Така се случува првиот голем расцеп помеѓу дел од врвот на војската и Хитлер. Работата не е црно-бела и имало многу офицери кои го подржувале Хитлер и покрај ова, но имало и такви кои вечно се одалечиле од него (не премногу јавно, секако) и почнале посистематски тајно да се организираат на тој план и да коваат завера за свргнување на Хитлер од власт. Еден од тие бил Канарис, чие значење подоцна во војната, помалку е минимизирано во историјата.
Ова е според мене, една од клучните точки кои довеле до пораз после, пред низ призма на дејствувањето на Канарис и Абвер, во текот на војната. Се повеќе мислам дека германското разузнавање сепак било добро, но на неговиот врв седел, може да се каже, петоколонаш и тоа многу способен.
Европа е уморна од економска, политичка внатрешна нестабилност и најмалку и треба онаков ужас, како Големата војна. На внатрешно политички план Британија е постабилна од Франција, но и двете се борат заедно во зауздувањето на Хитлер. И двете сфаќаат дека Версај е можеби неправедно престрог, па во име на мирот, може некои од тие неправди да се исправат, што како што посочив погоре, е зародишот на политиката на задоволување.
Во Британија има такви кои се попрагматични и сакаат да го зачуваат мирот (Чемберлен) и такви кои сметаат дека на Хитлер, на Стаљин и слични, треба да им се каже – не (Черчил). Имало подржувачи и на едниот и на другиот поглед, но умерениот поглед преовладувал и тој ја водел политиката.
38-ма Хитлер е решен конечно да ја припои Австрија. Гарантот на австриската независност (тројката Британија, Франција, Италија) веќе не функционира исто како пред четири години. Грубо, стратегијата за гарантирањето на австриската независност била: Мусолини трупа војски, а овие притискаат дипломатски.
Преку отворени закани и лични уцени, Хитлер ги става австриските политичари пред ултиматум, пропагандно го подготвува теренот и ја припојува Австрија. Мусолини е бесен, но е заглавен во две војни, каде што ги имал ангажирано воените потенцијали и не можел да трупа војска на граница.
Тоа е дел од остварувањето на аншлус доктрината – сите кои зборат Германски, да бидат во една држава. Нешто, што западните сили и не го гледале баш до толку како неразумно, како што не било неразумно и да му се прогледува повремено низ прсти, со цел да се исправи версајската суровост и пред се и над се, да се зачува мирот. А и што можеле друго без асистенција на Мусолини на терен. Но, во аншлусот влегуваат и судетските Германци (како и швајцарските, а и сите други). Судетите се стара германска земја од која потекнуваат неколку историски битни Германци и Хитлер немал намера од нив да се откаже.
Уште од тука се гледаат корените на чехословачката пропаст.
Веќе, може да се види дека расцепот помеѓу Италија и Англо-франките, во комбинација со нивната политика на задоволување на Хитлер, довел до, или барем го олеснил, хитлеровиот територијален експанзионизам. Мусолини иако зближен со Хитлер и влезен во Антикоминтерната, сепак сеуште не бил сосема определен и најпрвин си ги имал своите интереси.
Хитлер тоа го знаел и на почетокот од мај 1938-ма со огромна свита на дипломати, советници, партиски функционери, новинари... се пуштил во дипломатска посета на Рим, да опипа пулс, кај Мусолини, за Судетите и да го одоброволи, после австриското припојување.
Вистината е дека, суштински, Хитлер бил тој кој е изолиран, од сите страни, буквално. Германија сеуште не била спремна за војна тогаш. Тоа подобро го знаеле генералите, кои постојано му го повторувале. Хитлер морал барем кај Мусолини да се осигура.
На генералите не им се допаѓало, при ваква неспремност за поголем конфликт, да се мешаат во нешто што може да прерасне во таков конфликт. Имено покрај западните сили, тука бил и договорот помеѓу СССР и Чехословачка. Главниот на армијата – Лудвиг Бек, отворено се спротиставил на евентална војна во Чехословачка, во овие услови. Затоа експресно бил сменет и на негово место поставен сплеткарошот Франц Халдер. Инаку, Бек бил дел од завереничкиот круг на офицери, заедно со шефот на Абвер, Канарис и други офицери (главен завереник бил полковникот Остер).
Генералите не сакале војна (во овој момент), западните сили – уште помалку, Чешка секако не сакала војна, а ни Италија. Никој не сакал војна, освен самиот Хитлер. Тоа бил централниот столб на заверата против него (спомената погоре). Хитлер бил популарен кај народот, они не можеле туку така без повод да го тргнат. Сметале дека тој секако ќе влезел во Чехословачка и дека со тоа ќе ја вовлече земјата во војна со западните сили, а можеби и со СССР. Во тој момент ќе го тргнат прогласувајќи го за лудак кој сака Германија да ја вовлече во војна со цел свет, која ќе предизвика нови германски страдања. Тоа биле нивните црвени линии за дејствување – Хитлер да влезе во војна. Според тоа што Хитлер правел и изјавувал, биле 100% сигурни дека ќе оди по Судетите, а тука Англо-франките ќе кажат стоп и ете ти војна и прилика за пуч. Пошто нели, никој неќе војна освен Хитлер. Само требало запдните сојузници, во преговорите, да покажат цврстина.
