрале - а луѓето насекаде се луѓе, како
вас - и повторно почнале да проценуваат. Осудата толку
брзо доаѓа! Рекле: „Беше во право, повторно се докажа де-
ка ти беше во право. Тоа не било благослов, тоа, исто така,
било несреќа. Твојот единствен син си ги скрши нозете, а
тој ти беше единствената потпора во старите денови. Сега
си посиромашен од кога и да е".
Пашош до срцешо
Старецот рекол: „Опседнати сте со проценување. Не
претерувајте. Кажете само дека мојот син си ги скрши но-
зете. Којзнае дали е тоа несреќа или, пак, благослов? - ни-
кој не знае. Повторно само дел, никогаш не добивате пове-
ќе. Животот доаѓа во делови, а проценувањето е насочено
кон целината".
По неколку недели државата влегла во војна со сосед-
ната држава и сите момчиња од градот биле присилно ре-
грутирани. Само синот на старецот останал, затоа што бил
инвалид, односно не бил способен да војува. Луѓето се со-
брале, плачејќи и липајќи, зашто од секоја куќа момчиња-
та биле насилно одведени и немало многу надеж дека тие
ќе се вратат живи и здрави, зашто ги нападнала голема др-
жава и однапред се знаело дека војната била загубена. Не-
ма да се вратат. Сите во градот плачеле и липале и дошле
кај старецот и му рекле: „Во право беше, старче! Господ
знае дека ти беше во право - тоа беше благослов. Можеби
твојот син сега е осакатен, но барем се уште е со тебе. На-
шите синови заминаа засекогаш. Твојот барем е жив и е со
тебе и малку по малку ќе закрепне. Можеби малку ќе на-
кривува, но ќе биде жив и ќе биде во ред". Старецот пов-
торно им рекол: „Невозможно е со вас да се разговара, лу-
ѓе, вие постојано и постојано проценувате. Никој не знае!
Никој не може да знае! Кажете само: вашите синови беа
принудени да и се приклучат на војската, а мојот син не бе-
ше принуден на тоа. Но, никој не знае дали е тоа благослов
или, пак, тоа е несреќа. Никој никогаш нема да може да
знае. Само Господ знае...".
Кога велиме дека само Господ знае, тоа значи дека са-
мо целината знае. Не судете, зашто во спротивно никогаш
не ќе можете да станете едно со целината.