Потеклото на мистериозните морски народи
Патот на миграцијата на морските народи
Терминот „морски народи“ е модерно име дадено на разни напаѓачи на море и копно, лабава конфедерација на кланови кои ги вознемириле земјите од Блискиот исток и Египет за време на завршниот период на бронзеното доба. Никој не знае кои се овие луѓе и од каде потекнуваат. Иако Египќаните веројатно знаеле за татковината на морските народи, информациите оттогаш се изгубени. Направени се многу обиди да се утврди потеклото на различните групи морски народи користејќи текстуални и иконографски докази, како и материјалната култура на морските народи, идентификувана на Кипар и во Левант. Оваа материјална култура се карактеризира првенствено со локално изработени керамичка грнчарија.
Неколку научници се збунети околу тоа дали морските народи биле одговорни за пропаѓањето на некои цивилизации од доцниот бронзен период или едноставно се еден од неколкуте катализатори што го предизвикале овој колапс. Сигурно е дека движењето на морските народи било една од најголемите и најважните миграции во историјата кои го смениле ликот на античкиот свет повеќе од која било друга единствена манифестација пред Александар Велики.
Се верува дека најстарата етничка група меѓу морските народи е посведочена во египетските хиероглифи на обелискот од Библос (2000-1700 п.н.е.) пронајдена во храмот Обелиск во Библос. Во натписот се спомнува kvkwn син на rvkk, транслитерирани како Куканис, син на Лука (Ликиецот). Следните историски докази за морските народи се од писмата од Амарна, единствен корпус на документи од Новото Кралство на Египет. Овие документи ја претставуваат дипломатската кореспонденција на фараоните од времето Амарна и нивните современици во Канаан, Месопотамија, Анадолија и Егејот. Во тоа време, на Блискиот исток доминирала групата на „Големиот крал“.
Исто така, имало многу градови-држави под влијание на Големиот крал кои му служеле и како вазали. Токму во вазалната преписка најчесто се споменуваат морските народи. Најстарите писма датираат од доцното владеење на Аменхотеп III, а најновите од време на владеењето на Ај, во периодот од 1386-1321 г.п.н.е. Повеќето писма датираат од времето на владеењето на Екнатон, првиот монотеистички фараон. Етничката група сега класифицирана како поморски народи споменати во писмата од Амарна се Шерден, Дануна и Лука.
Некои од морските народи се споменуваат и во натписите на Рамзес II во битката кај Кадеш. Битката со Хетитите кај Кадеш била една од најзначајните настани во времето на Рамзес, која се случила во неговата петта година на владеење (околу 1285 година п.н.е.). Иако не завршила со победа на ниту една страна, таа резултирала со сојуз меѓу Египет и Катите и период на стабилност на античкиот Близок Исток. Текстот е поделен на два дела, билтен и поема. И двата дела биле репродуцирани во форма на натписи во храмови и папирус. Во билтенот, Рамзес ја опишува масовната конфедерација на народите од Канаан и Медитеранот кои работеле заедно со Хетитите. Меѓу нив има две групи кои сега се класифицирани како морски народи: Каркиша и Лука. Во текстот, двата народа секогаш се споменуваат во тесна врска едни со други.
Релјефна претстава на битката на Рамзес II против Хетитите кај Кадеш
Поемата дава подетален извештај за бегството на Рамзес од силите на Хетитите. Составот на хетитската конфедерација повторно е опишан овде, а другото споменување на морските народи е во контекст на Рамзесовите војници. Силите на Рамзес го вклучиле и народот Шарден кој бил заробен од кралот во битка и потоа бил назначен за војници-платеници. Овие извештаи за битката кај Кадеш даваат некои важни согледувања за статусот на морските народи во екот на владеењето на Новото Кралство. Лука, Каркиша и Шарден во тоа време биле значајни воени сили, кои очигледно делувале главно како платеници. Особено Шарден биле египетски платеници уште од времето на владеењето на Екнатон (Писмата од Амарна) и ќе продолжат да дејствуваат во тоа својство барем за време на Рамзес III (натписите од Мединет Хабу).
Во петтата година од владеењето на Мернепта (околу 1207 година п.н.е.), Египет бил нападнат од коалиција на Лабу (Либијците) и поморските луѓе на границата на западната делта. Овие настани се опишани во четири текстови: Големиот натпис од Каракак, Столбот во Каиро, Стелата од Атрибис и Химната на Победата, инаку позната и како израелска стела. Според овие текстови, либискиот крал Мерјеј формирал коалиција со неколку групи денес класифицирани како морски нации и со нивните жени, деца и личен посед се упатил напред кон делтатата. Штом Мернептах открил што се случува, тој повел експедиција против напаѓачите и ги победил по шестчасовна борба.
Морските народи се спомнуваат само во првите три текста: Големиот натпис од Карнак е еден од најдолгите познати натписи на египетски храмови. Текстот започнува со список на непријатели со кои се соочува Египет: Либијци, Еквеш, Тереш, Лука, Шерден и Шекелеш, а Мешвеш се појавуваат подоцна во текстот. Еквеш и Тереш, иако традиционално се групирани со другите морски народи, не се појавуваат во нивни рамки во претходните или подоцнежните текстови. Најважниот дел од текстот за проучување на морските народи е списокот на затвореници, убиените непријатели и живите воени заробеници споменати кон неговиот крај. Вкупниот број на непријатели убиени или донесени како живи заробеници во Египет бил 9376. Повеќето биле Либијци, но и од морските народи исто така имало покосено голем број човечки жртви. Интересно е што Еквеш биле опишани како обрежани народи, факт кој може да понуди индиции за нивното етничко потекло. Списокот на грабежи е интересен заради информациите кои ги носи за материјалната култура на морските народи и Либијците. Ограбени биле 9111 мечеви од бакар од Мешвеш и Либијците, како и добиток, кози, мали пловни објекти, оклоп и разни оружја.
Големиот натпис од Карак на фараонот Мернептах исто така вели дека била обрежани најмалку три морски народи - Еквеш, Шекелеш и Шерден. Интересно е да се укаже и на ставениот библиски акцент на необрежаните Филистејци, а фактот дека тие се скоро единствената група обележана во рамките на библискиот корпус, сугерира дека тие можеби биле архетип за „необрезание“ за библиските автори.
Натписот (стелата) на Мернептах, каде е прикажана неговата победа над Либијците и нивните сојузници
Историскиот текст на столбот од Каиро е многу краток. Тој ја опишува најавата на гласник на Мернептах за инвазијата на Либијците и нивните сојузници: во петтата година, вториот месец од третата сезона (десеттиот месец), еден дојде да му каже на Неговото Величество: „пакосниот поглавар на Либијците нападна мажи и жени од народот Шекелеш. Стелата од Атрибис е слична на натписот Карнак, се состои од скратена верзија на борбеното салдо, проследено со други списоци на убиени непријатели, заробеници и воен плен. Бројките се согласуваат со претходните пресметки речиси во целост, со само неколку мали отстапувања и разлики. Бројот на мртви од народот Шерден повторно недостасува, но бројот на оној од Еквеш е присутен: 2201.
...продолжува...
