- Член од
- 3 ноември 2008
- Мислења
- 3.161
- Поени од реакции
- 1.324
Македонски потег во големиот гасен гамбит
Освен „Јужниот тек“, Македонија треба да ја интересираат и нафтоводите АМБО и НАБУКО, кој го протежира Турција и гасоводот што таа го иницира откако потпиша договор со Азербејџан. Би било несмасно да се пропушти можноста за државно стратегиско партнерство токму со Турција
ГЕСТРАТ
Геополитиката е феномен што ги спојува географијата и моќта. Геополитика на просторот е основа на геостратегиската Голема игра, која во моментов ја моделира судбината на народите и државите за овој век.
Што значи тоа? Наједноставно кажано тоа е како да сте заноќиле во вашата држава, која ја идентификувате како регионално слепо црево без потенцијали, капацитети, ресурси, која живурка обременета од неколку имотни спорови со своите соседи и истоштена од чести економски и политички блокади, а се будите во самоодржлива држава со потенцијал за развој и стабилност, поставена среде бучна раскрсница.
Речиси сигурното вклучување на Македонија (навикнавме да дуваме на ладно, па да го сочекаме и официјалното потпишување на договорот, пред гласно да се израдуваме) во гасоводот „Јужен тек“ на рускиот „Газпром“ веќе и дава друг изглед, поинакво значење на Македонија.
Ставањето на картата на гасоводите има толку многу импликации што е невозможно да се стокмат во еден новинарски текст. За држава без море, далеку од нафтата и гасот, само транзитирањето низ нејзината територија значи економска експанзија. Процесот на распределба на нафтените и гасните полиња е речиси завршен. Вториот е да се одредат патеките на гасоводните и нафтоводните инсталации, а третиот е да се обезбедат тие патишта од секакво загрозување. Овие процеси се суштина на новите државни политики и глобални приоритети.
Македонија, покрај сé друго, е дефицитарна и со образовани и умни политичари кои умеат да ги читаат знаците на времето и предизвиците што ги носи. Оттаму, заглавени во транзицијата помеѓу два века и два система, државната политика главно ни ја креираат политичари со „визија“ на болен кому, иако му ампутирале нога пред две децении, тој сé уште ја чувствува. Еден доминантен дел од транзициските политичари не дозволува да ги преболиме СФРЈ и самоуправниот еднопартиски социјализам, а од друга страна, како новокреирани „западњаци“ одбиваат да се соочат со простиот факт дека во меѓувреме падна и железната завеса, па не постои веќе лош Исток и добар Запад. Како што замина во легендите и идеолошката одредница за богатиот просперитетен Запад наспроти сиромашниот и неизгледен Исток. Во 21 век и парите, работната сила и развојот се надвор од евроатланскиот круг. Државите со паметни и одговорни политичари уште пред две децении ги акцептираа промените и креираа државни политики и стратегиски цели според новите околности. Нам во Македонија на тој план очигледно не ни се посреќи.
Во НАТО-шаторот
Нашата државна агенда беше сконцентрирана на претворање на Македонија во приватна прчија. Затоа, надвор од границите водиме асиметрична глобална политика на самоисклучување од светот. Единствена и крајна цел ни е зачленување во два елитни клуба, а не изградба на одржлива, функционална држава со обезбеден економски развој. На пример, цели 16 години не ни беше интересно да бараме начини големите играчи да нé вклучат во некој од краците (споредните траси) на гигантските нафтоводи и гасоводи што никнуваа како проекти по падот на СССР и потоа, по воскреснувањето на Русија. Интересно, тоа не ни стана приоритет ни откако пред десет години, учествуваме во окупацијата на Ирак и Авганистан. Што би рекол министерот Антонио Милошоски, кога веќе толку посветено го чуваме кампот на НАТО, а не можеме да спиеме во НАТО-шатор како да сме Гурки (непалска елитна единица во составот на британската армија чии борци немаат право на британско државјанство), барем да имавме ербап политика која ќе се избореше за макар еден кубен метар гас, односно, за еден километар нафтовод. За волја на вистината, актуелната влада пред четири години фати чекор со времето и како министер во Владата вклучи еден од промоторите на нафтоводот АМБО. Но него јавноста го имаше повеќе за мајтап, а на опозицијата и беше поинтересно да расправа за „народните пари“ што ги трошиме на него. Главно, не се потресувавме што АМБО има проблеми со парите, а во другите проекти не фигуриравме ни како простор, иако тоа ни беше една од ретките предности.
