Повеќе не можевме да чекаме, одлуката за операцијата беше
одобрена од Претседателот на РМ - да се отпочне на 8. 5. 2001
г. Вечерта на 7. 5. 2001 г. ми се јави Звонко Каширски -
директор за Јaвнa безбедност во МВР и ми рече: “Господине
Генерале, ме повикаа во Англиската амбасада и ми покажаа
снимка на видеокасета за целиот простор пред с. Оризари, с.
Слупчане и с. Ваксинце и има што да видите”. - “Дојди во ГШ и
донеси јa!”, му реков.
Околу 20 часот (7 мaј 2001 г.) дојде Звонко Каширски и во
канцеларијата на началникот на ГШ јa пуштивме видеокасетата
што јa донесе. Бевме јас, Јово Андревски и Звонко Каширски.
Веднаш по вклучување на касетата го познав теренот: на
касетата беа снимени сите села однапред и одзади - месноста и
патиштата - претежно с. Отља, с. Слупчане и с. Ваксинце.
Беше страшно да се гледа - на целиот терен беа поставени
најсовремени противтенковски пречки, мински полиња, ровови
итн. На Звонко Каширски му реков: “Ако навистина е вака на
теренот како што е овде прикажано, значи НАТО ги поставил.
Тие единствено располагаат со ова што го видовме - не сум
сигурен дека терористите го поставиле”. Јово Андревски како
стручњак по инженерија вели: “Ова е сигурно поставено,
условите се поволни бидејќи има жито. Не можев да тврдам
дека не е така, но за овие денови нашите сили нешто би откриле
од сето ова што го видовме на касетата”. После дискусиите и
коментарите, замолив никого да не го известуваат за оваа
видеокасета, а Звонко Каширски ми рече: “Генерал Панде,
моите сите јa видоа”. - “Кој се тие сите?”, прашав. -“Генерал
Ристо Галевски, Зоран Јовановски и др”, ми одговори.
Одејќи во својaтa канцеларија, размислував: утре треба да се
тргне во напад, ако ова што го видовме на видеокасетата е
вистина, ќе имаме многy жртви. На снимката видов дека патот
кој поминува низ с. Слупчане до излезот од селото, односно до
игралиштето, целосно е миниран со противтенковски мини.
Размислував дали да му се јaвaм на претседателот Борис
Трајковски, да го информирам и да барам одложување на
операцијата, но се предомислив: како да барам одложување,
што ќе им кажам на командантите, утре во 6 часот требаше да
отпочне непадот. Веpојaтно претседателот Б. Трајковски
веднаш би го прифатил мојот предлог за одложување на
операцијата. Цела ноќ не спиев, неколкупати се слушнав со
командантите и ги прашував за состојбата, за теренот, да не
воочиле (забележале) нешто на правците каде што треба да
одиме во напад итн. Секогаш добивав негативен одговор, само
ми рекоа дека пред с. Слупчане имале ископано длабок ров и го
покриле со железна табла за да можат самите тие да преминат
преку него кога ќе имаат потреба.
На 8. 3. 2001 г., веќе во 5 часот бев на командното место во
Куманово.
После реферирањето од командантите за состојбата и
подготвеноста, се повлеков од оперативната сала на моето
место. Денот беше врнежлив, а над с. Слупчане и с. Ваксинце
имаше магла. По Планот на операцијата беше планиран десант
со хеликоптери северно од с. Ваксинце со цел да се затвори
евентуалното извлекување на ДТГ кон с. Стража и на тој начин
целосно да се затвори поширокиот прстен. Поради маглата не
можевме да десантираме, го искористив тоа и се консултирав со
претседателот Трајковски, односно побарав одложување за 2
часа додека се дигне маглата. Борис Трајковски беше разбран
човек, само ми рече: “Генерале, ти кога ќе одлучиш тргај, ама
известиме”.
За видеокасетата на никого не кажав, но го повикав Ѓорѓи
Каракутовски, му соопштив дека нападот го одлагаме за 2 часа
и му дадов дополнителни задачи за артилериска подготовка и
тоа по патот низ с. Слупчане во траење од 1 час и на тој начин,
доколку има поставено противтенковски мини, ќе бидат
активирани.
Во артилериската подготовка наредив да учествуваат
артилеријата 105 м/м, 122 м/м и повеќецевни фрлачи 128 м/м
како и минофрлачи 120 м/м. Огнениот тепих да почне од
слупчански бунар - с. Слупчане, по патот до игралиштето. Не
му кажав зошто тоа го барам, само му напоменав, бидејќи
тенковите одат на тој правец, случајно патот да не е миниран.
