Македонија го загуби спорот со „Радко“ во Стразбур
Претставувањето на здружението „Радко“ во Скопје помина со инциденти. „Радко“ тврди дека Македонците се Бугари
Државата треба да му плати отштета на пробугарското здружение од 5.000 евра
Од нашиот дописник
Тони Гламчевски
Стразбур - Македонија ја повтори грешката на нејзините први соседи - Грција и Бугарија со одлуката за распуштање на здружението „Радко“, бидејќи со таа одлука, како што пресуди Европскиот суд за човекови права, го прекршила членот 11 од Европската конвенција за правата на човекот, кој се однесува на правото за слободно здружување.
Ваквата одлука на Судот од Стразбур не е изненадување. Здружението „Радко“ и неговиот претседател Борис Паунковски, кој има македонско и бугарско државјанство (факт нагласен во текстот на пресудата) се обратија пред Европскиот суд за човекови права за да ја оспори одлуката на Уставниот суд на Македонија со која беше распуштено здружението на 21 март 2001. Во постапката што ја водеа против Македонија во Стразбур, жалителите официјално беа поддржани од бугарската влада.
Присуството на претставникот на бугарската влада, која се појави како заинтересирана страна во случајот „Радко“ против Македонија, покрај адвокатите на здружението, не беше случајно. Тоа, без сомневање, е доследно продложување на политиката на Бугарија за негирање на идентитетот на македонскиот народ. Имено, меѓу целите на здружението беше запишано дека сака да ја промовира културната и револуционерната борба на Бугарите од Македонија и „бугарскиот карактер“ на Словените од Македонија, кои биле Бугари низ вековите, како и тврдењето дека Македонија и Македонците се „вештачка творба на Коминтерната и на србокомунистите“. Изборот на името на здружението не е, исто така, случајно, тоа е псевдонимот на контроверзната личност Иван (Ванчо) Михајлов, лидерот на ВМРО од врховистичките денови.
Здружението се претставува како аполитичка, јавна и независна организација, која има за цел да ја запознае јавноста на македонскиот културен простор со „дејностите и идеите на ослободителното движење на Македонија“, предводено од Ванчо Михајлов. За таа цел беше издадена една брошура, во која се зборуваше за борбата на „Бугарите од Македонија“.
Здружението е регистрирано во судот во Охрид на 19 јуни 2000, но пред официјалното претставување на 27 октомври во Скопје, во македонските медиуми имаше кампања против ова здружение. Некои весници го обвинија „Радко“ дека ги шири фашистичките и терористичките тези на Ванчо Михајлов, кој соработуваше со Адолф Хитлер. Тогашниот претседател на Македонија, Борис Трајковски, ја дали и изјавата во која вели: „Тие што тврдат дела Македонците се Бугари по потекло немаат место во земјата“.
По инцидентите за време на претставувањето на здружението во Скопје, во кое беше повреден и пензионираниот новинар (сега покоен) Спасе Шуплиновски, тројца скопски адвокати заедно со Сојузот на борците побараа од Уставниот суд да се изјасни за уставноста на Статутот и програмата на здружението и легалноста на неговата регистрација.
На 21 март 2001 Уставниот суд ги поништи Статутот и програмата на здружението исто како и неговата регистрација. Образложението е дека здружението се залага за промена на уставниот поредок преку насилство и дека повикува на национална и религиозна омраза. На 16 јануари 2002 судот од Охрид го прогласи распуштањето на здружението, потврдено од Апелациониот суд од Битола на 11 февруари 2002.
Во својата пресуда, Европскиот суд за човекови права, со мнозинство од гласовите, шест против еден, пресуди дека Република Македонија го прекршила членот 11 од Европската конвенција за правата на човекот, кој се однесува на правото за слободно здружување. Со кршењето на членот 11 таа го прекршила и членот 10 (правото на слобода на изразување), што на извесен начин го гарантира членот 11. Затоа судиите не го разгледуваа специфично овој член при пресудата.
Во аргументацијата на својата пресуда Судот од Стразбур, меѓу другото, се повикува и на дел од пресудите за ОМО „Илинден“ – ПИРИН и „Станков против Бугарија“, како и на Виножито и Сидиропулос против Грција. Односно, случаите кои ги добија припадниците на македонското малцинство во овие земји, на кои не им беше дозволено слободно да се здружуваат. Но, предметот „Радко“ не може во целост да се споредува со овие предмети, забележува Судот. Бидејќи во случајот „Станков“ се бара „признавање на македонското малцинство во Бугарија“, додека „Радко“ го негира идентитетот на народот.
Главниот аргумент на македонската влада дека името на здружението „Радко“ е една од причините за неговото распуштање, според Европскиот суд не е доволно за да се распушти. Судот признава дека е можна појава на тензии кога една заедница се дели, но тоа е една од последиците на плурализмот. Улогата на властите во вакви случаи не се состои во елиминирање на плурализмот, туку да се грижи разните конкурентни групи да се толерираат едни со други.
Судот од Стразбур како отштета на жалителите им доделува 5.000 евра, наместо бараните 10 милиони и уште 4.000 евра за судски трошоци. Што се однесува до барањето на „Радко“ да биде регистрирано како политичка партија, Судот не гледаше причина да донесе пресуда со оглед дека за политичките партии се применуваат други правила.
Кон оваа пресуда е додадено и одвоеното мислење на судијата Мирјана Лазарова-Трајковска, која во Стразбур заседава во името на Македонија. Таа беше единствената која гласаше против, поради две причини. Најпрво, здружението „Радко“ не ги искористило сите внатрешни судски патишта во Македонија, како правото на жалба по одлуката на Апелациониот суд од Битола, со која беше потврдено распуштањето на организацијата. Втората е поради нејзините длабоки несогласување со целите на здружението, кои, според Трајковска-Лазаровска, претставуваат квасец за нетрпеливост и национална омраза.
Случајот „Радко“ колку и да не сакаме има и политичка заднина, бидејќи во негова одбрана отворено застана бугарската влада. А според некои извори од решението на овој предмет, зависи и случајот со регистрирањето на партијата на македонското малцинство во Бугарија, ОМО „Илинден“ – ПИРИН. Како што дознаваме, Софискиот суд вчера ја достави одлуката со која уште еднаш е одбиена регистрацијата на ОМО „Илинден“ - ПИРИН. Советот на Европа, под чии закрила работат Судот за човекови права и Комитетот на министрите, кој е задолжен за следење на пресудите на Судот, се' уште не е способен да ја спроведе пресудата за регистрација на ОМО „Илинден“ - ПИРИН, иако тоа е побарано од Судот.
http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=42B85501BAE9DA48A6B4B8EB40D5975E