Исаја Мажовски: В'зпоменанија
РЕЧ
произнесена на 18 јули 1888 година в парахода „Рицар” всред
реката Днеп'р, в град Киев Русија от Исајја Радев Мажовски
от село Лазарополе, Деб'рско Македонија.
Многоуважаеми господа и славјански братја, преди 40 дена се научихме во нашија крај Македонија во Деб'р и Кичево за великото радостно с'битие—900-годишнината от покр'стването братскија руски народ от великија руски кнјаз Св. Владимир и се приготвихме неколко человеци да дојдем во славјанската велика Русија за да прис'тствуваме на този т'ржествен велик руски праздник, но за големо с'жаление не могохме да получим паспорти за Русија. Но аз се осмелих и реших да дојда сам и народјат ноштем ме изпрати со с'лзи на очи, с'желјавајки че повече хора немогат да дојдат в Русија. Аз се реших, повтарјам и потеглих ноштно време и цели 30 дена одих, криешт се от преследването на Турците, и нај сетне успех да дојда в славната славјанска велика Русија. И много по видни от мене лица от славјанска Македонија желаеха да дојдат в велика братска Русија и да прис'тствуват на т'ржественија праздник на 900-та годишнина от покр'стването на рускија велик братски народ, којто е надеждата на всички поробени славјански народи но не смееха и се боеха да дојдат, заштото добре знаеха че ште б'дат заловени, бити и проводени в Азиатските пустини. Многоуважаеми господа, македонскијат старославјански народ оште преди 2500 години е доведен в Македонија от цар Карана, којто както цар Филипа и цар Александ'р е бил чист славјанин; но повече от 500 години с' се изминали откакто Македонија и македонскијат стар славјански народ с потиснати и се намират под тежкија турски јарем. Ние, клетите македонци п'шкаме и плачем, но никој не штет и да чует, па даже и самите наши братја ни пречат. Братја славјани, македонскијат славјански народ е обвит от нај лјути и отровни змии, тој се дави и изм'чва от нај лјути и неумолими зверове. Достат'чно .е некој м'ж, некоја жена или п'к некое дете само да спомене за велика Русија, за да б'дат веднага бити и псувани на вера и наричани москов гјауру та от друга страна у нас в Македонија с' се наплодили протестантите и католиците, които по всеки начин се старајат да ни направјат протестанти или да ни покатоличат. В нашија Деб'р имаме екзархијски наместник — Архимандрит, но и на това ни завидеха враговете ни.. Така, например гр'цкијат владика подкупи турските зверове и ги накара да го убијат, но колкото и да ни е Тежко т'рпим, страхувајки се да не би дг паднем под австријски јарем. Братја руски славјани, цели петстотини години става вече от както целијат македонскија славјански народ и целата му земја са обг'рнати от черни и мрачни облаци, които не ни дават в'зможност да виждаме и да се ползуваме от благотворното дејствие на сл'нчевата светлина. Само слушаме, че негде имат и греет велико и светло сл'нце, но очите на македонските славјани не го виждат. Нашата нај голема надежда е в велика Русија, от неја чакаме ние спасение и избавление. Русија, којато е спасила Г'рција и С'рбија, којато е избавила Ром'нија и славјанска Б'лгарија, един ден ште протегне р'ката си и на нештастнија македонски роб и ште го спаси, като му подари свобода.
Братја руски славјани, ние окајаните турски роби — македонските славјани деноноштно молим всевишнија Бог и на шија спасител Иисуса Христа да дава здравие и д'лголетие на Негово Величество рускија император — единственија моштен покровител на всички славјански народи, ние молим Бога да дава здравие и д'лго дејствие на целото руско ав густејше царско семејство, ние молим Бога да дава живот и здравие на целија руски православен народ, ние нештастниците желаем да повеет рускијат силен вет'р и да разпр' снет т'мните и мрачни облаци с които е обвита поробена Македонија. Ние молим Бога да надари с сила и крепкост руските храбри орли, да литнат из в'здуха и да покријат цела Македонија, да прогонјат лјутите змии и безпоштадните зверове, да строшат вековните тежки железни вериги, да освободјат вековната турска робинја Македонија. Да живее велика и славна Русија, да светлеет руската златна корона като сл'нцето на небето во веки веков амин !”
