EKONOMSKATA POLO@BA VO MAKEDONIJA
Vo ekonomskiot `ivot na Federalna Makedonija glavno mesto zazema selskoto stopanstvo so koe se zanimava 74 procenti od op{tiot broj na naselenieto. Osnovni kulturi na selskoto stopanstvo se tutunot, p~enkata, afionot, koj se izvezuva za izrabotka na opium, maslodajnite kulturi, ovo{tarstvoto. Osven toa, golemo mesto vo selskoto stopanstvo zazema sto~arstvoto. Prirodnite uslovi: planinite, ~estata su{a, nedostigot od obrabotlivo zemji{te, gi pravat povr{inite zaseani so `itni kulturi nerentabilni. Proizvodstvoto na sopstvenoto `ito vo Makedonija do novata `etva ne gi obezbeduva potrebite na naselenieto. Na primer, vo seloto Qubojno, Prespanska okolija, Bitolskiot krug (60 kilometri od Bitola) pove}eto od selanite se sopstvenici na zemji{te do eden hektar, eden selanec ima pet hektari, a 60 otsto od obrabotlivoto zemji{te se nao|a po planinite. Vo ova selo, po pravilo, proizvodstvoto na sopstvena p~enica im e dovolno na selanite samo za narednite pet-{est meseci, a godinava, spored izjavata na selanite, rezervite na p~enica ne }e traat pove}e od ~etiri meseci. Osnovno zanimavawe na selanite e ovo{tarstvoto i proizvodstvoto na tutun.
Spored izjavata na sekretarot na Okru`niot naroden odbor vo Bitola, Kulja~, pogolemiot broj od selanite vo Makedonija se sopstvenici na obrabotliva povr{ina najmnogu do 1,5 hektar {to ne obezbeduva p~enica za celata godina, pa selanite se nadevaat deka taa }e bide donesena od Vojvodina. Zaradi dezorganiziraniot transport, naru{enata trgovija i vrskata me|u gradovite i selata, naselenieto vo Makedonija postojano ~uvstvuva krajna potreba od hrana. Istoto toa ni go izjavi pretsedatelot na Narodnoosloboditelniot odbor na grad Prilep. Spored podatocite na vesnikot Selo, vo Makedonija, Kosovo Pole, Metohija i Sanxak do vojnata imalo vkupno 231.964 semejstva (od niv vo Makedonija 172.700), koi raspolagale so 1.203.116 hektari obrabotlivo zemji{te (vo Makedonija taa brojka iznesuvala 650.000 hektari).
Vo prosek na edno semejstvo vo Makedonija, Kosovo Pole, Metohija i Sanxak doa|a ne{to pove}e od pet hektari obrabotlivo zemji{te. Vo Makedonija, pak, na edno semejstvo doa|a ne{to pove}e od ~etiri hektari po semejstvo.
Vo zemjodelskoto stopanstvo na Makedonija vidno mesto zazema kulturata tutun. Bezrazli~no {to so ovaa kultura e zaseana na samo eden otsto od vkupno obrabotlivo zemji{te, koe opfa}a 6,5 iljadi hektari, so obrabotka na tutunot anga`irani se pove}e od deset iljadi lu|e ili 40 otsto od vkupno vrabotenite vo Makedonija.
Zemjodelstvoto vo Jugoslavija e relativno zaostanato. Zemjodelstvoto, pak, vo Makedonija e najzaostanato vo Jugoslavija. Drvenite plugovi i volovite se osnovnoto orudie na makedonskoto zemjodelstvo mo{ne retko vo poleto mo`e da se vidi metalen plug, dodeka pak, drugi zemjodelski ma{ini voop{to nema. Pominuvaj}i ja dolinata na rekata Vardar, Bitolskoto Pole i poleto okolu Prespanskoto Ezero, nikade ne slu{navme rabota na zemjodelski ma{ini. Zabele`avme samo ra~na rabota. Kowi ima malku. Magariwata i volovite se osnovnite transportni sredstva vo zemjodelstvoto.
