СВЕТ
Босански салафисти во „света војна“ во Сирија
Многу салафисти од БиХ се борат во Сирија. Притоа, ригидната интерпретација на Коранот не е вкоренета во босанско-херцеговската традиција на исламот. Особена загриженост предизвикуваат радикализираните повратници.
Сликите се вознемирувачки - тројца вооружени мажи седат во импровизирано засолниште, заштитени од сонцето, чии зраци паѓаат врз каменестата околина во позадина. Двајца се маскирани, им се гледаат само очите. Третиот нема маска, неговиот лик е заматен на снимката. В скут имаат калашњикови и книги на Коранот. Портпаролот ги кани младите Босанци да му се „приклучат на џихадот на Алаховиот пат во Сирија“, затоа што таму, како што тврди, се злоставувале муслимани и се силувале муслимански жени. Не може да се остане само посматрач, вели портпарлот на чист босански јазик.
Во босанско-херцеговските медиуми веќе со месеци кружат извештаи за салафисти доброволци, значи за радикални муслимани од БиХ кои заминуваат во Сирија за да се борат во, како што ја нарекуваат тие, „светата војна“.
Ригидна и конзервативна интерпретација на Коранот не е вкоренета во БиХ
„Тајните служби зборуваат за 100 до 150 салафисти од Босна и Херцеговина кои се заминати во Сирија, од кои досега загинале 10 до 15 лица“, вели новинарот и познавач на сцената Есад Хеќимовиќ. Вкупниот број радикални муслимани од Западен Балкан кои се заминати во оваа војна е многу повисок. Според медиумски извештаи, кои се повикуваат на информации од тајните служби, до септември минатата година во Сирија имало најмалку уште 140 салафисти од Косово, Албанија, Македонија, Црна Гора и Санџак.
Радикализација преку војна
Притоа, ригидна и конзервативна интерпретација на Коранот, типична за салафизмот или вахабизмот, не е вкоренета во босанско-херцеговската традиција на исламот. Босанските муслимани, Бошњаците, се во мнозинство сунити и му припаѓаат на ханафискиот мезхеб, правна школа во исламот која важи за особено отворена и на која се гледа како на особено подготвена на дијалог. Тие важат за либерални, толерантни и софистицирани. Хеќимовиќ нагласува дека тоа е така и поради тоа што во земјата „има долга традиција на соживот во заедничка држава со православните и католичките христијани“. Во Босна и Херцеговина со векови има и Евреи. „Затоа овде исламот поинаку се интерпретира отколку во земји каде муслиманите се во апсолутни мнозинство“, објаснува Хеќимовиќ.
Денес делови од населението слават некои празници кои порано не се славеа
Специфично за Босна и Херцеговина е и поинаквата организациска структура на муслиманите. Тие се организирани во единствена Исламска заедница на Босна и Херцеговина (ИЗ БИХ) со поглавар кој се бира секои седум години.
Со војната во БиХ, на почетокот на 1990-тите, дојде до нов развој на состојбите. Кај дел од Бошњаците почна процес на радикализација. Истовремено, почнаа да доаѓаат и фундаменталистички муслимани од странство, често од арапските земји. „Тоа од една страна беа борци, доаѓаа да помогнат за одбрана на муслиманите. Од друга страна, имаше и соработници на различни хуманитарни организации или на дипломатски претставништва и културни фондации“, вели Игор Табак, експерт за безбедност на хрватскиот портал Obris.org. Тие со себе донесоа поинакви гледања на исламот и нив ги ширеа, понекогаш и многу офанзивно и агресивно.
Промени во општеството
Во тој период околу 2.000 борци од различни арапски земји дојдоа во Босна, меѓу нив и такви кои имаа врски со Осама бин Ладен. По склучувањето на Дејтонскиот мировен договор, зимата 1995 година, дел од овие исламисти решија да останат во БиХ и добија босански пасоши. Тие регрутираа млади луѓе за религиозен подмладок, со помош на саудиски фондации градеа нови џамии и се посветија на ширење на вахабистичкиот правец на исламот.
