Еве интересен
текст.
Оваа година ќе полнам 30 години. Моите колеги, пријатели и познаници сѐ позасилено ме прашуваат кога ќе се мажам, а оние понетактичните и понападните дури ме прашуваат кога планирам да раѓам дете. Ова меѓу другото се должи и на мажачката треска што пред некое време почна да се шири меѓу моите врсници.
На Фејсбук сѐ почесто почнав да ги забележувам трансформациите на некои од моите познанички кои често минуваат низ следните фази: 1) провокативни девојки со напрчени усни 2) невести во пуслица-фустани, напикани меѓу креветот и шифоњерот во спалната на родителите заедно со деверушите и нивните комплицирани пунџи 3) ненашминкани жени со блажена насмевка, големи подочници и месести раце во кое лежи едно замаено бебе што гледа лево од фотоапаратот. Сепак, овој текст нема намера да се занимава со ваквата трансформација, туку со друга трансформација која оди во пакет со оваа, а тоа е менувањето на името на новата сопруга. Имено, забележувам како сѐ почесто невестата не само што го зема презимето на младоженецот, туку ја презема и родовата определеност на тоа презиме. Така во денешно време имаме еден куп жени чии презимиња завршуваат на „–ов“ или на „–ски“, појава што свесно или несвесно укажува на одродување од јазикот и од идентитетот.
На почетокот би сакала да ја истакнам јазичната апсурдност на овој чин со едно основно граматичко повторување. Во македонскиот јазик имаме нешто што се вика категорија род, која во горенаведената појава не се почитува. Како што е познато, придавките немаат свој род, туку го земаат родот на именката што ја опишуваат. Па така од „вишнов/а/о“ и „градина“ имаме „вишнова градина“ и од „прилепски/а/о“ и „пиварница“ имаме „прилепска пиварница“. Истите правила се однесуваат и на личните имиња. Со други зборови, како што граматички е грешно да се каже „вишнов градина“ или „прилепски пиварница“, така е грешно да кажете „Ивана Велков“ или „Маја Неделковски“. Патем, аргументот дека јазикот е флуиден и постојано се менува во овој случај не држи вода, или со други зборови, аргументата дека јазиката е флуидна и постојано се менуваат во оваа случај не држат вода.
Овој проблем не е само јазичен, туку навлегува и во сржта на нашето патријархално воспитување и родовите улоги што тоа ги наметнува. Потребно е само да ги замениме улогите, да го направиме она што се очекува од другиот за да сфатиме колку ова нешто е или разумно, или апсурдно. Па така, еве, замислете дека сте жена и дека мажот решава да го додаде вашето презиме на неговото. Некако нешто ви подзасмрдува, ама не сакате да признаете што. Некако не е доволно традиционално? Мажот ви се чини како слабак или папучар? Сетете се само каква лавина од потсмев предизвика веста објавена во дневниот весник „Вест“ дека зетот на Бојо Андрески на своето презиме го додал и презимето на својата сопруга – Андрески. Е сега замислете си уште колку вицеви ќе проструеја во македонскиот сајбер простор тој да ја земеше и родовата определеност на презимето на жена му, и да станеше – Драган Андреска. Зошто да не? По таа логика, ако може Петранка Стојановски, може и Стојан Петровска.
Досега ми било срам да прашам некоја моја пријателка зошто го зела ем презимето на мажот ѝ, ем и неговата родова определеност. Не сум можела да се сетам на некоја разумна причина за таквиот чин, па сум сметала дека прашањето би звучело цинично. Можам да се сетам една причина што луѓето би ја посочиле, а тоа е дека така е попрактично. Демек, практично е ако брачните партнери се презиваат исто. Но ете, затоа постои множина, каде што исто се презивате и онака, и не гледам дека во скорешната македонска историја (во пост-„ејца“ периодот) имало некаков проблем со непрактичноста на женските презимиња. Од телефонските именици веќе одамна се отарасивме, така што и од тој аспект не треба да се секираме. Останува втората причина, а тоа е дека така е модерно во моментов. Но и таа причина не е издржана бидејќи многу работи биле модерни, а невкусни, како на пример оние бечви што се појавија пред некое време во женските бутици. По мене, несомнено е дека повеќето жени или парови се решаваат на ваквата неточна промена на презимето поради тоа што тоа им се чини „ин“ или „тренди“ или „кул“, да го искористам речникот пригоден за ова објаснување. А зошто им се чини „ин“? Претпоставувам поради тоа што се обидуваат да звучат нетрадиционално, немакедонско – т.е. странски.
Зарем толку е голем нашиот комплекс на инфериорност? Толку ли е голема желбата да емигрираме? Толку ли се надеваме дека некој ден ќе живееме во странство, каде што секретарката ќе нѐ прашува „Mrs. Stojchevski, would you like me to shine your shoes now? “ Или сме југоносталгични, па сакаме да нѐ викаат „Милковски“, со дебело „л“ и развлечено и акцентирано „о“? Толку ли ни е ниска самодовербата, па не сакаме да ги збуниме странците со едно просто „а“ на крајот од презимето? Толку ли ги потценуваме странците и нивната способност да сфатат дека тоа „а“ означува разлика во род во презимето? Можеби тоа е – веруваме дека странците од срам да не кршат јазик ќе нѐ баталат, па затоа и децата си ги крштеваме со кратки имиња што наликуваат на грчки броеви или префикси, за утре странецот да може лесно да го изговори името на нашата ќерка кога ќе ѝ соопшти дека добила главна улога во холивудски филм.
Ова не е само одродување од својот идентитет и од својот јазик, ова е одродување од својата земја на која не ѝ давате дури ни надеж. Со ваквото одродување како да покажувате дека таа е вашата болна, сенилна, изнемоштена мајка од која се срамите и сакате да избегате – па ако не успеете вие да се спасите, тогаш барем можеби ќе му успее на вашето дете.
Но еве, да го тргнеме на страна прашањето на националниот и јазичниот идентитет. Што се случува со идентитетот на жената? Не само што таа свечено го предава во моментот кога од „практични“ причини ќе го избрише своето и преземе презимето на нејзиниот сопруг, туку како да се откажува и од својот родов идентитет. Во време кога толку многу се дискутира за промената на името и идентитетот, еден ваков чин од нашето секојдневие е во најмала рака парадоксален.
И за крај, вие мои „–ски“ и „–ов“ пријателки што ќе го прочитате ова, не го сфаќајте лично. Вие мои пријателки што сте мислеле да станете „–ски“ или „-ов“ зашто така е модерно – немојте. Некој ќе ве праша (еве можеби јас) зошто сте се решиле на ваков чекор и ќе мора да се правдате. И конечно, ако некој ден станам Лазаревски или Митков, викајте ме Румен.
