Како мало дете плачев утринава на серијалот од Досие Скопје. Вечна им слава на трагично загинатите сограѓани.
Во 5 и 17 минути силен земјотрес се почувствувал и во Велес. Немало загинати, ниту повредени. Оштетени се само неколку куќи. Луѓето не биле информирани дека Скопје се срушило. Набргу потоа се случувал уште еден потрес на земјиштето, па уште еден и уште еден. Се вклучило радио Скопје со информација за катастрофален земјотрес. Првите кои тргнале кон Скопје се оние кои имале свои блиски тоа утро таму. Започнала акција за дарување на крв и групирање на работоспособното населени и младинци. Како конвој пристигнале во Скопје да им помогнат во пронаоѓањето на преживеани и расчистување на урнатините.
Тие слики кои ги виделе биле застрашувачки. Плач и лелек насекаде, повредени луѓе, пискот од рушевини за помош, конфузија помеѓу народот, секој секого бара на местото каде последен пат бил домот. Трауматични слики кои длабоко се врежале во паметта на оние кои живи и здрави пристигнале на местото. Успеале да извлечат граѓани од рушевини, успеале да покријат стотици мртви тела на деца, младинци и останати. Имало опасност и од ширење на зараза, премногу топло време. Веднаш потоа пристигнала и помошта од сојузните држави, помош од целиот Свет. Расчистувале од утро до мрак, сите еден до еден заедно.
Закопот на загинатите бил за луѓе со дебели нерви. Велат не секој можел да го издржи тоа масовно закопување. Имало и безимени закопи. Починало цело семејство и немало кој да ги идентификува лицата.
Седум дена во околните градови на Скопје спиеле надвор под отворено небо, од страв да не се повтори некој потрес. Навистина било тешко да се влезе во куќите и зградите повторно.
Вечна им слава! Скопје Град на солидарност и хуманост.
--- надополнето: 26 јули 2013 во 10:01 ---
Сите си ги бараа блиските, новинарите бараа печатница
Улицата Климент Охридски на 26 јули 1963 година беше пеколна. Илјадници коли јурат кон Државна болница, сирени свират, а ние со цел памет пред зградата на „Нова Македонија“ држевме состанок. Се собравме десетина лица и решивме да го издадеме наредниот број на весникот, раскажува бардот во македонското новинарство Борис Поп Ѓорчев
Борис Поп Ѓорчев, доајен на македонското новинарство и член на редакцијата која го подготви весникот објавен на 27.6.1963 година
КАКО СЕ ПОДГОТВУВАШЕ „ЗЕМЈОТРЕСНИОТ“ БРОЈ НА „НОВА МАКЕДОНИЈА“
Да им противречиш на природните појави. Да истраеш и да не се скршиш и кога е најтешко. Можеби тоа е мерилото за чудото што се вика трајна вредност. И покрај катастрофалниот земјотрес што се случи на денешен ден во 1963 година и го сруши Скопје, весникот „Нова Македонија“ излезе и тој ден и следниот и следниот и следниот...
Бардот во македонското новинарство Борис Поп Ѓорчев ја раскажува потресната, но авантуристичка приказна за скопскиот катастрофален земјотрес и за макотрпната задача што си ја дала екипата на „Нова Македонија“ да го издаде следниот број на весникот, без оглед на тоа што половина град бил срушен.
Вечерта на 25-ти, т.е. на 26 јули имав некое друштво кај мене дома, сите се разотидоа околу четири часот по полноќ и, само што си легнав, тресна земјотресот, во 5.17 часот, ја почнува Поп Ѓорчев својата приказна.
- Брачниот кревет ми беше веднаш до прозорецот, па со оглед на тоа дека речиси и не спиев, тој голем удар одеднаш ме фрли нагоре, како катапулт. И како што беа спуштени ролетните, се фатив за нив за да се задржам да не паднам. Прва идеја што ми падна на памет беше дека јас во тој стан веќе нема да можам да се вратам. И полека почнав да си ги земам документите, парите. Мислев што да облечам, дури си ги избирав најпогодните чевли. Имав и една луда идеја, па среде лето зедов палто и вратоврска.
