Македонските преродбеници

[bitushanec]

По укинувањето на Охридската Архиепископија во 1767 г. настануваат големи денационализирачки процеси кои го зафаќаат македонскиот народ. Сите верски објекти, кои воедно имале и едукативен карактер, потпаѓаат под јуриздикција на Цариградската Патријаршија, раководена од Ромеи-хеленофони. Тогаш започнува елинската пропаганда, која ние по грешка ја нарекуваме грчка (византиска), учејки ги Македонците дела се Елини. За жал, единствена културно-просветна дејност во тоа време, па се до крајот на 19 век, постоела само по црквите и манастирите.

Ромеите- Грците, секој кој зборел словенски го нарекувале Воулгар, а јазикот вулгарски, почнувајки од 11 век, заменувајќи го терминот словен, со бугар (Стилпон Курјакидис кој во книгата „Северните етнолошки граници на хеленизмот" стр. 39). Најверојатно, терминот бугар како синоним за словен се јавува поради тоа што од 1018 г., словенските народи Македонци, Босанци, Срби, Црногорци, итн. Византија ги сместува заедно, во тема Воулгариа, а како Византијците луѓето ги разликувале по територијалната, а не етничката припадност, зборот бугар го заменил зборот словен. Османлиите, ја имаат наследено византиската традиција на поимот бугар, па сите словени во Османлиското Царство ги нарекувале Бугари (Friedman 1975, str. 84). Најдобар пример ќе дадам со Босанците; во 16 век, ерменецот Симеон Лехаци патува низ Турција, азијска и европска; посетувајќи ја Босна, вели дека сите луѓе таму се Бугари и зборат „болгарски“, а нивните села ги нарекува „болгарски села“ (Симеон Лехаци, Путевые заметки, хроника и памјатные записи; изучил и опубликовал Нерсес Акинјан, Вена, 1936).

Во 19 век, во Отоманската Империја, поимот Бугар означувал проста раја, селани, додека сите граѓани се декларирале како „Грци“; се’ градско били „грчко“, градската облека била „грчка“, а селската „бугарска“ (Wilkinson 1951: str. 149). Самите Бугари велат дека поимот Бугар немал национално значење: „Во турско време бугарскиот селанец ги означуваше Бугарите од градовите со зборот „Грк“, а граѓанската носија за него беше „грчка носија...Нашиот селанец, кога ќе речеше „ние сме Бугари“, мислеше „ние сме христијани“, т.е. православни. Рускиот цар беше за него „бугарски цар“ не по народност, ами по православно христијанство.....“(А. Т. Балан, Една македонска теорија, Периодическо списание LXV, 1904, стр.818).

Според најновиот „Речник на современиот елински јазик“, зборот бугар - воулгар, на елински, означува простак („Речник на современиот елински јазик“, Г. Бабиниотис, Атина, 1998 г.).

Српскиот академик, Петар Драгашевиќ, антимакедонски настроен, кон крајот на 19 век бил во Тесалија и Грција, при што вели: „грците ме нарекуваат Бугар, иако сум Србин од Србија...зборот бугар означува Словен“ (Petar Dragasevic “Makedonski Sloveni”, 1890 g., Beograd). Српскиот пропагатор, Цвијиќ, борецот за србизација на Македонците, бил меѓу егејските Македонци и во Грција, па за своите впечатоци, тој пишува: „гркиот селанец ги вика македонските Словени секогаш Бугари...кај Грците, името Бугарин означува исто што и Словен. Грците ги нарекуваат Бугари и Србите, ако не знаат дека се од Србија...Името Србин за грчкиот селанец е само политички поим...а Бугарин е етнографски поим...полухеленизираните македонски словени- Чифчии, пкмалку зборуваат грчки, себе се сметаат за Грци“ (Професор Јован Цвијић (1865-1927), рада "Македонски Словени, проматрања о етнографији македонских Словена", Књижара Геце Кона, Београду 1906. год.).

И во сама Елада и Тесалија, имало голем број на словенско население, кое гркофоните го нарекувале Бугари. Во Грција никогаш не се населиле Бугари, нит пак Бугари ја владееле таа територија; во 7 век таму се забележани склавиниите на племињата Милинги и Езерци. За време на грчкото националослободително востание 1821-1829 г., се пеела една песна за премавнување на различностите на различните етноси кои ја населувале Елада и создавање елинска нација : „Албанци, Власи, Бугари, луѓе кои говорите на други јазици, придружете се“ ( 1. Victoria Clark, Why Angels Fall. A journey through Orthodox Europe from Byzantium to Kosovo Macmillan: London, 2000 ISBN: 0 333 75185 X; 2. FATHER GREGORY TILLETT, The British Orthodox Church).

