Експертите за „Капитал“: Газдите сами да одлучат дали ќе излезат на Берза
Александар Јанев
Финансиските експерти се против административно присилување на акционерските друштва да котираат на Берзата, што го најави Владата. Според нив, во пазарна економија, сопствениците на компаниите сами треба да одлучат дали ќе излезат на Берзата или не. Иако не се сомневаат во добрите намери на Владата со овој проект да го размрда замрениот пазар на капитал, сепак тие се скептични дека ваквите мерки ќе ги дадат очекуваните резултати.
„Во време кога побарувачката од страна на инвеститорите е намалена, доколку се зголеми понудата на нови акции со тоа што повеќе компании ќе се појават на Берзата, може да се очекува дека ќе паднат цените на акциите на некои компании. Иако менаџерите имаат механизми како да се заштитат од намалување на вредноста на нивните компании, тој тренд во услови на економска криза е очекуван. Добро е што Владата размислува како да го стимулира пазарот на капитал, но јас не сум уверен дека оваа мерка ќе ги даде очекуваните резултати, односно дека нема да го заживее пазарот на капитал“, оценува за „Капитал“, универзитетскиот професор, Мирољуб Шукаров.
Инвестициските советници оценуваат дека главниот проблем за замрениот пазар на капитал не е во понудата, туку кај воздржаноста на инвеститорите да вложуваат во хартии од вредност.
„На долг рок, овие мерки можеби ќе дадат позитивни ефекти. Котацијата сама по себе значи зголемување на транспарентноста пред инвеститорската јавност. Доколку државата не го прави тоа вака, познавајќи го карактерот на домашните компании, знам дека тие нема сами да одлучат да излезат на Берзата. Во вакви услови, интересот на инвеститорите нема да се зголеми преку ноќ, но со зголемувањето на понудата понатаму може да очекуваме повеќе да се развие пазарот на капитал“, изјави извршниот директор на КБ Публикум, Горан Марковски.
Директорот на Македонска берза, Иван Штериев, исто така не е убеден дека со присилување на акционерските друштва да котираат на Берзата тие веднаш ќе се откажат од навиките да се финансираат главно преку земање кредити од банките, но ја поддржува идејата како предуслов за отворање нова алтернатива како да се дојде до капитал.
„Развојот на пазарот на капитал во мали економии е процес што треба да биде стимулиран и од приватни и од државни институции и во таа насока, оваа идеја на Владата ќе придонесе кон зголемување на транспарентноста на македонските акционерски друштва. Нови, добри и профитабилни компании ќе котираат на Берзата и ќе бидат подостапни со информации за потенцијалните инвеститори. Тоа би требало да влијае на зголемување на тргувањето со акции и привлекување нови инвеститори. Котацијата на Берзата значи обврска компаниите редовно да известуваат за своето работење, а дали и кога ќе одлучат да се финансираат преку издавање акции е нивна одлука. Но, предуслов за тоа е тие да котираат на Берзата“, изјави Штериев.
Министерот за финансии, Зоран Ставрески, вчера најави дека се прави анализа на 539 акционерски друштва што функционираат во македонската економија, а според одредени критериуми Владата ќе одлучи кои од нив задолжително ќе мора да котираат на Берзата. Ставрески очекува дека оваа мерка ќе ја раздвижи берзата, а позитивното искуство од ваквата реформа веќе е докажано. Критериумите според кои ќе се испитуваат компаниите дали може да котираат на Берзата се големината на акционерскиот капитал, бројот на акционерите и на финансиските резултати на компаниите.Владата исто така објави дека ќе ги намали трошоците за компаниите што ќе одлучат да објават Иницијална јавна понуда (IPO) за да ги стимулира да излезат на Берзата. Трошоците што ги плаќаат компаниите кај Комисијата за хартии од вредност, Централниот депозитар и кај Македонската берза при објавување IPO, според владината одлука, се намалуваат и ќе изнесуваат по 5.000 денари кај секоја од овие институции. Тоа значи дека доколку една компанија одлучи да објави IPO, ќе има трошок од вкупно 15.000 денари.
„Домашните компании најчесто се финансираат преку задолжување кај банките, а само малку од нив излегуваат на берза да обезбедат капитал преку издавање акции. Со овие реформски мерки очекуваме да се раздвижи берзата и во период од година-две од 34 компании, колку што котираат на Берзата, бројот да порасне барем на стотина. Тоа значи дека тие ќе имаат алтернативен начин на финансирање, а ќе може да го намалат задолжувањето кај банките. Во исто време, пак, тоа ќе влијае и на намалување на каматите на кредитите“, изјави Ставрески. Toj истакна дека во иднина ќе се намалат и други трошоци за компаниите кои ќе треба задолжително да котираат на Берза.