Сфатив дека вратоврската е глупост и ја извадив, ама палтото го оставив. Кога излегов на улица, што да видам! Сите соседи по долна облека, комбинезони, со чаршафи завиткани, а јас полека си излегувам. Кога ме видоа како ноншалантно си одам, почнаа да ми викаат: „А бе што правиш, бегај, работи паѓаат одозгора“ - продолжува Поп Ѓорчев.
Многу години подоцна тој расправал со психолози и со психијатри за таквото однесување, кои му рекле дека бил екстремно храбар зашто 300 илјади луѓе побегнале на улица, а тој размислувал за документи, пари и за чевли. Тој вели дека само еден ден во животот нема појадувано, а тоа е токму на тој датум.
- Не се работи за храброст туку за посебна психичка состојба во која не ја сфатив вистинската опасност. Потоа првата разумна идеја беше син ми. Тој беше кај баба му во Момин Поток и се запрашав што станува со моето дете. Се разбуди родителското во мене. И направив еден мал маратон. Го истрчав целиот пат од пазарчето Буњаковец до таму. Не знам од каде најдов толку сила. И го гледам син ми како плаче. Еден од печатачите во куќата паднал и му ја дупнал главата. И си реков, мајката, јас останав без повреди, него нешто да му фали. И откако видов дека е здрав и жив, со трчање дојдов до зградата на „Нова Македонија“ - вели новинарот.
Тоа утро, во целата таа мешаница, тој го сретнал поетот Венко Марковски.
- Ми вика тој: „Жив ли си, бе?“. Тој ден тоа беше и најчесто употребуваното прашање. И ми вика: „А бе, цигари да не имаш“. А интересно е што јас не пушам, а кога излегов од дома, земајќи ги документите и парите, зедов и една кутија цигари и кибрит. И ги извадив од џебот и му подадов и тогаш се освестив, си викам, од кај, пак, кај мене цигари - низ смеа раскажува Борис.
КЛАЦКАЊЕ ДО ПРИШТИНА
Околу шест и триесет часот, во хаосот што владеел наоколу, пред зградата на „Нова Македонија“ се собрал поголемиот број од тогашната редакција.
- Улицата Климент Охридски беше пеколна. Илјадници коли јурат кон Државна болница, сирени свират, а ние со цел памет пред зградата држевме состанок. Се собравме десетина лица и решивме да го издадеме утрешниот број на весникот. Зградата беше здрава, ама како да влезеш во неа по таков земјотрес. А и печатницата беше оштетена. Во Скопје немаше друга печатница и се прашувавме како да го издадеме весникот. Стапивме некако во контакт со Приштина. Сé уште не ми е јасно како дојдовме до тој контакт, затоа што немаше струја, а и телефоните не работеа. Тогаш во Приштина се издаваше весникот „Рилиндија“ на албански јазик. И се согласија да го отпечатиме весникот кај нив. Решивме - одиме во Приштина! Имавме едно камионче и тргнавме во 10.30 часот. Директорот отиде таму со редакциската кола. Бранко Заревски, според мене најдобриот уредник на „Нова Македонија“, отиде со директорот во кола, а јас, преведувачот, дактилографката и еден новинар од внатрешна политика, со камиончето. Беше невозможен пат, макадам од Скопје до Приштина. А ние седевме назад во камионот на две клупи. И со оглед на тоа дека ни рекоа дека ги немаат нашите букви, моравме да носиме табли со буквите, големи по еден метар. И така со тие големи табли седиме во камиончето, а едно топло време, камиончето се клацка, и секој од нас држи по една табла, која е многу тешка, зашто буквите се направени од олово... Цели 90 километри - зборува Поп Ѓорчев.
Попладнето на малата новинарска екипа и пристигнала и помош со едно спортско авионче на скопскиот аероклуб, кое им донело напишани материјали од новинарите што останале во Скопје.