Крсте Петков Мисирков го објаснува поимот Бугарин:

“Грците исто така не разликуваа словенцките народности и сите словени...го велеа со презреното име „бугари". …Грците…употребуваа името бугарин за да воплотат во него своiето презреiн'е кон се словенцко.. Со името бугари не крстиiа грците и нас македонците. Но тоа прекрстуаiн'е не iет iединствено… ( “За Македонцките Работи”, Предгоор, Софија, Печатница на „Либералниј Клуб'“ 1903 ). За жал, неколку пати во својот живот, Крсте П. Мисирков од страна на бугарската полиција, под закана за физичко ликвидирање, бил теран да потпишува статии со пробугарска позиција, претходно напишани од самата бугарска држава.

Во едни такви услови, кога Македонците учеле грчки училишта и кога се словенско’ било нарекувано бугарско, за нашите предци од 19 век словенското значело бугарско, секој кој говорел словенски говорел бугарски. Така и некои наши преродбеници, македонскиот народен јазик го нарекуваат бугарски, но не мислејќи на бугарски, каков што сега го знаеме, туку на словенски.

Глигор Прличев во својата автобиографија пишува: „...бугарската азбука само на тројца им беше позната и се нарекуваше српска..“ (Григор П'рличев, Автобиографија). За него и Србите се Бугари т.е. Словени; во тоа време, само Србите имаа реформирана и кодифицирана словенска азбука, па затоа и Прличев вели дека бугарската (словенската) азбука се нарекувала српска. Никола Попфилипов, македонски учител вели дека бугарскиот јазик е општ балкански јазик (вестник "Maкедонiја" Цариград, 6. Април, 1868 г.).

Старословенскиот т.е. црковнословенскиот од целата светска историографија се нарекува словенски јазик, а воедно и сите средновековни македонски автори, македонските средновековни житија, целата средновековна книжнина тој јазик исклучиво го нарекуваат словенски и како таков се нарекува до ден денешен. Но, учејќи по грчки училишта, каде називот словенско е заменет со бугарско, Кузман Шапкарев во своите дела истакнува: „ги преведоа (Св. Кирил и Меродиј) на бугарски најнужните книги од светото Писмо...кога двајцата свети браќа отидоа во Рим да се залагаат во светото седиште за бугарскиот превод на светото Писмо...Св. Климент едни ги учел да читаат и пишуваат бугарски...Св. Климент ја измислил црковно-бугарската азбука тнр. кирилица...Св. Климент е прв бугарски епископ во Охрид (Извор: Кузман Шапкарев, „Голема бугарска читанка“, 1868 г., стр. 96, 97). За Шапкарев, Словените се античките Македонци, а Бугарите (мисли на словените) се дојденци од Волга, од Русија и дека Македонците се исто со силните “браќа”, Русите.

 

[bitushanec]

За Никола Прванов, бугарски пишувач на книги, бугарскиот јазик е општословенски па вели „да ги спречиме македонските браќа да го користат налинот на кој Србите ги изговараат БУГАРСКИТЕ зборови...да не го акцентираат првиот слог“ („Читалиште“бр. 6, 1875 г.). Според цитатот на Прванов, тој смета дека и Србите говорат бугарски (мислејќи на словенски) и употребуваат „бугарски“ зборови.



Овдека ќе презентирам и каква историја се изучувала во тоа време. За Паисиј Хилендерски, кого бугарите го сметаат за првиот бугарски историчар, Бугарите биле чисти Словени и сите јужни Словени се Бугари, па вели: „од Балтичкото море, кај Брандибур, најпрво емигрирале Бугарите, а оние кои останале таму, се нарекуваат Словени (Славјаноб'лгарска историја- „За славјанските учители“, Паисиј Хилендарски, а762 г.). Читателот веднаш ќе свати дека за Паисиј, сите западни Словени се Словени, а сите оние кои емигрирале (најверојатно мисли на јужни и источни Словени) се Бугари! Во бугарските преписи од 20 век на историјата на Паисиј, се наоѓа и наслов за Србите, како посебен народ, но, имајќи искуство со бугарската историографија на „прилагодување“ на историјата за проповедање бугарштина, не е чудно ако овој наслов е додаден по 1898 г. за прв пат оваа историја е објавена во Бугарија; едноставо, не е можно да се пишува дека сите Словени кои емигрирале од прататковината се Бугари, а само Србите да не се. Денеска, бугарската пропаганда за да натури бугарски карактер на пиринските Македонци, тврди дека Паисиј е по потекло од Банско, иако по јазикот на пишувањето се докажува дека е од Софиско, поправо од Кралев Дол, каде што во почетокот на 20 век се уште жувее неговата фамилија ( "Отец Паисиј Хилендарски е родом в с. Кралевдол (Софијско)" , Веле Кралевски, в. "Независимост" (броја от 15.Х.1923 г.) / "Нешто за езика на Паисиевата историја", Иван П. Кепов в кратката си статија в сп. "Родна реч" (1931/32 г., кн. II)). Читателот, само може да си замисли до каде иде бугарската пропагандна машинерија.