Во 7 часот повторно дојде Ѓ. Каракутовски кaј мене и ми донесе
телеграма, испратена од НГШ. Јово Андревски - ми рече:
“Господине генерале, видете што пишува во телеграмава:
наредбодавно на мене и на Ѓ. Каракутовски ни забранува
дејство по селата и забранува било какви цивилни жртви за што
го чини одговорен генералот Панде Петровски и генералот
Ѓорѓи Каракутовски”. Во потписот на телеграмата стои:
Началник на ГШ
Генерал потполковник
Панде Петровски, а потписот на Јово Андревски!!
На Ѓорѓи Каракутовски му кажав: “Јaс знам дека сум заменик
на началникот на ГШ, а не началник!” Се насмеавме и му реков:
“Оди работи си јa работата, само оној што го одобрил Планот
може да нареди поинаку - мислејќи на Претседателот на РМ, а
не началникот на ГШ - кој и не е целосно запознат со истиот,
гледаш дури и моето име го ставил, а тој се потпишал”.
Во 7, 30 часот го повикав полковник Стојaн Петровски,
началник на Г-2, началник за разузнување во ГШ на АРМ и
полковник С. Зенговски, командант на специјалните сили во
АРМ.
Веднаш ги прашав: “Дали Вие како професионалци имате
сознанија што се има поставено во предниот кpaј, односно пред
селата Ваксинце, Слупчане и Оризари?”. Двајцата ми
одговорија дека досега е откриен ров пред с. Слупчане и дека
кога сакаат да поминат преку ровот треба да стават лим како
мост.
Тогаш и на двајцата им кажав: “Сношти видов видеокасета којa
јa подметна англиската разузнавачка служба, кажете ми дали да
тргнеме во напад или не?” -Двајцата молчеа и ме гледаа. -
“Кажете нешто!” - повторив, “Што молчите, дали има вистина
во сето ова. Доколку има вистина, Вие ми сте одговорни”.
Времето темно и облачно, врне дожд, но гледав од кaј Скопска
Црна Гора се расчистува. Веќе е 7,55 часот. Им наредив:
“Господа, одиме во напад по Планот со одложување од 2 часа
наназад!”
Слеговме во оперативната сала за да издадам наредба за
почеток на нападот.
ИЗВЕДУВАЊЕ НА ОПЕРАЦИЈАТА “МХ - 2”
Артилериската подготовка отпочна, во 8 часот по однапред
планирани цели за деминирање на просторот.
Единиците тргнаа во напад: со една механизирана чета која
требаше да нападне бочно и да обезбеди побрз продор на
главните сили, да изврши силен напад за време на
артилериската подготовка на правецот од с. Љубодраг кон с.
Лопате и с. Оризаре, а со 1 една тенковска чета и една
механизирана чета напад на с. Ваксинце, а с. Лојане е
блокирано со една механизирана чета зајакната со тенковски
вод.
Покрај единиците на АРМ во операцијата учевствуваа 480
полицајци на целиот простор во готовност за чистење на селата
и обезбедување на патните правци. Од СВР Куманово 27
полицајци ја обезбедуваа браната на Липковското Езеро, а во с.
Матејче, редовна полициска станица која го контролираше
патот од Скопје односно од с. Арачиново - Матејче и од
Липково - Матејче.
Нападот отпочна со силен удар од сите правци кон
определените села, а посебно на правецот с. Опае - село
Оризаре - село Слупчане.
За цело време очекував командантите да ме известат дека
наишле на мински полиња или противтенковски пречки, но од
тоа немаше ништо - нападот се одвиваше како што беше
планиран. Поради временските услови, сепак не беше извршено
десантирање, но затоа борбените хеликоптери вклучени се за
дејство по ДТГ кои се извлекуваа северно од с. Ваксинце и с.
Слупчане, односно по Кодра Мала и Слупчанска Река.
Во 10 часот, заедно со полковник Благоја Марковски, Стојче
Зенговски и со своето обезбедување, отидовме на предниот крај
- односно 1 км пред с. Слупчане - к. 376. Призорите што го
видов и доживеав таму од правецот на с. Оризаре и с. Слупчане
ми оставија траума. Од тие села се слушаа страшни викотници,
пискотници, плач и др. лелеци. Се уште врнеше дожд и по
кратко време се вративме на командното место.
Во 12 часот веќе единиците избија пред самото с. Слупчане, с.
Оризаре, с. Ваксинце, а патот с. Ваксинце - с. Слупчане и с.
Оризаре беше пресечен и селата беа одделени помеѓу себе со
единиците од АРМ. Тенковите избија кон месноста Благун од
источната страна на с. Слупчане. Единиците од с. Алашевце во
зафатот на патот Алашевце - Слупчане отпочнаа напад и избија
северно од Слупчане кај боровата шума. Секакво извлекување
во ваква состојба би било залудно. Селата Опае, Лопате и
Лојане беа освоени, а селата Оризаре и Слупчане опкружени.