Намерите на Хитлер, со сила да влезе во Судетите (за што имал и план, уште од 1937-ма - Fall Grün ), уште многу рано биле проследени до Чесите, од страна на Абвер/Канарис, кои истовремено, ненавремено ги праќале информациите кон Хитлер, за да го успорат, а и за неговите намери ги известиле и Британците, суптилно ставајќи им до знаење дека треба да не потклекнат во преговорите. МИ6 знаела за заверата и нејзините планови, а знаел и Черчил. Не е докажано дали Чемберлен знаел или не, ама се претпоставува дека знаел. Черчил одма се распишувал писма до разни страни. Пратил писмо до британската амбасада во Берлин, во кое им порачувал на Германците, преку амбасадата, дека премин на чехословачката граница, автоматски ќе доведе до британско-француска инвазија. Но, Хитлер бил одлучен и го игнорирал ова писмо, кое му го дал Канарис.
Моментот кога ќе влезел во војна за Чехословачка, 50 вооружени луѓе на заверениците, ја напаѓаат рајхс-канцеларијата, подржани од други сили распоредени низ Берлин. Оружјето го снабдил Канарис. Рајх-канцеларијата ја чувале 15 ес-есовци. Хитлер го апсат, ја преземаат власта и пред јавноста ги изложуваат причините. Во рамки на заверата имало друга завера. Имено, неколку офицери се договориле да отстапат од планот и при апсење да го убијат фирерот.
Следува набиен период, до крајот на летото 1938-ма, во кој се случуваат многу мачни и тензични контакти, преговори, посети, помеѓу Западот и Хитлер, помеѓу Западот и Чехословачка, помеѓу Чехословачка и претставниците на судетските Германци... Хитлер, долго ја подготвувал политичката состојба во Судетите, милитаризирајќи го германското население (Хенлајн). Западните сили (пред се Британија), вршеле притисок врз Чехословачката влада да отстапува разни права на Германците во Судетската област, надевајќи се на одоброволување на Хитлер, кој самиот, на преговорите, бил непопуслив, раздразлив, се дерел и скокал. Кога му се идело по воља, бил добродушен и насмеан, но, штом малку нешто одело не по негов ќеф, веднаш избувнувал. Како Картман од Саут Парк да го имаш на преговори. “Срамота! Не третираат како да сме црнчуги! Така дури ни кон Tурците не треба се понашаш!.”- врескал после една средба. Не сакал ни да преговара директно со Чехословаците, а во тој став го подржале Британија и Франција, наложувајќи и на Чехословачка (Бенеш) да прифати нивна медијација. Често фабрикувал вести за злосторства врз Германците во Чехословачка, со цел да го зголеми притисокот на Западот врз Чесите, во преговорите и да ги оправда, пред нив, своите барања. Чехословаците почнале мобилизација уште од мај и биле спремни за борба, според својата одбрамбена доктрина.
СССР сакал да помогне во случај на војна, бидејќи имал договор со Чехословачка, но Романија и Полска одбиле да асистираат со транзит територија. Полска тврдела дека, при германска инвазија на Чехословачка, ако Франција и Британија влезат во војна и тие ќе влезат, ама на СССР ќе му спречат интервенција.
Главниот проблем е носителот на британската политика - Чемберлен, кој по секоја цена сакал да испадне миротворец. Тој бил дел од тивкото преовладувачко крило кај британскиот врв, кое било за мир, скоро по секоја цена. Политиката на задоволување е воглавно, нивно дело. Треба да се има на ум дека Британија не поминала безболно во Големата војна и општеството имало трауми и други последици од ужасите.
Политичарите како Черчил, имале сосема други гледишта. Некои од нив, едно време, предлагале договор со Стаљин, при нападот врз Чешка, за заедничка нтервенција. Сметале дека е подобра опција од политиката на задоволување. Тука Чемберлен истапил, малку далекугледо, прашувајќи ги – Што после? Како ќе го истерате комунизмот од централна Европа?
Треба да се каже дека, сепак и покрај сите негативности кои произлегле од политиката на задоволување, таа имала и една добра страна – им дала време на сојузниците да се подготват. 1938-ма Хитлер не бил спремен за војна, но не биле ни сојузниците.
При преговорите, Чемберлен го смирувал Хитлер по секоја цена, вршел притисок врз Чесите и спречувал анти-германски сентименти во Британија. Хитлер, од своја страна, се трудел лично да му удоволува. Го дочекувал свечено, му ја свирел God save the queen и тн. Секогаш кога нешто ќе се договореле, некоја согласност ќе постигнеле, околу нешто, веднаш потоа следниот пат Хитлер ги покачувал барањата.