Современикот на Паисиј Хилендарски, отец Спиридон Габровски, во 1792 г. ја пишува „Историјата на бугарските народи“, за кого сите јужнословенски народи се Бугари, и Србите и Македонците- Словените. Во неговата кратка историја тој вели: „Болгарите ги завладеале Тракија, Македонија, Далмација, Белото Море и Рим...Илирите се нарекуваат Болгари...од Болгарите произлегоа Србите..., а од кога Александар ја зеде целата илирска војска да го бие светот...од тогаш Болгарите почнаа да се нарекуваат Словени и Македонци (Спиридон Иеросхимонах, Историја во кратце о болгарском народе славенском, превод М. Г. Минчев (c), ред. П. Тотев, худ. доц. Ив. К'нчев (c), предп. инж. Д. К'нев, печ. УИ "В. Априлов" - Габрово, ИК "Луна", 2000 г. ; - Спиридон Иеросхимонах, Историја во кратце о болгарском народе славенском 1792, пр.Б. Христова, проф. Б. Рајков, БАК при НБ "Св. Кирил и Методи", И "ГАЛ-ИКО", Софија, 1992 г.). Пак имаме доказ дека “Бугар” во тоа време значело Словен, а тогашните „Бугари“, себеси се сметале за чисти Словени, ист народ и со Србите, и со Македонците и со Илирите (најверојанто Хрватите, Црногорците и Словенците).



Денеска, бугарската историографија сака да ги прикаже македонските преродбеници како национално свесни Бугари, што е чиста глупост. Бугарската пропагандна машинерија, ни прикажува само по некoлку зборчиња од нашите преродбеници каде стои „Бугари„ или „бугарски јазик“, но не целата содржина, плашејќи се да не се открие вистината, дека бугарско значело словенско.



Македонските преродбеници се сметале за директни потомци на античките Македонци, со македонска народна свест и тоа јавно го објавувале. За Јордан Хаџи-Константинов - Џинот, Македонците од 19 век потекнуваат од античките Македонци и нивната култура, од Пеонците, па дури и од античките митолошки народи како Мирмидонците, а сите тие биле чисти Бугари т.е. Словени („Цариградски весник“ бр. 458 од 21.11.1859, „Цариградски весник“. бр. 211 од 05.02.1855 г.). И за Ѓеорѓија Пулески античките Македонци се чисти Словени (Славјано-Македонска општа Историја, Софија 1893 г.).



Познатиот македонски ушебникар за основните училишта во Македонија, Димитар Македонски го гледа својот народ како антички Македонци, па во една своја статија пишува дека античките Македонци не ги голтнала земјата, туку дека се чисти Словени:

„...Македонците не се Цинцари, ниту друг некој народ, но чисти Бугари ... оттаму ќе научите дека Македонците не се изгубиле од лицето на земјата, како што си дозволуваат некои да кажуваат, затоа што, колку што ние знаеме, тие не згрешиле некогаш до толку, што, да зине земјата и да ги голтне.“ (в. Македонiја од 16.02.1871).



Во својата „Кратка свјаштена историја за училиштата по Македонија (на македонско наречје)“, печатена „Во печатницата на Македонија“, Цариград 1867 г., пишува:

„П.[Прашање] Кои се оние Бугари (Словени), што се крстија во почетокот на први век после Рождество Христово?

Од. [Одговор] Тие се Бугарите што живеат во Македонија

П. Од кого се покрстени тие?

О. Од Апостол Павле, кој најнапред проповедал во Филипи и Солун...



