Еве уште еден колумнистички пост. Ако некогаш треба да напишам книга, само ќе си ги прекопирам постовите од форумов напишани за различни општествени проблеми
Се наоѓаме во период кога треба да видиме кој ќе ни ја управува државата во следните четири години, па ова е одличен момент да подразмислиме малку колкава е цената на неспособноста. Факт е дека во претходните 27 години од постоењето на државата на највисоки позиции сме имале неспособни и корумпирани луѓе коишто управувале со општествените ресурси нѐ довеле до ова дереџе да станеме трета најсиромашна држава во Европа и веројатно во први пет според нефункционалноста на институциите. Многу подобри резултати би остварувале доколку на нивно место сме имале чесни и способни луѓе затоа што така не би го платиле опортунитетниот трошок на негативнатата селекција во општеството.
Овој опортунитетен трошок најлесно може да се прикаже на примерот на пензиските фондови затоа што веќе имам пишувано на таа тема, а и разликата многу лесно се квантифицира. Доколку се анализира какви луѓе се вработени во овие фондови за плати од 50.000-250.000 денари, веројатно ќе се испостави дека ниту еден не е примен на регуларен конкурс според знаења и способности туку исклучиво преку непотизам и клиентелизам. Како резултат на тоа, во еден од претходните постови пресметав дека за периодот на инвестирањето, пензиските фондови секоја година остварувале околу 5% полош принос од референтниот индекс МБИ10, а јас сум остварувал 20% повисок. Тоа значи дека секоја година во текот на 12 години сум имал споредливо 25% повисок годишен поврат од нив.
Сума којашто би можел без проблем самостојно да ја управувам се 5 милиони евра, па еве да видиме како би изгледала разликата за случај на управување со 300.000.000 денари во рок од 10 години. Пензиските фондови во просек остварувале по околу 5% поврат, односно за 10 години би ги зголемиле 1,05^10 пати, односно би направиле 489.000.000 денари. Истите пари јас би ги зголемувал со 30% поврат, односно за 10 години би ги зголемил 1,30^10 пати, т.е. за идните пензионери би направил 4.135.000.000 денари.
Меѓутоа, јас сум работел со помала сума и сигурно со износ од 300.000.000 денари не би можел да остварувам 25% поголем годишен поврат од нив. Конзервативно претпоставувам дека би бил барем за 15% подобар, такашто со годишен поврат од 20% парите би ги зголемил 1,20^10 пати, односно, за идните пензионери би направил 1.857.000.000 денари.
Оваа услуга на општеството би му ја извршил за скромна плата од само 300.000 денари нето, т.е. околу 5.400.000 денари бруто годишно, односно 54.000.000 за десетте години.
Па така, фондовите на тие 300.000.000 денари за десет години би им заработиле на идните пензионери 189.000.000 денари, а јас 1.500.000.000 денари, т.е. скоро 8 пати повеќе. Ете, опортунитетниот трошок на негативната селекција само на ова поле е 22 милиони евра!
Меѓутоа, ова е само еден мал сегмент од општеството и за само десетгодишен период, па размислете само колку многу сме изгубиле што за 27 години во сите области нѐ управуваат корумпирани и неспособни луѓе какви што никој никогаш не би вработил во своја приватна фирма, а кои поради вкоренетата негативна селекција конзистентно доспеваат на највисоки општествени позиции. Износот сигурно бил десетина милијарди евра!
И во следниот четиригодишен мандат најверојатно поради корупција, партократија, непотизам, клиентелизам и негативна селекција во општествените институции ќе изгубиме барем уште 2 милијарди евра!
