Девалвација е политика на намалување на вредноста на домашната валута кон една или повеќе странски валути.Во услови на флексибилен девизен крус девалвацијата се врши на девизниот пазар во зависнотс од понудата и побарувачката за домашна валута.Но во услови на фиксен девизен курс (како нашиот) девалвацијата се врши со званично законско намалување на вредноста на валутата.Мерењето за новата вредност на домашната валута го врши тим од НБРМ и Фискалната власт на земјата,а одлуката за девалвација може да ја донесе само и само владата на Р.М.
Причини за девалвација:
-Тековниот и проектираниот дефицит на тековната сметка се јавува како главен критериум за ваква политичка одлука.Тој минус мора да се финансира со задолжување или намалување на девизните резерви.
(Овде најголем удел има трговскиот дефицит на земјата како најважен показател за ситуацијата на земјата кон странство)
-Девизните резерви на земјата (со акцент на полнењето)
-Реалниот девизен курс (однос на двете кошници на двете земји,во случајов македонска и европска,а номинален е однос на цената на валутите на двете земји,кој се нарекува девизен курс)
-Надворешен долг на земјата (колку земјата позајмува од странство,како денешен пример нека биде Грција до каде се доведе со надворешно позајмување без продуктивност).
Позитивни ефекти на девалвацијата:
-Како главна позитивност на девалвацијата се зема зголемување на извозот и намалување на увозот.Со намалување на вредноста на домашната валута,цената на домашните производи во однос на странските производи се намалуваат.Со тој ефект,цените на странските производи во однос на нашите ќе се зголемат.Потрошувачката за домашни производи ќе забележи пораст,а странските ќе се супституираат со домашни (наместо да се купи сирење кое потекнува од Србија,ќе се купи од Битолска млекара произведено или Здравје Радово).Оние што произведуваат сега ќе можат своите производи да ги пласираат на европските пазари,поради цената која ќе добијат во однос на странските производи.
Од друга страна,увозот ќе биде скап и наместо да се увезуваат репроматеријали и суровини,ќе се обидат да најдат алтернатива во производството со домашно производство.На тој начин целото стопанство треба да се преорентира од увозно,во извозно.
-Во услови на неконкурентен пазар на труд со фиксирани номинални плати,девалвацијата ги намалува реалните наменини изразени во странска валута (со други зборови,ја поефтинува работната сила и привлекува странски инвестиции)
-Девалвацијата ја намалува реалната вредност на номиналните обврски на државата (земала повеќе,со новата вредност ќе врати помалку)
Овие се три главни позитивности кои може на широко да се дискутираат.Главна позитивност и неоспорен факт е дека девалвацијата служи за урамнотежување на платниот биланс на земјата (извоз - увоз)
Негативни ефекти на девалвацијата:
-Девалвацијата речиси секогаш ја придружува инфлацијата.Со пораст на домашното производство и домашната потрошувашка,прилив на девизи од извоз,цената на домашните производи ќе почне да расте како резултат на понудата на пари на домашниот пазар.Кога ќе започне инфлаторното дејство,ефектите на девалвацијата се губат,бидејќи парите ја губат својата вредност.
-Девалвацијата ги зголемува каматните стапки и обврските на фирмите кои се финансираат со пари од банките (при пад на вредност на валута и зголемена потрошувачка,борбата против инфлацијата е преку намалувување на агрегатната потрошувачка и рестриктивна монетарна политика)
-Девалвацијата ги зголемува трошоците на фирмите кои увезуваат или кои нема да можат да го супституираат своето производство со домашни производи.Преминот од увозна до извозна ориентација,отаварање погони за производство и прилагодување кон европските пазари е поголем од ефектот на девалвација.Ефектот се мери од 6 до 12 месеци,потоа неговото дејство опаѓа и валутата започнува да апрецира ( ј -кривата најдобро го објаснува овој економски феномен).
За да се почувствуваат ефектите на девалвацијата таа мора да биде ненајавена,изненадна и секогаш придружена со економски мерки кои ќе ја контролираат потрошувачката.Во споритвно,ако се очекува веднаш ќе се вкалкулира во очекувањата и нема да има ефект.И во другиот случај ако е без економски мерки,тогаш со 100% сигурност ќе дојде заедно со инфлацијата и земјата ќе влезе во спирален круг девалвација-инфлација,па ќе мора уште една девалвација и се така натаму.
На Македонија дали и е потребна девалвација?
Од причините за одлука за девалвација може да се види дека земјата има милијарда и двеста минус трговски дефицит кој е главна основа во тековната сметка.Тоа е голем притисок врз девизниот курс кој се ублажува со девизните резерви (за кои издадовме обврзница за да ги доведеме до ниво).Девизниот курс нема кој не е свесен дека е преценет и дека реалната вредност според луѓе кои јас лично ги почитувам е некаде од 80 до 90 денари за едно евро.(Средна цена би била 85 денари).Надворешниот долг е во нормално ниво.Значи два на два показатели (2009 кога почнаа да тонат резервите,не беа за џабе укажувањата,за да не се дигне надворешниот долг и со сите 4 показатели да бидеме приморани на девалвација)
1.Ситуацијата на нашето стопанство кое е увозно зависно,во ненадејна девалвација попрво би колабирало отколку да се промени во извозно за 6 до 12 месеци додека траат ефектите.
2.Нема компанија која е извозно ориентирана,а не увезува репроматеријали и суровини.
3.Нема компанија која не се финансира од банкарски кредити како резултат на неразвиеноста на финансискиот пазар.
4.Капацитетите кои имаат и денес извоз се во сопственост на странски лица претежно Грци,што значи приходите ќе отидат во нивни џеб.
5.Цената на работната сила е толку мала,што ако би паднала подоле Кинезите ќе треба плаката да ни дадат
6.На терен каде царуваат лопови,првите влезови од странски инвестиции би биле за искористување на работната рака без покачување на реални наенини и уживање во извозните ефекти.
7.Познавајќи ги умовите во фискалната власт,инфлацијата ќе не убие.
И за крај,сликата на девалвација прикажана како приказна во која извозот ќе биде голем,па се отвараат фабрики,па плати растат,па луѓето купуваат е само слика пренесена од лица на кои им одговара тој филм.Во целиот ланец има црни дупки,кои вака претставени се гледаат.
Од друга страна факт неоспорен е неможноста за развој од преценетиот курс.Нашите призводи,ем се скапи ,ем не се квалитетни и без стандарди.Кога би бирала,јас би менувала девизен курс на контролиран флуктуирачки во граници на почеток од +,-2.5 за подоцна да биде макс до +,- 5.Но не денес со тој дефицит на трговска сметка,без развојна стратегија на земјата и со овие апаши наоколу.
Идеалното време за промена во 2007 со тие показатели помина,додека не дојде друг ден,несмее да се чепка во курсот на денарот.Впрочем и верувам во НБРМ,кога они ќе решат,тогаш и јас ќе ги подржам.Никогаш не изневериле.
...таа не е ниту една Албанија или пак Кнежевството Црна Гора...жабата не е крава....па да помислува за некои пируети со батакот...