Апостол Павле ги покрстил прво античките Македонци во Филипи, а сето тоа е многу убаво објаснето во Библијата. Димитар Македонски сосема е сигурен во своето потекло- дека е ист со првите Христијани, крстени од Апостол Павле, а тоа се античките Македонци, кои според него се чисти Бугари (Словени).



Факт е, дека сите оние македонски преродбеници кои го користат бугарското име како словенско се школувани по грчките училишта. Сите тие прво биле гркофили, за дури при крајот на својот живот да сватат дека се Словени (они го користат терминот Бугари), што потврдува дека дома, од нивните родители, дедовци не биле воспитувани дека се бугари, туку напротив. Димитар Миладинов се школувал во Јанина, каде мнозинско население е влашкото, кое сите словенски народи ги нарекува со едно име- Бугари (Petar Dragasevic “Makedonski Sloveni”, 1890 g., Beograd).



По оформувањето на бугарската Егзархија и нејзината пропаганда во Македонија од 1871 г., која сакал да го наметне бугарското име како национално на Македонците, почнува реакција на Македонците и одбивање на бугарското име. Македонците почнуваат да го користат правото и старото име за Словени- Словени и се запознаваат со вистинското значење на зборот Бугари- Татари . Само по една година делување бугарската Егзархија во Македонија, представникот на бугарскиот Егзарх во Македонија, бугаринот Петко Славејков во весникот „Македонија“ од Истанбул пишува: „македонските браќа...од македонистите сме слушнале многупати дека тие не се Бугари, но Македонци, потомци на античките Македонци... се сметаат за посебни од Бугарите...дека се чисти Словени, а Бугарите се Татари и што уште не....(P.R. Slaveykov, "Makedonskij V'pros" (The Macedonian Question ), in "Makedonija" (Istambul), January 18, 1871).



Славејков, во свој извештај за состојбите во Македонија од февруари 1874 г. до бугарскиот егзарх рапортира дека во разговор со македонските патриоти, забележал дека имаат прецизна мисла „Македонците не се Бугари“...и без оглед на цената сакаат да имаат своја сопствена црква. Тие имаат помош во нивниот сепаратизам од високи свештеници од Константинопол, пред се Натаниел Охридски, Панариот Пловдиски и Архимандритор Харитон Карпузов; во борците за возобнување на македонска независна црква, Славејков ги вбројува и Кузман Шапкарев, Димитар Македонски, отец Зверклиј Зогрљафски и отец Петар Димитров. Понатаму, Славејков зборува за за унијатењето на македонските црковни општини со Ватикан, само за да се ослободат од бугарската Егзархија или како што вели Славејков: „никој не бара вистинска унија со Римокатоличката Црква. Едноставно, тоа е средство за обновата на Охридската Архиепископија”; представникот на бугарската Егзархија во Македонија, известува дека македонското свештенство избрало и свои Митрополити на независната македонска црква, и тоа: отец Харитон за Митрополит Серски и Мегленски, отец Козма Пречистенски за Дебарски Митрополит, Отец Панариот за Пелагонски Митрополит, отец Нил Извороз за Солунски, Кукушки и Воденски Митрополит, отец Доротеј за Скопски Митрополит, отец Дионисиј за Архимандрит на струмичката епархија. Веќе претходно имало и унијатство со Ватикан на Македонците од Кукуш, Воден, Струмица и Малешево...(Dve pisma na P. R. Slaveykov za makedonizmot. - Razgledi XIV, 5(1972), p.561-566).

 

[bitushanec]