Македонската енергетска политика е сведена на грижата за продолжување на векот на РЕК „Битола“ и повремено на академска дискусија за атомска централа. Комоцијата со која се однесуваа политичките елити, сé до пред четири години, е евалуација на нивниот реален државнички капацитет. Во таков амбиент е невозможно промовирање на политика за приклучување на некој „неподобен“ руски гасоводен проект. Прво, зашто владите на СДСМ се трудеа да му го обезбедат монополскиот статус на приватизираниот „Макпетрол“. Потоа, државата беше неспособна да си ги среди односите околу сопственоста врз ГАМА, а на крајот, со судни маки, „Лукоил“ избоксува во 2005 година да отвори една бензинска пумпа во цела Македонија. Во меѓувреме, зацапани целосно во приоритетот - зачленување во ЕУ и во НАТО - нашиот поглед беше фиксиран строго западно. Истокот сами го прогласивме за идеолошки неподобен. Сталин и Владимир Путин беа присутни во македонската реалност исклучиво како пејоративни прекари за актуелниот премиер Никола Груевски, а секој обид да потсетиме на фактот дека холивудската поделба на улогите на добри и лоши каубои заврши, завршуваше како идеолошка диференцијација од страна на конвертираните следбеници на макартизмот кои не престануваат да дијагностицираат русофилија.
И не само што светската економска криза не нé отрезни и не ја видовме како шанса за пресврт (лидерот на опозицијата сé уште се мајтапи со изјавата на Алберт Ајнштајн кога ги критикува Зоран Ставрески и Никола Груевски), туку до пред три месеци како потенцијал за пресврт не се вртеше јавно. Сé до моментот кога турскиот министер за надворешни работи Давитоглу овде, во Скопје, одржа извонредно значаен говор токму на темата за геополитиката на просторот и за важноста Македонија таа своја предност да ја претвори во капитал. Тоа, нормално, не им помогна на претседателот Иванов и на вицепремиерот Ставрески при учеството на енергетскиот самит во Санкт Петербург, оти медиумски беа маргинализирани, а политички беа укорени од СДСМ дека не ги прашале пријателите во Брисел и Вашингтон дали смеат да се впуштат во енергетска авантура со идеолошкиот непријател. Фактот дека конечно еден македонски претседател пред својот руски колега Медведев ја актуелизира можноста и Македонија да се вклучи во „Јужниот тек“, и тоа не само како слеп крак, туку како територија за транзит до Албанија и Косово, а преку Италија до ЕУ, во домашната јавност не беше примен како добра вест, ами повеќе како ново забегување на актуелната власт. Впрочем, нашата државна политика во претходните години необјасниво ја пропушти шансата декларацијата за меѓудржавна соработка помеѓу Русија и Македонија, потпишана уште во 1998 година од страна на Бранко Црвенковски, да ја трансформира во меѓудржавен договор. Ова, како иницијатива на руската страна сега им е предложено на Ѓорѓе Иванов и на македонската влада. Па да видиме дали на поправниот со новата политичка генерација на власт ќе бидеме поуспешни.
Изедначени шанси за маневар
Геополитиката е натпревар за моќ надвор од државните граници. Нешто како изградба на империја. За разлика од порано, новата геополитика е, така да се рече, флуидна. Околностите се такви што еден светски играч веќе не може да ги ќари сите џамлии. Секој од играчите со горе-долу изедначени шанси, маневрира за да зграби што поголем дел од нафтата и гасот и преку нив да воспостави политичка контрола или доминација. Бидејќи светот е во транзиција, а ние добро знаеме на наш пример дека во такви услови важи мангупското „кому иде“ во играта нема цврсти правила. Секој импровизира во областа на законодавството, кај методите за воспоставување монопол, во воспоставувањето режим на забрани, во смената на некооперативните локални власти и режими. Ние сме современици на „големиот гамбит“ за енергетска сигурност, економски развој и моќ. Мохамед ел Барадеи, Генералниот директор на Меѓународната агенција за атомска енергија, има изјавено дека енергијата е инкубатор на развојот, а евтината енергија е основна стратегиска цел. Тоа би требало и за Македонија да биде основа за политиката.
