Гоце Делчев (
1872 –
1903) е еден од најголемите револуционери во историјата на
македонскиот народ, лидер на Тајната Македонско - Одринска Револуционерна Организација (
ТМОРО), подоцна преименувана во Внатрешнa Македонска Револуционерна Организација (
ВМРО).Георги Николов Делчев е роден на
23 јануари (4 февруари, нов стил),
1872 во
Кукуш,
Егејска Македонија , како прво машко дете, трето по ред на бројната фамилија Делчеви која имала вкупно девет деца. Делчев произлегува од релативно добро ситуирано семејство. Татко му
Никола Делчев бил кукушанец, а мајка му
Султана Нурџиева потекнува од блиското село
Мурарци. Во
1879 -
1880, Гоце (Георги) Делчев започнува да го посетува прогимназијалното училиште во Кукуш. Гоце потоа го завршил средното образование во
Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“. Се запишал во
Военото училиште во
Софија во
1891. Подоцна, како питомец во военото училиште во Софија тајно ги посетувал
социјалистичките кружоци и ја ширел социјалистичката литература, за што е исклучен од училиштето. Делчев станал учител во Бугарското машко трикласно училиште во
Штип (
Ново село), заедно со
Туше Делииванов во
1894каде што се запознава со
Даме Груев, еден од основачите на ТМОРО. Како резултат на блиското пријателство меѓу двајцата, Делчев и се придружил на Организацијата во
1895 набрзо станувајќи нејзин водач.
Во летото
1896, во
Солун се одржува конгрес на македонските и одрински револуционерни сили. На конгресот присуствува и Гоце Делчев. Гоце Делчев и
Ѓорче Петров се ополномошни да изработат
Устав и Правилник, а изработениот устав носи наслов: „
Устав на Тајната Македоно-Одринска Револуционерна Организација". Кон крајот на летото на 1896 година станува главен учител во бугарското православно второкласно училиште во
Банско, Разлошко.На 1 ноември истата година поради здравствени проблеми си подава оставка.
На почетокот на јануари
1898 год. се установува
четничкиот институт, а Гоце Делчев е назначен за началник на сите чети во
Македонија.
За да го отстрани, или барем да го неутрализира разбивачкото влијание на бугарскиот двор и неговата агентура тн. "
Врховен македонски комитет", Гоце, и како задграничен претставник, активно дејствувал врз нивните претставници да се откажат од неповиканото мешање во внатрешните работи на Револуционерната организација, која претставува единствен легитимен претставник на македоно-одринското ослободително движење, и да дејствуваат само како помошна сила за материјално помагање на Организацијата. Во нивното отстранување, Гоце водел бескомпромисна борба против мешањето на бугарските влади и челниците на врховистичките македонски комитети. Најпечатливи одгласи од неговата борба за зачувување на единството од надворешните мешања имала неговата отворена реплика со претседателот на Врховниот комитет,
генералот Николаев, кого го предупредил дека додека неговото рамо ја крепи пушката, нема да дозволи присуство на бугарски офицери во Македонија. Иста цел имала неговата Директива во
1902 година за забрана на влегување на врховистичките чети од
Бугарија, како и предупредувањето до официјална
Бугарија да не мисли за Македонија, туку да си ја чува Бугарија, зашто
Македонците ќе си ја чуваат Македонија.
На редовното советување во декември
1902 година, Гоце Делчев, Даме Груев,
Јане Сандански и други водачи на ТМОРО решаваат да не се крева фронтално востание во Македонија, туку да се води партизанска војна. Целта како што изјавил Гоце требала да биде: „не ние да ја победиме
Турција туку таа да не нè победи нас.“ Потоа Гоце оди на терен, а зад грб бугарскиот агент
Иван Гарванов свикува
јануарско советување, кое според В. Думев (кој работи со Иван Гарванов) "НЕ БЕШЕ СВИКАНО ДА РЕШАВА". (Зборник Илинден 1903-26, стр.114). Во јануари
1903 година, Гоце Делчев се изјаснува отворено како прв против кревање на востание во Македонија таа година, познато потоа како „
Илинденското востание“, како преран и неподготвен чекор. По негова иницијатива во
Софија било организирано советување на група македонски револуционери меѓу кои биле: Гоце Делчев,
Ѓорче Петров,
Јане Сандански,
Пере Тошев,
Михаил Герџиков и други македонски револуционери од
централистичкиот лагер на ВМОРО. Се разгледувал предлогот за подигање на востанието, кое пред се било заговарано од
врховистичкиот лагер на ВМОРО, а најмногу од представниците на Организацијата во Костурско. На собирот свои излагања имале Гоце Делчев, Јане Сандански, Ѓорче Петров и др. Тие сметале дека меѓународната и внатрешната ситуација на Македонија не е поволна за кревање востание; собирот се искажал против решението за подигање на востание.
...централна организација не била создадена, туку имало неколку мали организации. За неколку години, како и да е, една станала доминантна, таа која што го имала Делчев за лидрер (до убиство). Груев, сегашен шеф на битолскиот округ, Ѓорче Петров и Христо Татарчев како надворешни претставници, тие ги зеле зборовите на Гледстоун за нивно мото „Македонија на македонците“. Тие се изјасниле како различни од бугарите и македонците во Бугарија кои имале оформено постар комитет со центар во Софија.
Според
Пејо Јаворов, поет и чест сопатник на Гоце Делчев, Гоце заклучил дека: "...ВМРО всушност тргнува по патот на самите врховни комитетети против кои беше војувала најжестоко......кога Гоце ги читаше писмата, а тој ги беше препрочитал неколку пати од очите му се одронија солзи, кои паднаа врз шифрираните редови. Гоце чувствуваше дека останува сам: со своите планови, со своите мечти, со своите идеали - и со децетиците чети и со целиот македонски народ!".