Табак вели дека таквиот ангажман донесе и плодови, зашто во меѓувреме има културна промена на општеството на БиХ. Така денес делови од населението слават некои празници кои порано не се славеа, а на улиците често има и жени со хиџаб, значи целосно покриени, што порано не беше вообичаено. Религијата е сѐ поприсутна во секојдневието. „Сите овие промени покажуваат дека тежиштето на радикалниот ислам во БиХ е преместено од странците кон домашното население.“
Салафистите се бореа за доминација во џамиите
Радикалните групи на салафистите особено во годините по војната се обидуваа да остварат влијание врз официјалната Исламска заедница. Тие сакаа да доминираат во одредени џамии и да донесат оџи кои ќе го претставуваат своето строго интерпретирање на исламот како „единствено исправно“. По повеќе конфликти, во кои Исламската заендица доби помош и од државата, салафистите ги напуштија овие џамии. На тој начин беше намалено нивното директно влијание во јавноста, но со тоа се затворија и патиштата за комуникација, нагласува Хаќимовиќ. „Радикалните групи од каде што се регрутираат доброволци за борба во Сирија, немаат веќе никаков контакт со Исламската заедница.“ Таа е против заминување во војна во Сирија и е на мислење дека воопшто не станува збор за верска света војна, туку за политички конфликт. Со тоа „исламската заедница стана непријателска институција за салафистите“, вели Хаќимовиќ, додавајќи дека салафистите веќе „не одат во џамиите на Исламската заедница, што претставува безбедносен проблем“.
Опасни повратници
Особено голема закана за безбедноста во БиХ, но и за целиот регион на Западен Балкан, се оние салафисти кои се враќат од војната во Сирија. Тие се обучени за борба, идеолошки се уште повеќе радикализирани и се меѓународно подобро поврзани од претходно, нагласува експертот за безбедност Игор Табак. „Може да се каже дека луѓето кои ја преживуваат оваа војна, се враќаат поекстремни и поопасни отколку што биле.“
Целосно покриени жени има често на босанските улици
Тоа е проблем за Западниот Балкан. „Има стравувања дека повратниците може да формират терористички групи, кои потоа би напаѓале одделни политичари или критички новинари“, предупредува аналитичарот Хаќимовиќ, кој лично бил мета на екстремистите. Но и во европски рамки проблемот е „сериозен и реален“ и многу тешко може да се „надмине“, вели Табак. Според него, сфатливо е што безбедносните власти во ЕУ се многу загрижени поради тоа, но проблемот не може да се реши ако околу земјите на Западен Балкан се формира нешто како безбедносна зона. Зашто, значително повеќе салафисти и милитантни исламисти има во земјите на Западна Европа, отколку во БиХ или земјите со кои таа граничи.
http://www.dw.de/босански-салафисти-во-света-војна-во-сирија/a-17396307?maca=maz-rss-maz-pol_svet_timemk-4725-xml-mrss
--- надополнето: 1 февруари 2014 во 02:50 ---
„Св. Илија“ во Стар Дојран: црква со белези од Првата светска војна (ФОТО)
Има побелена коса, брчки на лицето, кои го издаваат дека поминал многу во животот, траги од тоа кога се смеел и кога тагувал. Иако е среде зима, топло е во Дојран. Дедото си нагрнал едно палто, вели само да претрча, да собере прачки од јавор за потпалување на огнот. Живее веднаш до црквата „Св. Илија“, којашто се наоѓа на влезот од Стар Дојран, издигната на ритче, со поглед на Дојранско Езеро.
Дедото вели дека црквата, која датира од 1848 година, била речиси целосно срушена за време на Првата светска војна.
„Ако погледнете, ќе видите дека црквата сè уште ги носи белезите на војната. Кога решија да ја реконструираат, решија дел од белезите да не ги покријат. Да останат и да сведочат за времето. На некои места сè уште се забележуваат дупки од топовските ѓулиња, како и дупки од куршуми“, раскажува дедото.
Црквата ја изградиле жителите на Дојран, кој во тоа време бил развиен трговски и рибарски град. Архитект бил Ѓорѓе Новаков од селото Папрадиште, Велешко.
Црквата била запалена и ограбена за време на Првата светска војна од страна на бугарските војски.
„Бидејќи жителите мислеле оти ќе си ги спасат вредните работи, ги скриле во црквата. Арно ама, кога ја запалиле, со неа изгорел и голем дел од покуќнината, а и понекое богатство на дојранчани“, зборува дедото.
Црквата почна да се реконструира во 2003 година и сè уште не е комплетно завршена.
Во Македонија ова е еден од малкуте споменици што ги носат белезите од Првата светска војна, која оваа година бележи 100-годишнина.
На верниците им се бара да дадат онолку пари колку што сакаат или, пак, им велат дека дадените пари се донација за обнова на одредени верски храмови или манастири.