Главните играчи во нафтоводната и гасоводната мрежа се познати. Гасоводна супремација имаат САД и Русија, но тука се и сојузниците Кина, Пакистан, Иран, Турција, Јапонија и ЕУ. По нив доаѓаат сите видови пиони и на крајот, т.н. периферија во кои спаѓаше Македонија. За среќа, со само еден осмислен потег, влезе во категоријата на транзит-држави и географски мостови како што се Украина, Грузија, Бугарија, Грција. Македонската државна политика во наредните години, освен кон евроатланските агенди, треба да биде насочена кон инфраструктурна и стручна подготовка за учество во енергентските проекти и постојано да го фаворизира својот географски адут - просторот. Алармот мора да се вклучи по грешката што беше направена при основањето на железничката компанија СХС, кога самите си доделивме улога на резервен играч наместо коосновач, само од несфатлива неукост.
Освен „Јужниот тек“, Македонија треба да ја интересираат нафтоводите АМБО, НАБУКО, кој го протежира Турција и гасоводот што таа го иницира откако потпиша договор со Азербејџан. Би било несмасно да се пропушти можноста за државно стратегиско партнерство токму со Турција, за посериозна комуникација со емиратот Катар, кој е еден од најголемите извозници на течен гас, но и да не се искористи неволјата во која западна Грција, поради која е принудена да ги распродава или изнајмува своите инфраструктурни капацитети. Кина, како последица на големата светска криза и грчкиот колапс, практично ни станува прв сосед и веќе поседува 20 грчки пристаништа. Каков косопственик ќе биде на грчката држава, се виде по најавата дека Кина догодина ќе го откупи и грчкиот државен долг. Стоката што таму ќе ја истоварува и складира треба да стигне до пазарите на ЕУ. Коридорот 10 треба да ни е комплетно спакуван, но тука е и шансата конечно да се реализира проектот на ООН од 1965 година - Вардарска долина. Тоа треба да ни каже дека и грчката државна политика кон Македонија за кратко време ќе претрпи сериозни промени. Цел свет се движи кон изворите на енергија, до големите пазари на работна сила и до парите. Само ние досега чекоревме обратно. Да се надеваме дека во меѓувреме и сме поднаучиле по нешто.
Освен „Јужниот тек“, Македонија треба да ја интересираат и нафтоводите АМБО и НАБУКО, кој го протежира Турција и гасоводот што таа го иницира откако потпиша договор со Азербејџан. Би било несмасно да се пропушти можноста за државно стратегиско партнерство токму со Турција
ГЕСТРАТ
Геополитиката е феномен што ги спојува географијата и моќта. Геополитика на просторот е основа на геостратегиската Голема игра, која во моментов ја моделира судбината на народите и државите за овој век.
Што значи тоа? Наједноставно кажано тоа е како да сте заноќиле во вашата држава, која ја идентификувате како регионално слепо црево без потенцијали, капацитети, ресурси, која живурка обременета од неколку имотни спорови со своите соседи и истоштена од чести економски и политички блокади, а се будите во самоодржлива држава со потенцијал за развој и стабилност, поставена среде бучна раскрсница.
Речиси сигурното вклучување на Македонија (навикнавме да дуваме на ладно, па да го сочекаме и официјалното потпишување на договорот, пред гласно да се израдуваме) во гасоводот „Јужен тек“ на рускиот „Газпром“ веќе и дава друг изглед, поинакво значење на Македонија.
Ставањето на картата на гасоводите има толку многу импликации што е невозможно да се стокмат во еден новинарски текст. За држава без море, далеку од нафтата и гасот, само транзитирањето низ нејзината територија значи економска експанзија. Процесот на распределба на нафтените и гасните полиња е речиси завршен. Вториот е да се одредат патеките на гасоводните и нафтоводните инсталации, а третиот е да се обезбедат тие патишта од секакво загрозување. Овие процеси се суштина на новите државни политики и глобални приоритети.