Сообраќајната врска беше пресечена на целиот простор помеѓу
овие села.
Околу 13 часот на командното место во Куманово пристигна
премиерот Љубчо Георгиевски.
Во оперативната сала го информирав за состојбата - односно
како се извршува Планот на операцијата. Беше расположен
поради успехот на единиците на фронтот и вкупните воени
дејства. Покрај тоа и лично ги набљудуваше воените дејства
кон с. Слупчане и с. Ваксинце. Од командното место целиот
простор беше прегледен посебно дел од фронтот с. Ваксинце -
с. Слупчане и просторот помеѓу нив.
Според добиените извештаи од командантите, од личниот увид
и извештаите од МВР кај ДТГ во селата се создала општа
паника и бегство. Се сеќавам како Звонко Каширски целиот
радосен викаше: “Еј, сите овие бегаат по шумите, а некои кон
Куманово!”
Во еден момент, еден од групата на премиерот Љубчо
Георгиевски му го даде мобилнот телефон. Премиерот
разговараше и потоа ми рече: “Генерал Панде мора да
застанеме!” - Го гледав и му реков: “Како да застанеме?!” - “Да
ги прекинеме дејствата”, рече Премиерот. - “Затворете го
телефонот!”, му реков, - “Како тоа да застанеме кога сега треба
да ја завршам операцијата - што е тоа!?”
Излезе премиерот Љубчо Георгиевски од канцеларијата каде
што бевме и по 5 - 10 минути се врати и ми рече: “Ми се јави
Доста Димовска, а на Доста и се јавил Арбен Џафери и и рекол:
“Што сме правеле ние, таму имало многу жртви, и тоа цивили -
жени, деца итн”. Го гледав и веднаш се сетив што се слушав на
предниот крај кога почна нападот - но му одговорив: “Јас
можам да прекинам само ако Врховниот командант ми нареди”.
Премиерот Љ. Георгиевски со својата група замина за Скопје, а
ние ги продолживме дејствата. После 10 минути ми се јави
претседателот Борис Трајковски и ми рече: “Генерале, што
работите вие таму?” - Јас, знаејќи дека е информиран, му
одговарив: “Па играме бал господине Претседателе!!” - Tој ми
рече: “Знаеш ли ти дека ми се јавија неколку државници и дека
има многу цивилни жртви на тој простор, веднаш да прекинете
и да ги вратите единиците каде што беа!” - Јас само му
одговорив: “Разбирам господине Претседателе, но јас немам
такви податоци, знам само дека терористичките банди се во
општа паника”.
Во оперативната сала пред сите старешини ја пренесов
наредбата што ја добив и им реков дека овој момент од
Врховниот командант добив наредба, преку телефон, да ги
прекинеме сите воени дејства и да се повлечат единиците на
почетните позиции.
Во повлекувањето треба да одиме плански и тоа не на
почетните позиции, единиците ќе ги задржат позициите што ги
постигнаа и тоа: с. Лојане - с. Ваксинце - Слупчански бунар - с.
Оризаре. - селата Опае, Лопате, Ржановце да се воспостви
полициска контрола и истите да се исчистат од ДТГ. По
освојyвањето на овие позиции да се преземат сите безбедносни
мерки за одбрана и заштита на единиците.
Во текот на повлекувањето направени беа одредени грешки, но
тоа беше брзо исправено, односно беше освоена линијата
Ваксинце - Слупчански бунар - с. Оризаре ТТ - 349. Северно од
оваа линија наредив да се контролираат правците Слупчане -
Руѓинце и Ваксинце - Стража. Старешините ме гледаа но не
поставија ни едно прашање. Не знаев што си мислеа, но во секој
случај им беше криво затоа што ја прекинавме операцијата. На
крајот само им реков: “Ние сме војска и мора да ги извршуваме
наредбите на Врховниот командант - коментари не се
потребни”.
Мојот став, мислење и било што, во такви моменти не се битни
- дали навистина има или нема жртви на другата страна не
знаев со сигурност, но во секој случај битно беше тоа што
операцијата беше прекината, а задачата не беше завршена во
целост. Само дел од Планот на операцијата беше извршен. Но,
сепак не можев да се ослободам од она што го доживеав,
присуствувајќи во првата борбена линија: плач, лелекања,
пиштења и многу чудни викотници и гласови. Сето тоа
веројатно беше од страв.
Подоцна ќе се обелодени причината зошто е прекината
Операцијата во Кумановско. Имено, некои странски
разузнавачки служби се обидоа пред да отпочне Операцијата да
не заплашат и воопшто да не отпочнуваме со воени дејства.
Кога во тоа не успеа најдоа начин и метод да ја прекинат
операцијата бидејќи во сите тие дејства тој ден немаше ни една
цивилна жртва, што беше подоцна констатирано.