Националната свест не настанува во еден момент или пак за краток временски период. Реков дека Македонската идеја постоела и се ширела во тој период, но српската а особено бугарската се ширеле на многу по организиран начин, со многу повеќе средства. Зарем уште сметаш дека предметот историја во основните и средни училишта е изучување на наука за минатото? Тоа е иструментот преку кој се формира националната свест. Кога се нема сопствена држава, ја учиш историјата на оној кој ти ја контролира земјата. Со тоа, да македонската национална свест во голема мера се формира од 1944 па наваму, а уште повеќе од 1991 па наваму. Зарем е случајно тоа што за време на Југославија, од сите југословенски републики, најмногу луѓе баш во Македонија се декларирале како Југословени? Денеска сме заглавени во прашањето за идентитетот, дел од нас сметаат дека сме словени, а дел антички Македонци, дали сте свесни дека оставаме простор за уште една поделба на македонскиот народ? Зарем да имавме оформена национална свест ќе разговаравме за вакви прашања?
И уште ова, дали те сфатив добро. Сметаш дека во тој период Македонците имале оформена национална свест, но сепак подпаѓале под бугарско влијание ширено преку егзархијата?
Спорниот израз кој го употреби и за кој ти реплицирав беше -
едните имале бугарска национална свест, другите српска.
Од две причини. Прво не спомнуваш македонска национална свест, а второ српската и бугарската пропаганда ги ставаш на исто рамниште, иако како што ти напишав претходно српската никогаш не фатила корен во Македонија.
Во врска со прашањето кое ми го поставуваш на крајот на постот - да, дел од сиромашното, селско население кое не знаело да чита и пишува, сеуште немало прифатено никаква национална идеја и се идентификувало само според религијата. Што сте? Рисјани. Тоа било аморфна маса која за жал потпаѓала под влијание. Но, тоа го имало скоро во секој народ под турско, па затоа потребата од преродби и национално освестување за секој народ. И кај бугарите го имаш Паисиј Хилендарски кој ги прекорувал зошто ја заборавиле својата историја и не се нарекувале бугари, кај албанците ги имаш Фрашери и Призренската Лига, кај србите Пеќката Патријаршија и Караџич.
Факт е дека освојувањето на Балканот од страна на Османлиите бил таков страшен удар, што предизвикал 3-4 века национална амнезија. Голем дел од интелектуалци, свештеници; учен и писмен народ што всушност ја пренесувал националната историја од колено на колено бил убиен или прогонет и со тоа се создала своевидна дупка во историјата. Немало кој да ја прераскаже на идните поколенија, па затоа народите во 18 век требало да се преродуваат и да ја составуваат својата национална историја како сложувалка од стари книги, ракописи итн.
Во Македонија случајот е малце поинаков од причина што христијанските браќа успеале порано од нас да добијат држави, а со тоа и база на операции, и наместо тоа да го искористат да ни помогнат, нели, по христијанска основа, тие го користат за да ни ја наметнат нивната верзија на историјата, стануваат конкуренција на македонските преродбеници кои се обидувале да ја склопат нашата сложувалка.