Македонија, покрај сé друго, е дефицитарна и со образовани и умни политичари кои умеат да ги читаат знаците на времето и предизвиците што ги носи. Оттаму, заглавени во транзицијата помеѓу два века и два система, државната политика главно ни ја креираат политичари со „визија“ на болен кому, иако му ампутирале нога пред две децении, тој сé уште ја чувствува. Еден доминантен дел од транзициските политичари не дозволува да ги преболиме СФРЈ и самоуправниот еднопартиски социјализам, а од друга страна, како новокреирани „западњаци“ одбиваат да се соочат со простиот факт дека во меѓувреме падна и железната завеса, па не постои веќе лош Исток и добар Запад. Како што замина во легендите и идеолошката одредница за богатиот просперитетен Запад наспроти сиромашниот и неизгледен Исток. Во 21 век и парите, работната сила и развојот се надвор од евроатланскиот круг. Државите со паметни и одговорни политичари уште пред две децении ги акцептираа промените и креираа државни политики и стратегиски цели според новите околности. Нам во Македонија на тој план очигледно не ни се посреќи.
Во НАТО-шаторот
Нашата државна агенда беше сконцентрирана на претворање на Македонија во приватна прчија. Затоа, надвор од границите водиме асиметрична глобална политика на самоисклучување од светот. Единствена и крајна цел ни е зачленување во два елитни клуба, а не изградба на одржлива, функционална држава со обезбеден економски развој. На пример, цели 16 години не ни беше интересно да бараме начини големите играчи да нé вклучат во некој од краците (споредните траси) на гигантските нафтоводи и гасоводи што никнуваа како проекти по падот на СССР и потоа, по воскреснувањето на Русија. Интересно, тоа не ни стана приоритет ни откако пред десет години, учествуваме во окупацијата на Ирак и Авганистан. Што би рекол министерот Антонио Милошоски, кога веќе толку посветено го чуваме кампот на НАТО, а не можеме да спиеме во НАТО-шатор како да сме Гурки (непалска елитна единица во составот на британската армија чии борци немаат право на британско државјанство), барем да имавме ербап политика која ќе се избореше за макар еден кубен метар гас, односно, за еден километар нафтовод. За волја на вистината, актуелната влада пред четири години фати чекор со времето и како министер во Владата вклучи еден од промоторите на нафтоводот АМБО. Но него јавноста го имаше повеќе за мајтап, а на опозицијата и беше поинтересно да расправа за „народните пари“ што ги трошиме на него. Главно, не се потресувавме што АМБО има проблеми со парите, а во другите проекти не фигуриравме ни како простор, иако тоа ни беше една од ретките предности.
Македонската енергетска политика е сведена на грижата за продолжување на векот на РЕК „Битола“ и повремено на академска дискусија за атомска централа. Комоцијата со која се однесуваа политичките елити, сé до пред четири години, е евалуација на нивниот реален државнички капацитет. Во таков амбиент е невозможно промовирање на политика за приклучување на некој „неподобен“ руски гасоводен проект. Прво, зашто владите на СДСМ се трудеа да му го обезбедат монополскиот статус на приватизираниот „Макпетрол“. Потоа, државата беше неспособна да си ги среди односите околу сопственоста врз ГАМА, а на крајот, со судни маки, „Лукоил“ избоксува во 2005 година да отвори една бензинска пумпа во цела Македонија. Во меѓувреме, зацапани целосно во приоритетот - зачленување во ЕУ и во НАТО - нашиот поглед беше фиксиран строго западно. Истокот сами го прогласивме за идеолошки неподобен. Сталин и Владимир Путин беа присутни во македонската реалност исклучиво како пејоративни прекари за актуелниот премиер Никола Груевски, а секој обид да потсетиме на фактот дека холивудската поделба на улогите на добри и лоши каубои заврши, завршуваше како идеолошка диференцијација од страна на конвертираните следбеници на макартизмот кои не престануваат да дијагностицираат русофилија.