После многу повлечи-потегни, на 24-ти септември (на 23-ти Чехословачка прогласува општа мобилизација), излегол со барања на преговорите со Чемберлен, кои практично значеле ултиматум. На 28-ми септември у 10:00, ако не се прифатени неговите барања, влегува во Чехословачка. Чемберлен ја фрлил папката која му ја дал Хитлер и згрозено рекол – Па ова е ултиматум!
Не, туку диктат – се уфрлил некој од Хитлеровата дружина. Но, Хитлер ги прекинал и со насмевка ги демантирал – Ма каков ултиматум, каков диктат... Гледајте – на папката си пишува: М-Е-М-О-Р-А-Н-Д-У-М.
Барањата у главно биле припојување на Судетите.
28 септември дошол, Чесите не попуштале, биле спремни да се борат. Британците не можеле никого да омекнат, Хитлер у 10 саат влегува во Чехословачка, односно влегува во војна со нив, а најверојатно и со Франција и Англија. Можда и со СССР. Планот на заверениците, погоре опишан, е спремен. Луѓето се распоредени низ Берлин, наоружани и се чека да дојде 10 часот и војната (а веднаш потоа) и пучот, да почнат. Но, во 6:00, во Рим, гроф Чано добива барање/очајна молба од британската амбасада, под хитно да иде кај Дуче и да го моли да се јави кај Хитлер, за да го убеди да го одложи ултиматумот за 24 часа. Дуче му вика на Хитлер – Ја сум цело време на твоја страна што и да решиш околу Чешка, али молимте ако може само 24 часа да го одложиш ултиматумов, овие сакаат озбиљно одма да преговараат, најверојатно ќе прифатат све.
Хитлер прифатил и епилогот е, Минхенската конференција, следниот ден. Планот на заверениците привремено пропаднал, но се надевале на повторна шанса, следниот ден, кога по Минхен, сојузниците ќе одбијат да му ја дадат Чешка, Хитлер ќе влезе во војна, а они ќе го тргнат од власт.
Еве го повторно Мусолини како го зауздува Хитлер. Затоа бива замолен (од страна на Западот) и тој како медијатор да присуствува и учествува во преговорите, организирани ад хок, следниот ден.
Западните сили често знаеле да го пофалат Мусолини, како миротворец. Мене ми се чини дека тоа може да и нивна заедничка игра (на Хитлер и Мусолини), за Западот да го перцепира како фактор кој им треба за да го контролираат хитлеровиот експанзионизам. Хитлер неколку пати им зборел пофално за Мусолини и им потенцирал дека он ќе влезел во војна, ама ги послушал молбите за мир на Дуче. Во никој случај Мусолини не бил перцепиран како цврст сојузник на Хитлер, повеќе како единствен начин да се допре до Хитлер.
Елем, Минхенската конференција, изнудена ургентно од страна на западните сојузници, била организирана набрзина. Чемберлен и останатите имале тунел-визија – зачувување на мирот. Само на тоа биле фокусирани, а атмосферата била чудно лежерна.
Немало дневен ред, немало преведувачи, никој ништо не запишувал. Не седеле на висока маса, туку расфрлани по фотељи и тн. Мусолини бил единствен кој ги зборувал течно сите јазици на присутните и он преведувал. Излегол со предлог-план кој не бил воопшто различен од хитлеровиот ултиматум, а пред средбата тајно се сретнал со Хитлер на само, каде што се договориле како ќе настапат.
Резултатот е - Мирот на нашето време!
Фирерот испадна миротворец и без испукан куршум припои уште една германска земја!
Иронично, он бил незадоволниот. Се бунел дека договорот му ја земал шансата за војна, во која ќе им покажел на сите. Нешто што ќе му се исполни, подоцна.
Се распаѓа заверата и заверениците се повлекуваат. Дел од нив ќе учествуваат во други подоцнежни завери, но оваа е веројатно најголемата, осуетена од страна на Чемберлен. Некои од тие генерали, по војната, во мемоарите, многу го пцуеле Чемберлен.
Тука сопирам и нема да навлегувам понатаму во она што следи околу Чехословачка (цепкањето и др.), бидејќи сето тоа е резултат на досегашниот развој на настани.
Битно беше да се направи увид во периодот 1933-1938, бидејќи често се скокнува тоа време, а таму лежат некои одговори на некои прашања, околу подемот на Хитлер.
Кажано е доста, но и покрај тоа, доста е скратено и пропуштено.
Можеби може да се каже дека Чешка отиде јабана, заради повеќе фактори, меѓу кои се: расцепот во односите на Италија со Западот, малку погрешната перцепција на Западот за Мусолини, миротворските амбиции на Чемберлен, попустливиот став на Западот кон аншлусот, параноичниот страв од нова голема војна, кај осакатените земји од Прва светска војна (освен Германија, која чувствувала дека има за наплата). Дури и стравот од комунизмот е една од причините. Ниту Чемберлен, ниту Полска или Романија, се слагале со советска аситенција.
