Еве јас што мислам:
ПРЕДАДЕНОСТ
Природата има детерминизам, човекот има судбина. Прифаќањето на оваа судбина е највисоката и последна порака на исламот.
Дали и како постои она што го нарекуваме судбина? - Да се обѕрнеме кон нашиот сопствен живот и да погледнеме што останало од нашите најдраги планови или од нашите сништа од младоста. Зар не дојдовме на свет без наша воља и се затекнавме себеси со сиот наш нарав, поголем или помал степен на интелигенција, со нашата појава која може да биде симпатична или одбивна, со нашата става која може да биде џуџеста или атлетска ; во дом на крал или питач, во бурно или мирно време, за владеењето на тиранин или на еден благороден кнез, и воопшто во политички, географски и општетствени прилики за кои никој не не прашал? Колку е ограничено она што е наша воља, а колку е огромно и неопфатно она што е наша судбина !
Човекот е “фрлен во светот” и зависен од мноштво факти врз кои нема никаква моќ. И оние најоддалечените влијаат врз неговиот живот, како и овие најблиските. Во текот на сојузничката инвазија на Европа во 1944 година, дошло до општо пореметување на радио врските, што можело да биде судбоносно за операциите во тек. Подоцна се воспоставило дека пореметувањето било последица на огромната експлозија во соѕвездието Андромеда, кое од нас е далеку неколку милиони светлосни години.
Еден вид катастрофални земјотреси на нашата планета се последица на промените на сончевата површина. Со порастот на нашето знаење за светот, расте и нашата свест дека никогаш нема да бидеме потполни господари на нашата судбина. Па и под претпоставка за најголем можен напредок на науката, мерката на совладаните околности во споредба со мерката на несовладаните и несовладливите, ќе биде незначителна. Човекот и светот не се во пропорција. Оттаму вечната несигурност на човекот, која психолошки може да се одразува во песимизам, побуна, очај или – предаденост на судбината и волјата Божја.
Исламот како напор за уредување на светот со помош на воспитанието и законот е потесен, а предаденоста е поширок план на решение.
Индивидуалните права не можат никогаш потполно да се задоволат во услови на егзистенција.Ние можеме да ги следиме сите исламски принципи,кои во краен резултат треба да ни осигураат среќа “и на двата света” ; ние, дури и повеќе, можеме да ги следиме и сите други медицински, општествени и морални норми, па сепак, поради стравотната испреплетеност на судбините, свесното посакување и неконтролираниот случај, душевно и телесно да страдаме. Што може да ја утеши мајката што го изгубила синот единец ? Каква утеха може да најде човек кој во некој непредвидлив инцидент останал сакат ?
“Да се осведочиме во нашата човечка положба. Ние постојано сме во ситуации...Јас можам да влијаам ситуацијата да се измени. Но има ситуации кои во својата суштина се непроменливи, дури и кога нивната појава добива друг вид и кога неговата победоносна моќ ќе се сокрие под превез: мора да умрам, мора да страдам, мора да се борам, подреден сум му на случајот, неизбежно се сплеткувам во вина. Тие основни ситуации на нашето постоење ги нарекуваме ,гранични ситуации, “ (Карл Јасперс, “ Вовед во философијата”).
“Човекот треба во стварниот свет да го поправи сето она што може да се поправи: Потоа, децата и понатаму ќе умираат неправедно, дури и во совршеното општество. Во својот најголем напор, човекот може самиот себеси да си зададе задача аритметички да ја намалува болката на светот,но неправдата и страдањата ќе останат и колку и да се ограничени, тие нема да престанат да бидат соблазнување “ ( Албер Ками, L'Homme revolte ).
Предаденост или побуна – тоа се два спротивни одговори на иста дилема.
Во предаденоста се наоѓа по нешто од секоја човечка мудрост, освен една : плиткиот оптимизам. Таа е приказна за човечката судбина и според тоа неизбежно мириса на оптимизам, бидејќи “секоја судбина е трагична и драматична, ако се оди до нејзиното дно.” (Гасе).
Предаденоста на судбнината е потресен одговор на големата човечка тема за страдањето кое не може да се избегне. Таа е спознавање на животот каков што е и свесна одлука дека се треба да се издржи и да се претрпи. Во оваа точка исламот битно се разликува од плиткиот оптимизм на европската философија и нејзината наивна приказна за “најдобриот од сите можни светови”. Предаденоста е блага светлина од онаа страна на песимизмот.
Продолжува...
И што да напрабиш некој ќе рече дека било дело на судбината, па поради тоа највероватно судбинатата е измислена да ни е подобро и да објасниме зошто нешто чудно се случило.