И не само што светската економска криза не нé отрезни и не ја видовме како шанса за пресврт (лидерот на опозицијата сé уште се мајтапи со изјавата на Алберт Ајнштајн кога ги критикува Зоран Ставрески и Никола Груевски), туку до пред три месеци како потенцијал за пресврт не се вртеше јавно. Сé до моментот кога турскиот министер за надворешни работи Давитоглу овде, во Скопје, одржа извонредно значаен говор токму на темата за геополитиката на просторот и за важноста Македонија таа своја предност да ја претвори во капитал. Тоа, нормално, не им помогна на претседателот Иванов и на вицепремиерот Ставрески при учеството на енергетскиот самит во Санкт Петербург, оти медиумски беа маргинализирани, а политички беа укорени од СДСМ дека не ги прашале пријателите во Брисел и Вашингтон дали смеат да се впуштат во енергетска авантура со идеолошкиот непријател. Фактот дека конечно еден македонски претседател пред својот руски колега Медведев ја актуелизира можноста и Македонија да се вклучи во „Јужниот тек“, и тоа не само како слеп крак, туку како територија за транзит до Албанија и Косово, а преку Италија до ЕУ, во домашната јавност не беше примен како добра вест, ами повеќе како ново забегување на актуелната власт. Впрочем, нашата државна политика во претходните години необјасниво ја пропушти шансата декларацијата за меѓудржавна соработка помеѓу Русија и Македонија, потпишана уште во 1998 година од страна на Бранко Црвенковски, да ја трансформира во меѓудржавен договор. Ова, како иницијатива на руската страна сега им е предложено на Ѓорѓе Иванов и на македонската влада. Па да видиме дали на поправниот со новата политичка генерација на власт ќе бидеме поуспешни.
Изедначени шанси за маневар
Геополитиката е натпревар за моќ надвор од државните граници. Нешто како изградба на империја. За разлика од порано, новата геополитика е, така да се рече, флуидна. Околностите се такви што еден светски играч веќе не може да ги ќари сите џамлии. Секој од играчите со горе-долу изедначени шанси, маневрира за да зграби што поголем дел од нафтата и гасот и преку нив да воспостави политичка контрола или доминација. Бидејќи светот е во транзиција, а ние добро знаеме на наш пример дека во такви услови важи мангупското „кому иде“ во играта нема цврсти правила. Секој импровизира во областа на законодавството, кај методите за воспоставување монопол, во воспоставувањето режим на забрани, во смената на некооперативните локални власти и режими. Ние сме современици на „големиот гамбит“ за енергетска сигурност, економски развој и моќ. Мохамед ел Барадеи, Генералниот директор на Меѓународната агенција за атомска енергија, има изјавено дека енергијата е инкубатор на развојот, а евтината енергија е основна стратегиска цел. Тоа би требало и за Македонија да биде основа за политиката.
Главните играчи во нафтоводната и гасоводната мрежа се познати. Гасоводна супремација имаат САД и Русија, но тука се и сојузниците Кина, Пакистан, Иран, Турција, Јапонија и ЕУ. По нив доаѓаат сите видови пиони и на крајот, т.н. периферија во кои спаѓаше Македонија. За среќа, со само еден осмислен потег, влезе во категоријата на транзит-држави и географски мостови како што се Украина, Грузија, Бугарија, Грција. Македонската државна политика во наредните години, освен кон евроатланските агенди, треба да биде насочена кон инфраструктурна и стручна подготовка за учество во енергентските проекти и постојано да го фаворизира својот географски адут - просторот. Алармот мора да се вклучи по грешката што беше направена при основањето на железничката компанија СХС, кога самите си доделивме улога на резервен играч наместо коосновач, само од несфатлива неукост.
Освен „Јужниот тек“, Македонија треба да ја интересираат нафтоводите АМБО, НАБУКО, кој го протежира Турција и гасоводот што таа го иницира откако потпиша договор со Азербејџан. Би било несмасно да се пропушти можноста за државно стратегиско партнерство токму со Турција, за посериозна комуникација со емиратот Катар, кој е еден од најголемите извозници на течен гас, но и да не се искористи неволјата во која западна Грција, поради која е принудена да ги распродава или изнајмува своите инфраструктурни капацитети. Кина, како последица на големата светска криза и грчкиот колапс, практично ни станува прв сосед и веќе поседува 20 грчки пристаништа. Каков косопственик ќе биде на грчката држава, се виде по најавата дека Кина догодина ќе го откупи и грчкиот државен долг. Стоката што таму ќе ја истоварува и складира треба да стигне до пазарите на ЕУ. Коридорот 10 треба да ни е комплетно спакуван, но тука е и шансата конечно да се реализира проектот на ООН од 1965 година - Вардарска долина. Тоа треба да ни каже дека и грчката државна политика кон Македонија за кратко време ќе претрпи сериозни промени. Цел свет се движи кон изворите на енергија, до големите пазари на работна сила и до парите. Само ние досега чекоревме обратно. Да се надеваме дека во меѓувреме и сме поднаучиле по нешто.
