Чир
Како апсолутно прост лаик кога станува збор за архитектурата и за нејзините симболични или естетски карактеристики, новоизградениот спомен-дом на Мајка Тереза го доживувам како чир што изникнал среде улицата Македонија во центарот на Скопје. Затоа што нејзината цел не беше да ја разбираат само архитекти што можат да ја објаснат симболиката на секое нејзино шарено камче или џамче, колку и таа да е неразбирлива или бесмислена, туку да им биде блиска на сите сограѓани на најпознатата скопјанка, за тие да оддадат почит на нејзиниот лик и дело. Наместо восхит, објектот предизвикува чудење и негодување кај скопјани, а веќе почнал да служи и за потсмев кај посетителите од други земји.
Скромната Мајка Тереза доби раскошна куќа која воопшто не ја отсликува нејзината личност. За неа се потрошија два милиони евра, наместо дел од нив да се искористат во хуманитарни цели во нејзина чест. Наместо дом посветен на личноста што ја знае целиот свет, се направи детска приказна. Шаренилото вреска од сите страни, тргнувајќи од столбовите, што го претставувале нејзиното семејство, преку целиот ѕид од риби и птици што навистина потсетува на детска градинка, сè до мозаик како капка вода што на никого не му е јасен. Како сево ова да не е доволен раскош, па се направи и бунар што се трансформира во аквариум со риби, а на ѕидовите треба да се постават огледалца како во дискотека. Згора на сè, во домот на секогаш смирената Мајка Тереза се поставени и жици испреплетени како разбеснето торнадо. Па која е оваа симболика? И кој може да ја разбере. Традиционалната македонска куќа е надополнета со многу елементи од современата уметност, невкусно вклопени едни во други. Се измешале и баби и жаби, а богами и штркови. Жално е што објектот не се граничи со кичот, туку е кич во својата целина, до таа мерка што неговата слика може да се стави до овој збор во енциклопедиите.
Мораме да се потсетиме и како дојде до сево ова. Не смееме да ги заборавиме сомнителните конкурси. Никогаш не добивме соодветно објаснување зошто беше потребен втор конкурс иако на првиот беа избрани сосема добри решенија, кои одлично ќе се вклопеа во зададениот простор. Скромни и едноставни градби, кои целосно ја изразуваат оваа симболика, и за разлика од изградениот, воопшто не го засенуваа единствениот вистински културно-историски споменик на тој простор, скопската феудална кула. Не ни беше објаснето ниту зошто првиот конкурс беше анонимен, според сите стандарди, а вториот јавен. Ниту како речиси истиот објект што беше првично оценет како несоодветен, дури и смешен, вториот пат беше доживеан како величествено откритие во архитектурата.
Со оваа градба дефинитивно селото се враќа во градот. Тоа најдобро го покажуваат и двата камења што штрчат пред куќата (не дај боже некој да се сопне од нив и да се повреди), кои требало да претставуваат место каде што жените би седеле и би го озборувале шеталиштето. И токму тоа шеталиште, улицата Македонија, со кое општината Центар громогласно се фали дека е според изгледот најевропскиот дел од Македонија. Како ли на архитектот не му текна да направи и една шарена чешма, како во познатата песна? Иако тешко дека таа можеше да биде пошарена од самата куќа. Баш штета.
Но овој селски пример е само дел од еден поголем мозаик. Сè почесто се протуркуваат идеи што ќе го расипат колку-толку европскиот изглед на центарот на главниот град. Сретсело ќе добиеме и црква. Ќе се направат и еден куп објекти што ќе ги стеснат улиците до таа мерка што тие навистина ќе заличат на сокачиња во кои нема да има место ниту мачор од куче да избега.
Тврдо и жилаво го браниме уставното име на државата. Но по се изгледа го губиме тоа на главниот град. Од ден на ден тој е се поблиску до преименување во Скопјево, Скопјиште, Скопјанци или Скопјаштани.
Автор: Гоце Трпковски
НМ
