Македонскиот јазик е дијалект на бугарскиот, а со Санстефанскиот договор Македонија е ослободена и станува дел од кнежеството Бугарија.
Вакви квалификации може да се прочитаат во Енциклопедијата на Бугарија, која ја издаде бугарската академија во седумдесеттите години на минатиот век.
Соседните држави Бугарија, Грција и Албанија, кои скокнаа против Македонската енциклопедија, во сопствените енциклопедии за Македонија и за Македонците користат термини што се навредливи за македонскиот народ и држава. Трите држави остро ја критикуваа веќе повлечената Македонска енциклопедија, иако во своите енциклопедии имаат деградирачки однос кон нашата држава и кон македонските граѓани.
Бугарската амбасада во земјава изјави дека станува збор за „таканаречена Македонска енциклопедија“, испрати жестока реакција во која обвини дека Енциклопедијата не придонесува за добрососедските односи и забележа дека во текстовите за Бугарија се користи терминологија како „од времето на Студената војна“.
Истовремено, во енциклопедиите на бугарската академија може да се прочита дека со Букурешкиот мировен договор, поголем дел од територијата на Македонија им припаднал на Грција и на Србија, без да се води сметка за бугарската национална свест на населението во земјата.
Албанскиот претседател Сали Бериша побара од својот македонски колега Ѓорѓе Иванов да интервенира околу содржината на Македонската енциклопедија во однос на делот за Албанците. „За нас оваа енциклопедија е неприфатлива“ - била пораката што Бериша му ја пренел на Иванов.
Но, дали за Македонија може да биде прифатливо тоа што во новиот албански енциклопедиски речник на Албанската академија на науките, Македонците се нарекуваат Славомакедонци и доселеници?
Додека грчкото МНР Енциклопедијата ја нарече „нова алатка за фалсификување на историјата“, во Енциклопедијата на хеленскиот свет, издание поддржано од грчкото министерство за образование, може да се прочита дека Егејска Македонија и Солун биле грчки уште за време на османлиското владеење.
Бугарска национална свест во Македонија?
И бугарското население во Енциклопедијата на Бугарија во пет тома издадена од страна на бугарската академија во седумдесеттите години на минатиот век се дефинира како македонско. За терминот Македонци во Енциклопедијата стојат неколку објаснувања - назив на населението на древна Македонија, населението на Социјалистичка Република Македонија, но за и бугарското население во историската област Македонија. Под Македонија, во енциклопедијата може да се прочита за робовладетелската држава Македонија, која била населена од македонски племиња, за историската област Македонија, за Егејска Македонија, за која се вели дека е географска област во северна Грција и за Социјалистичка Република Македонија во состав на Југославија. Македонците се наведени како Бугари, а македонскиот јазик како бугарски јазик.
„По владеењето на цар Самоил бугарската држава е целосно покорена од Византијците. Во 11 век во Македонија избувнуваат востанија за ослободување на Бугарија од византиската власт - на Петар Дељан (1040) и на Георги Војтех (1072)“, пишува во Енциклопедијата. „Во согласност со Санстефанскиот мировен договор, Македонија е ослободена и станува дел од Кнежеството Бугарија, но по Берлинскиот договор повторно и е вратена на Турција“, се вели таму, како и дека „со Букурешкиот мировен договор, без да се води сметка за бугарската национална свест, поголем дел од територијата на Македонија им е предаден на Србија и Грција“. Слично објаснување се дава и во Енциклопедијата на Бугарија, издадена во Софија во 2002 година, од страна на бугарската академија. И во оваа енциклопедија пишува дека со Букурешкиот договор, поголем дел од Македонија им е предаден на Бугарија и на Србија, без да се води сметка за бугарската национална свест. Во Енциклопедијата под Македонија е наведена нашата држава, при што се опишува државното уредување, површината на земјата и населението, но и древна Македонија, при што се објаснува владеењето на Филип Втори Македонски и Александар Трети Македонски.
Интересно е што во Бугарската енциклопедија од 2002 година под терминот Албанци стои објаснување дека се „Шќиптари“, основно население на Албанија што живее во Србија и во Македонија и зборува на албански јазик. За Албанците од земјава беше скандал што во повлечената Македонската енциклопедија беа именувани како „Албанци“.
Грчка дигитална енциклопедија
Дигиталната енциклопедија на хеленскиот свет издадена пред една година покажува дека Грција (каде што, инаку, не постои енциклопедија издадена од Академијата), смета дека Егејска Македонија била нејзина област уште во времето на Османлиската Империја, а не со решенијата на Берлинскиот конгрес. Во Енциклопедијата, за која се вели дека ја изработиле високи научни кругови и која е поддржана од грчкото Министерство за образование, во посебен дел под наслов „Земјоделските села во Македонија“ се опишува дека поголемите градови во областа како Солун, за време на османлиското владеење, се снабдувале со храна благодарение на плодното земјиште. Во делот посветен на Граѓанската војна во Грција никаде не се споменуваат бегалците, туку само се објаснува дека пресвртот во битките претежно се одвивал во северните делови на земјата. Нашата држава во грчката дигитална енциклопедија се споменува околу спорот за името. Така во поглавјето под наслов „Развој на политичките настани во 90-те“, пишува дека кавгите кај тогашната грчка власт предводена Нова демократија, се зајакнувале поради меѓусебни обвинувања за скандали во различни сектори, како образованието и Македонскиот проблем“.