<H2 style="MARGIN: 0in 0in 0pt">

Ѓорѓи Пулески (1838-1894), во 1875 г. во својот речник на македонски-турски-арнаутски, дава дефиниција за македонска нација, па вели: „Народ се велат луѓе кои имаат исто потекло и зборуваат ист јазик, кои живеат и се дружат меѓу себе и кои имаат исти обичаи и песни и прослави, тие луѓе се нарекуваат народ, а местото каде што живеат татковина на тој народ. Така, Македонците се народ (нација), а татковината им е Македонија (Пулески, „Резник од три језика, стр. 49, Белград 1875). Тој е исклучително интелегентен човек, самоук, не учел училиште, ни грчко, ни бугарско, ни српско; затоа, тој го пренесувал она што го слушал од своите домашни, од својот народ, дека се Македонци и секогаш се сметал за потомок на античките Македонци. Воедно, Пулески е и прв македонски историчар, со својата голема историја на македонскиот народ од 1660 стр., каде ја опфаќа историјата на Македонија од античко доба, па се до 19 век, а покрај секој историски податок го има дадено користениот извор. За Пулески, Мијак е кратка форма за Македонец и тие биле гардејците на Александар Македонски, додека Брсјаците биле неговата брза коњаница. Кога човек подобро ќе се продума, Мијаците најверојатно се дојдени од егејскиот дел на Македонија, од територијата меѓу Солун и Негуш, за што сведочат истите топоними во тој дел на Македонија и Мијачијата- с. Битуше, Маврово, Галичник (р. Галик во егејска Македонија) и како Мијаци го користеле своето национално име во Илирик. Во Македонци, Пулески ги вбројува и црните и белите шопи и сите останати македонски словенски племиња. За преселбата на словените од зад Дунав вели, дека тоа се избегани Македонци, после Римско-Македонские војни и тие луѓе се враќале само на своите огништа (Славјано-Македонска општа историја, Софија 1893 г.). Во 1880 г. Пулески ја објавува и првата граматика на македонскиот јазик „Слогница речоска“, а во ракопис му остана обемната граматика „Јазичница“. Бугарската историографија, на Пулески му наметнува дека потпаднал под српска пропаганда, па затоа станал „македонист“, што е еден голем абсурд. Пулески никогаш не се школувал во Србија, ниту живеел таму, ами се борел за слободата на Бугарија со своја чета и живее од 1878 г. во Софија се до својата смрт, 1894 г.</H2>

Кон македонските преродбеници ќе го придадам и Димитар Поп Георгиев Беровски ( 1840-1907 ), истакнат македонски револуционер. Тој е образуван човек, посетувал духовно училиште во Одеса, Русија. Раководел со Разловечкото и Кресненското востание, за ослободување од Османлиското ропство и познат е неговиот “Устав на Македонскиот Револуционерен Комитет“ на Кресненското востание. По уставот, во востанието можел да учествува секој кој се чувствува за Македонец (член 2), за ослободување на Македонија (член 4). Ова востание избувнува во источна Македонија, Малешевијата, на границата со права Бугарија, токму во периодот на формирање на бугарската држава 1878 г.. Македонската национална идеја е присутна: ослободување на цела Македонија и формирање една држава; востанието требало да се прошири во сите делови на Македонија (Член 125), а биле формирани чети во Костур, Тетово, Скопје, Горна Џумаја, Велешките области (Член 130); што е ова, ако не веќе оформен народ, кој се сметал за едно исто, без разлика дали потекнува од источна, западна, јужна или северна Македонија? Во член 15 од уставот се спомнуваат и националностите во Македонија: христијани и муслимани Македонци, Турци, Албанци, Власи и сите останати...; за бугарите се вели дека се само словенски браќа, чл. 186, но биле непријателски настроени кон востанието, член 132 (1878, Private library of the Bulgarian patriarch Kiril. Archive division. Item 2341. Archive unit 50, folio 30-61).



Македонска родољубива интелигенција во Русија, собрана е во петроградската македонска колонија, која го издава списанието "Македонски глас", раководен од Димитрија Чуповски (роден во с. Папрадиште, велешко). За уредниците на "Македонски глас", Македонците не се ниту Срби, ниту Бугари, ниту Грци,...туку посебна нација, Славо-Македонци (From the article " K makedonskomu narodu" (To the Macedonian Nation), whose author wrote under a pseudonym ,Upravda", published in the journal .,Makedonskij gobs" - Organ storonnikov nezavisimoj Makedonii" (a Russian title which translates as "The Macedonian Voice - Organ of the Defenders of a Free Macedonia"), I, No.2, St. Peterburg, June 27, 1913, p.26). Не можејќи како да оправда постоење на македонска национална свест во 19 и 20 век, бугарската пропагандна машинерија, секој национален свесен Македонец од спомнатиот период го нарекува „србоман“, вклучувајки го и Чуповски, Пулевски, Мисирков итн. Но, самите бугарски пропагатори си се вплеткуваат во мрежата од своите лаги, бидеќи колку се остри македонските национални дејци од 19/20 век против бугарската пропаганда, толку се остри и се борат против српската пропаганда. Доволно е да се отвори само некој број од "Македонски глас", да се видат десетиците статии против српскиот режим во Македонија, да се прочита „За Македонцките Работи„ каде Мисирков говори за српскиот национализам и шовинизам.


Со ова, паѓаат во вода бугарските квазитеории дека македонскиот народ почнал да се чувствува како македонски од 1944 г., напротив корените на македонштината се многувековни.