Интересна тема, многу дебатирана по високообразовните институции во последно време (иронично, знам).
Прво, проблемот на општествени науки и не е баш проблем според мене. Ако поентата е да го анализираме нашиот пазар на труд и од него да влечеме генерални заклучоци, тогаш нема далеку да стигнеме. Очигледна причина зошто се продуцираа толку кадри од овие факултети во минатото е зошто студентите сами одлучуваа да се запишат на нив, а одлучуваа да се запишат на нив зошто можностите за стабилен доход кои беа поврзани со тие дипломи беа многу поголеми од техничкиве науки. Тие кадри најчесто завршуваа во двата најстабилни работодавци во државава, државата и банките. Најчесто како дел од администрацијата, која не бара преголеми кфалификации, ни ствара притисок врз работниците. Младите и нивните се семејства не се глупи, си имаат свои ориентири по кои си ја планираат иднината и инвестицијата (како што стои во постот Луки Џуниор). За информираноста околу тие ориентири и нивната исправност може да се теоретски да се расправа до задутре.
Али треба да се има во обзир фактот дека, иако е можеби пријатно да се претпостави дека младите кога се запишуваат на факултет се водени од нивната интелектуална љубопитност, нивната желба сестрано да ја развијат својата личност, да ги откријат скриените потенцијали и да го најдат својот пат, сето тоа се линии на размислување и фрази корисни за некоја колумна. Или еве, можеби корисна да се опише некој мал дел од адолесцентите. Најголемиот дел од младото и генерално од целото население не е заинтересирано многу за интелектуална наобразба, туку во преден план ја има стабилноста на работата ( да може да планира полесно за останатото) и стабилноста на приходите. А изворите на информации за таа цел се неколку и се сосема доволни за најголем дел од населението.
Тоа е и работава мислам со оваа ренесеанса на техничкиве науки кај нас. Пазарот на крај ќе се балансира по некој период. Ќе се продуцираат кадри и за тие факултети додека не се засити пазарот, што ќе биде релативно брзо. Може да се влијае на големината на периодот на балансирање и на релативната ефикасност, како што се прави во развиените земји. Таму нема никаков проблем со општествените науки, ни со тоа какви и колку кадри излегуваат од тие факултет. Нема глобален проблем, а мислам дека и проблемот кај нас не е толку еднодимензионален. Ќе се види и кога за некоја година ќе искочат готови инжињери на број од нашиве технички факултети и кога ќе се соочуваме со слични проблеми, ама од друг аспект. Наивно е да се мисли дека фактот што само ќе извадиш поединци со диплома од такви факултети, дури и да се најкфалификувани и најдобро обучени, ќе придонесе по дифолт општеството да почне да произведува поголема додадена вредност.
Проблемот со структурната невработеност, не е во видот на "науката" туку во системот преку кој науката, било која, се трансферира и препознава од поединците во општеството. Затоа мислам дека многу посериозно е вториот дел, за квантитетот версус квалитетот.
Од друга страна ако дебатата е за кои науки се побитни, тогаш дискутирањето за тоа по мене нема никаква смисла и е комплетно безпотребно.
Е сеа вториот дел е таму кај што лежи проблемот, барем колку што ја сум запознаен со состојбите во нашево обрзование. Квалитетот на образованието е катастрофа. Почнувајќи од методите кои се користат, литературата која се користи, конципираноста на текот на студиите, практичниот дел од студирањето, заинтересираноста на кадарот, скоро се. Ние реално никогаш и не сме предничеле во академските кругови, ама доколку како начин да се поправи тоа се одбере да се спушти нивото на досегашното ниво на оброзавание, и да се оди по логиката дека од 50ина еден ќе се најде што ќе се заинтересира доволно и ќе биде доволно способен за да стане врвен кадар, место да се работи на кревање на стандардот на квалитет, дури и по цена да се преполови бројот на дипломирани студенти, за мене е пукање во нога. Тоа може само да биде корисно за популизам, лична сатисфакција и себепромоција, реални последици дури и низ призмата на економските концепти, нема.
Проблем е и што нашава наставна програма уште е во некоја форма карактеристична за другиот систем, дури и целокупниот начин на кој формалното обрзаование е конципирано е мотивирано од некоја планска логика, базирана на некои фиксни вредности. Тоа иде од најраната возраст и од основно школо, од тоа како се учат децата да обавуваат основни ментални операции. Начинот на кој меморираат информации, на кој асоциираат, колку им се дава слобода во конципирањето на работите што ги гледаат околу нив. Воопшто не се обрнува внимание на решавање на проблеми и не се ни учат децата да решаваат проблеми, единствено преку математиката, ама таа се предава на некој турнирски начин. Уште од мали не учат на механичко складирање на информации и способнст за брзо репродуцирање на истите. И тоа информации од некоја фиксна содржина на знаења, од точно административно определени области. Нема никаква интердисциплинарност, што е многу многу лошо. Уште полошо е што многу малку од кадрите по факултетите се нафаќаат во тоја правец. Ако нема интердисциплинарност, се забавува развојот на науката, па дури и држење чекор со светот.
Нормално има некои преднсти и ваквото образование, ама по светот има методи кои се докажано подобри за некои работи и кои мора да се воведуваат полека и кај нас, ако сакаме и од еконосмки аспект, тоа што е тема, да бидеме поконкурентни.
Да не зборувам и што кај нас практично се измамуваат студентите, зошто услугата за која плаќаат ни од блиску не ја добиваат. После 4-5 години излегуваат од врата со парче хартија со максимат -снајди се- во глава, спремни за во работа во друго време.
Има различни пристапи по светот, ние треба само да одлучиме што и како.
И за крај, дали се исплати воопшто образованието? Како генерална констатација, базирана најмногу за тоа како е во нормални услови, би рекол дека се исплати. Тоа е секогаш релативна оценка, што зависи и од социјалната страна.. Зошто? Зошто најголем дел од универзитетите со големо реноме и покрај критиките кои ги трпаат од оваа или онаа страна, ги даваат услугите за кои дебело наплатуваат. Имаат високи критериуми, имаат многу стимулативна култура изградено и знаат како да понудат знаење. А и покрај тоа што звучи онака излитено, има некоја вистина во таа фразата "економија базирана на знаење", во денешниов свет. Вишокот вредност скоро секогаш го продуцираат високообразованите кадри, без разлика дали се гледа на секотрско или национално па ниво. Плус што самото образување во некоја од проверените и институциите со голем углед има ефект на брендирање на кадрите кои искачаат од нив. Работдавците се ослонуваат на тоа зошто се сигурни од минато искуство и од пазарните услови , дека тој и тој универзитет има стандард до кој се држи и е гаранција за тоа дека поединецот што искочил со диплома од кај нив го нуди тоа што тој го бара.
Тоа е веројатно и најдобриот начин да си го направиш поефикасен системот, трагично е што ние баш овој дел тргнавме да го расипуваме.
