Новата руска вакцина против рак (од ФМБА) CAR-T-клеточната терапија е револуционерен метод на лекување, наречен „живо лекарство“, кој го репрограмира имунолошкиот систем на пациентот за прецизно...
www.facebook.com
Дејан Трајковски, Професор at Универзитет "Св. Климент Охридски" Технички Факултет - Битола (ТФБ)
Новата руска вакцина против рак (од ФМБА)
CAR-T-клеточната терапија е револуционерен метод на лекување, наречен „живо лекарство“, кој го репрограмира имунолошкиот систем на пациентот за прецизно таргетирање и уништување на канцерогените клетки.
Иако се нарекува „вакцина“, новиот препарат против рак не се дава на здрави луѓе за превенција, туку е имунолошки базиран лек кој ги стимулира Т-клетките да ги напаѓаат постоечките канцерогени клетки. Овој механизам го користи истиот принцип на активирање на имунолошкиот систем како и традиционалните вакцини (поради што се нарекува „вакцина“), но е наменет за лекување, а не за спречување на болеста.
Персонализиран пристап: Ова не е класична вакцина, туку напредна технологија за создавање на персонализиран лек, прилагоден на индивидуалните генетски мутации на туморот кај конкретен пациент, со цел прецизно таргетирање и лекување на неговата специфична форма на рак.
Механизам на дејство: Се споредува со "тројански коњ" – специјални транспортни молекули пенетрираат во клетките од ракот и започнуваат процес на нивно уништување од внатре, активирајќи го имунолошкиот систем на пациентот. Ова обезбедува минимални несакани ефекти во споредба со традиционалната хемотерапија и радиотерапија (зрачење).
Ефективност: Претклиничките истражувања покажале дека вакцината ја намалува големината и го забавува растот на туморот за 60–80%, и значително ја продолжува преживувањето на пациентите. Практично го претвора ракот во хронична болест, со која може да се живее.
Примена по видови рак: Првично планирана за лекување на колоректален рак (рак на дебелото црево и ректумот), а потоа за глиобластом (агресивен вид рак на мозокот) и одредени видови меланом (рак на кожата). Сепак, најблиску до регистрација и рутинска примена е за некои видови рак на крвта и лимфниот систем.
Безбедност: Претклиничките истражувања докажале висока ефективност и безбедност.
Како функционира „вакцината“ (процес на лекување):
1. Земање на клетки: Од пациентот се зема крв, од која се изолираат Т-лимфоцити (Т-клетки), познати како „војници“ на имунолошкиот систем.
2. Генетска модификација: Во лабораторија, со помош на безопасен вирус, во Т-клетките се вметнува ген кој овозможува создавање на химерен антигенски рецептор (CAR) на нивната површина.
3. Размножување: Модифицираните CAR-T-клетки се размножуваат во лабораторија до милијарди копии.
4. Вбризгување: Подготвениот индивидуален препарат се враќа во телото на пациентот преку инфузија.
5. Напад: CAR-T-клетките циркулираат во телото, препознавајќи ги и уништувајќи ги канцерогените клетки кои носат специфична целна ознака (антиген).
CAR-T-клеточната терапија е наменета за одредени видови рак на крвта и лимфниот систем (хемобластози), конкретно за оние тумори кои на своите клетки имаат специфична цел – антигенот CD19. Ова ги вклучува В-клеточните акутни лимфобластни леукемии и В-клеточните лимфобластни лимфоми.
За други видови рак, како колоректален рак, меланом и глиобластома, таа е во фаза на клинички испитувања (фаза 1/2) и не е одобрена за рутинска употреба, CAR-T терапијата нуди директен, насочен напад со модифицирани Т-клетки, но се соочува со предизвици како лошата пенетрација во солидни (цврсти) тумори, антигенска ескалада и токсичност. Во сите три случаи, CAR-T е ветувачка за рефракторни случаи (ORR 15-50%), но не постигнува долготрајни ремисии како кај крвниот рак (до 90%). Медијанското преживување се подобрува за 3-6 месеци во споредба со стандардната терапија.
Конкретни детали за подготвеност и примена
Статус на регистрација: Федералната медицинско-биолошка агенција (ФМБА) испратила документи во Министерството за здравје (Минздрав) на крајот од летото 2025 година за добивање дозвола за клиничка употреба. Се очекува одлука од регулаторот во најскоро време.
Подготвеност за примена: Вакцината е подготвена за примена кај луѓе по добивање на дозволата.
Се споменуваат и други терапии како мРНК-вакцина од Центарот Гамалеја и вирусен коктел, но главниот фокус е на вакцината од ФМБА како "прва вакцина против рак". Повеќе детали можат да се прочитаат во интервјуто со Вероника Скворцова од ФМБА.