Две недели весникот се печати во Косово
Во Приштина добиле просторија околу 12 или 13 часот, раскажува новинарот, а ги фатило полноќ додека завршиле сé. Морале да чекаат прво да се испечати „Рилиндија“, па потоа весникот што го подготвиле. Меѓу 4 и 4.30 со камионче дошол возач од Скопје и ги натовариле весниците од 27 јули.
- Значи ниеден ден „Нова Македонија“ не дозволи, и по таков катастрофален земјотрес, да не се објави некој број. И луѓето најнормално следниот ден си купуваа весник, без притоа да знаат како тој се испечати. Тоа беше дострел на „Нова Македонија“ на сите времиња. Сé на сé, направивме нормален весник. Околу 7 часот наутро отидовме да спиеме во хотел, целите утепани. На истиот начин го издававме весникот две недели од Приштина - вели новинарот.
Весникот е објавуван во помал формат од вообичаено, зашто во таков формат се објавувал „Рилиндја“. Борис останал во Приштина 11 дена, од каде што макотрпно работел на објавувањето на „Нова Македонија“. Покрај него, постојано доаѓале и си оделе другите скопски новинари.
- Еден ден дојде еден кумановец Бранко, тешка алапача, и ми вика: „Ѓорчев, ти ‘рмбај во Приштина, сите паметни си отидоа во Скопје, си најдоа и станови, а ти седиш тука, мислиш ќе добиеш некоја награда“. И кога ми го рече тоа се изнервирав, зашто куќата ми беше срушена и додека сите си бараат домови и се грижат за семејството, јас работам. И си реков, Борисе, доста ти беше, оди си дома. Сакав да си одам, ама немаше никаков превоз, сé беше мобилизирано. Затоа отидов кај градоначалникот на Приштина, човекот ме сослуша, ми даде камион, кој откако го натоварив и само што тргнавме се расипа. Ама сепак, благодарен сум му - вели новинарот.
Според него, потегот што го направиле тогашните новинари на „Нова Македонија“ значително го дигнал рејтингот на весникот и е еден од најсветлите професионални моменти во неговата кариера.
- Го сфаќам новинарството како професија во која нема болест, умор, нерасположеност, мора да се работи. Со сите откажувања што постојат - брак, семејство, здравје. Новинарството е самопожртвување. Да се оттргнеш и да заборавиш на сé што ти е мило и драго. Без фанатизам и љубов ниедна професија, особено новинарската, не може да опстане - додава Борис.
Борис Поп Ѓорчев својот прв новинарски текст го има објавено на 16-годишна возраст, бил заменик-главен уредник во „Вечер“ и во „Нова Македонија“, уредник на спортската рубрика, дописник за повеќе странски весници, како и дописник од Москва за Македонија. И денес, кога има 79 години, неговиот дух не мирува. Своите денови ги поминува пишувајќи книга за својот татко. Тој е еден од најнаградуваните македонски и југословенски новинари, има примено повеќе од 20 признанија и награди.
Дарување крв, концерт и изложба за денот на земјотресот
Крводарителска акција, положување свежо цвеќе, изложба и концерт ќе се одржат по повод одбележувањето на 48-годишнината од катастрофалниот земјотрес во Скопје.
На градските гробишта „Бутел“ во 10 часот домашни и странски делегации ќе положат цвеќе пред споменикот на загинатите во земјотресот.
Во трговскиот центар „Соравиа“ ќе се одржи традиционалната крводарителска акција на Црвениот крст на градот Скопје, што ќе трае до 17 часот, а во населбата Ченто во 18 часот ќе биде откриена скулптура во СУОМИ-паркот. Во Музејот на градот Скопје во 21 часот ќе биде отворена изложба со наслов „Средба на солидарноста 1964-1973“, а камерен концерт ќе одржи гудачкиот квартет „Фор стрингс“.
Весникот излезе и тој ден и секој нареден ден
Автор: Биљана Стојановска