Selanite `iveat bedno. Retko zabele`avme selanec koj ne be{e vo iznosena obleka i obuvki pod koi se gleda golotija. Raznobojnite zakrpi ja skrivaat bojata na materijalot od koj e so{iena oblekata. Ne~istotija. Do 75 otsto od naselenieto vo Makedonija e napismeno. Ovoj procent po selata e zabele`itelno pogolem. Vo cela Makedonija rabotat samo {eeset lekari i trieset medicinski sestri, a vo selata vo koi bevme, nikade ne vidovme ambulanta ili bolnica. Selanite ja po~ituvaat novata vlast, me|utoa, zabele`uvaat deka taa se u{te ni{to ne im dala. Podgotovki za reformi ne se zabele`uvaat. Sekretarot na NOF na Bitolskiot okrug okolu ova pra{awe se ograni~uva{e na op{ti frazi, izjavi, {to se imaat selskite semejstva koi ja po~uvstvuvale agrarnata reforma, me|utoa kolku zemja e opfateno so agrarnata reforma, kakov maksimum obrabotliva povr{ina }e ostane kaj selanite, kolkav e vi{okot na zemja, toj ne znae{e da ka`e. Nie bevme vo selskata kooperacija na edno pograni~no selo na Bitolskiot okrug. Prodavnicata prazna. Seloto dobilo samo 24 srpa i {est kosi. Seloto ima 88 doma}instva. Kooperatorot ni re~e deka podelbata na srpovite i kosite me|u selanite }e ja napravat po pat na lotarija. Sekoj ~ovek dobiva po 20 grama sol za sekoja ovca. Za kolku vreme e dadena solta nikoj ne znae.
Industrijata vo Makedonija e mo{ne slaba i e skoncentrirana po gradovite. Na primer, vo Bitola ima dve tekstilni fabriki, nekolku pomali esnafski rabotilnici. Vo Skopje ima pivarnica, monopol i nekolku mali tekstilni fabriki. Vo planinite me|u Skopje i Bitola ima rezervi na jaglen. Opremata na jaglenokopite e primitivna. Najkonkretno za sostojbata na industrijata vo Makedonija zboruvaat slednive brojki: vo industrijata se anga`irani 25.000 lu|e, od niv na prerabotka na tutunot - 10. 000.
Trgovijata vo Makedonija e re~isi paralizirana. Site industriski proizvodi se delat so bele{ki, {to gi izdava Ministerstvoto za trgovija i drugite kompetentni institucii. Privatna inicijativa, pri neumeewe i nemawe mo`nosti se organizira dr`avna trgovija, ne e dozvolena.
Me|u selanite postoi tendencija da se bojkotiraat gradovite - dokolku selanecot gi odnese v grad svoite proizvodi ne mo`e ni{to da dobie za niv. A gradovite, pak, ~uvstvuvaat nedostig na onie proizvodi koi vo nivna blizina ili gnijat (ovo{je) ili pak se rasipuvaat (jajca i mleko).
Gradovite `iveat prazni~no. Vo Skopje, Bitola i Veles, niz koi pominavme, po golemite ulici prizemjata na ku}ite se pretvoreni vo kafeani i restorani i drug vid zabavuva~ki du}ani. Niv gi ima nevoobi~aeno mnogu. Vo nekoi kafeani, osven prazni {i{iwa ili po nekolku {i{iwa kiselo vino, nema ni{to. Vo Bitola, na 30.000 `iteli, so razli~ni raboti se zafateni samo tri iljadi lu|e, a drugite, isklu~uvaj}i gi decata i starcite, se zanimavaat so trgovija i bezdelni~at.
Reakcija, koristej}i gi te{kotiite, vodi skri{na propaganda protiv narodnata vlast, ja sabotira trgovijata. Pazarite se prazni - nasekade dejstvuva crnata berza. Trgovcite se stra{no nezadovolni zaradi toa {to se gonat kontrabandite od Grcija i Albanija. Za nekolku dena, kolku {to prestojvuavme vo Makedonija, ne vidovme nieden selanec, ili selska kola, koi so proizvodi odea vo grad, kako {to toa go gledavme, na primer, vo mnogu mesta vo Srbija. Po pati{tata mo`at da se vidat samo magariwa natovareni so drva ili so seno.