„Непремостливото несогласување меѓу премиерот и министерот за надворешни работи, Андонис Самарас околу спорот со ФИРОМ беа причина за создавање на нова партија“, се вели во Енциклопедијата. Понатаму се објаснува дека владата на Мицотакис, меѓу другото паднала поради спорот за името. Како интересен податок може да се земе тврдењето дека спорот за името ги засегнал позициите на Грција во системот на меѓународни односи. Спорот за името во Енциклопедијата се сместува меѓу прашањата што предизвикале дијалог, но и конфронтација.
Да се коригира Албанскиот енциклопедиски речник
Македонското малцинство во Албанија побара да се коригира новиот Албански енциклопедиски речник затоа што се чувствува навредено од тоа што во изданието Македонците се нарекуваат Славомакедонци и дојденци. Претседателот на партијата Македонска алијанса за европска интеграција реагираше дека во Енциклопедискиот речник се изнесени невистини за Македонците. Партијата преку декларација побара од Албанската академија итно да се коригираат невистините што се напишани за Македонците. Според партијата, тоа што во енциклопедискиот речник се користи терминот Славомакедонци е голема навреда на сметка на македонскиот идентитет.
Темелко реагираше и дека областа Голо Брдо во речникот се споменува само географски, без да се наведе дека таму живее македонско население. Лидерот на партијата на Македонците најави порадикални мерки доколку декларацијата не биде прифатена.
Балканот се храни со национализам
Сите народи на Балканот се храниме со национализмот од 90-те години на минатиот век, се вртиме во еден круг, од кој не можеме да излеземе, смета Тодор Чепреганов, директор на Институтот за национална историја.
- Тоа е матрицата на балканските држави, кои не се мрднати напред, што е трагично затоа што живееме во 21 век и дел од нив се членки на Европската Унија - оценува Чепреганов. Според него, во енциклопедиите на соседните земји има навредувачка содржина за македонскиот народ затоа што овие држави сé уште живеат со мегали-идејата.
- Едноставно не можат да се помират со вистината дека постои македонска држава и македонски народ. Државите на Балканот сé уште не се мрднати напред како резултат на политичката клима. Ние сме реагирале на она што е напишано во нивните енциклопедии, а повеќе не можеме да сториме затоа што тоа би било мешање во нивата внатрешна политика - вели Чепреганов.
Енциклопедијата нема да се повлече, ќе се корегира
Дистрибуцијата на Македонската енциклопедија е запрена сé додека не се направат корекции. Меѓу академиците владее друга атмосфера од онаа во јавноста, вели Старделов
Енциклопедијата нема да се повлече, туку е запрена нејзината дистрибуција се додека не се направат корекции, рече Георги Старделов претседателот на МАНУ, по вонредното Собрание, на кое академиците расправаа што понатаму со делото што предизвика многу реакции во јавноста.
- Интервенциите нема да бида само на одредниците во кои бараа Албанците туку и на оние кои се однесуваат на Македонците. Мојот личен став е дека на седницата имаше констуктивна, длабока и сериозна дискусија. Јас побарав решението што ќе го донесе Академијата да биде автономно и независно. Имам впечаток дека меѓу академиците владее друга атмосфера од онаа во јавноста - рече Старделов.
Главниот редактор Блаже Ристовски не говорел на седницата.
Прашањето за разрешувањето, според Старделов, ќе се разгледува на следната седница најверојатно следната недела.
Единствена точка на дневен ред беше да се разгледаат сите критики, реакции и сугестии за Енциклопедијата што ги искажаа партиите и граѓаните, како и да се одлучи кои се натамошните мерки што ќе ги преземе МАНУ.
Претседателството на МАНУ минатата недела донесе одлука редакторот Блаже Ристовски и членовите на главната редакција да бидат тргнати, да се формира нова редакција што ќе прави нова енциклопедија, бидејќи досега отпечатените примероци се повлечени од употреба.
Извори од МАНУ велеа дека се очекува оставка да понуди и претседателот на Академијата, Георги Старделов, како морален чин затоа што скандалот се случи во негов мандат.
Разрешениот редактор Блаже Ристовски се жали на удари внатре од МАНУ и најави дека ќе ја брани Енциклопедијата. Неговите аргументи се дека зад одредниците стојат над 300 автори, дека пропусти се случуваат кога се прават вакви обемни дела, но дека тие можат да се поправат во второ, дополнето и изменето издание. Тој е против одлуката да се повлече Енциклопедијата, особено затоа што редакцијата веќе направи корекции што можат да бидат вметнати во спорните одредници. Тој нема сам да даде оставка. За Ристовски е незамисливо да се забранат веќе отпечатените 1.800 примероци.
Претседателството на МАНУ веќе одлучи дека Енциклопедијата ќе ја прави нов тим, кој треба да се формира најдоцна за еден месец. Притоа, ќе се прави ревизија на целото дело, освен на одредниците од природните науки. За овие одлуки синоќа требаше да се изјасни и собранието. Досега испечатените примероци нема да бидат укоричени.
Членовите на собранието гласаат со просто мнозинство. За одлуката да биде валидна, „за“ треба да гласаат најмалку 25 од вкупно 48 академици.
Собранието заседава по барање на тројцата Албанци-членови на Академијата. Се очекуваше тие да го потврдат барањето во рамките на МАНУ да се формира центар што ќе се занимава со албанската култура, историја и книжевност.
С.С.
