Постои ли објективен суд за квалитетот на уметноста?

[Genesis]

За мене, не е се’ убаво и не ја релативизирам убавината како што велиш. „Фауст“е убава (тоа е цветот кој не може да биде отпадок), но „Алхемичарот“ не е убава книга (таа е отпадок кој не може да биде цвет. Постојат грандиозни цветови, па да речеме дека оваа книга и има некоја вредност, таа се губи и е излишно да се коментира за неа покрај останатите.) Двете предизвикуваат катарза, во што е тогаш разликата помеѓу нив ако не во убавината? Оваа споредба ја употребувам аналогно на перниците, бананите и масите.

Една хипотетичка ситуација... да живееле во исто време Достоевски и Коелјо и првиот да му раскажел до детал на вториот за тоа како тој ги носи во својата глава ликовите на Дмитриј, Иван, Аљоша и Фјодор Карамазови, Смердјаков, Зосима, поемата на Иван-Легендата за големиот инквизитор, овој вториов да фател книга за тоа да напишел пак ќе била во коелјо стил. (Не ни сакам да помислам на „Ана Каренина“, тоа би било вистинска шпанска т.е. бразилска серија во пишана форма. Катарза за голем дел од женската популација) Без никаква вредност. Накратко: талентот го создава вредното дело, ја создава убавината која не паѓа на тестот на времето и која не обезбедува просто бегство од реалноста и нејзините проблеми.
Да речеме дека и двата автори со нивните дела подеднакво предизвикуваат само катарза кај читателите, тогаш зошто Достоевски е наречен од Ниче, Фројд, Берѓаев, Ајнштајн... гениј, пропагатор на убавото, учител, мачител, уметнички философ, психолог, психоаналитичар, а Коелјо е и ќе биде обичен гуру-преварант и профитер никогаш спомнат дури ни од Умберто Еко? Тоа значи дека катарзата не е причина за епитетите кои ги добил Достоевски од едни од најголемите умови во историјата на човештвото во спротивно ќе испадне дека Ниче само додека бил со состојба на комплетна катарза,воскликнал: „Достоевски е единствениот психолог од кој нешто сум научил во животот“.

Нешто слично и јас планирав да напишам, ама си велам, ај да не ви се мешам во разговорот - посебно кога Ставрогин искажа дека му било мошне драго да зборува со начитана девојка.

 

[Genesis]

Во врска со темата: објективен суд постои во потесните и постручни кругови за дадена уметност. Прашање е колку тие можат да го наметнат тој суд над општеството/над други поединци. Познавачите на уметностите знаат дека: добрата книга не ја прави само приказната/ликовите/дејството, него стилот, начинот на пишување, на употреба на зборови и конструкција на реченици со длабоко значење, а не само опис во две-три реченици и дијалог како изваден од сценарио за филм; дека филмот не е само приказната, глумата и компјутерските специјални ефекти, него кинематографијата, режијата (движење/позиционирање на камерата), монтажата, употреба на звук; дека музиката не е само интересен текст проследен со ритмички звуци и catchy рефрени, него прогресијата/конструкцијата на песната, употребата на инструментите за создавање на хармонија, а не бучава да не можат да се распознае посебно секој инструмент, и текстови со подлабока, позначајна тема (спореди Битлси од раните 60-ти - la, la, la, I met a girl, со Битлси од средината/подоцните 60-ти).

Општо при судот во општеството се смешани мислењата на потесните/постручни кругови со мислењата на пошироките маси кои повеќе сакаат да извлечат забава од уметностите и кои сметаат дека ете: Мона Лиза е најдобра уметничка слика, Кум - најдобар филм и сл. Овие дела, секогаш ќе бидат попопуларни и попродавани од оние другите. Ретко кој денес ќе се одлучи да купи/прочита книга од Зола, Русо, Брехт; да купи/изгледа Европски црно-бело филм од пред 50 години. Иако пошироките маси имаат прифатено некои од врвните уметници (Кјубрик, Шекспир, Моцарт), сепак повеќето врвни уметници (дел од нив и подобри од оние прифатените) ги немаат прифатено, нити пак имаат слушнато за нив.

Толку успеале да наметнат критичарите/образовниот систем врз општеството. За разлика од нив маркетингот, издавачките куќи, кината, телевизиите можат да го убедат народот дека најновиот бестселер, албум на Лејди Гага, филм на Камерон, се прекрасни и вредни за купување, дека вакво нешто досега не се појавило, дека ги надминале „застарените“ дела кои веќе не се вредни за читање/гледање/слушање. А се разбира делата кои ги форсираат не се ни близу до врвна уметност. Но се е тоа со цел за поголема нивна заработувачка. Полесно е некого да убедиш да го купи најновиот албум на Ријана, отколку да купи Роксет. Она што е современо, создадено во последните неколку години е она што е популарно, луѓето си сакаат денешна уметност, а не „застарени“ дела кои ги сакале нивните татковци, дедовци. Но токум тие дела се оние што го издржуваат тестот на времето. После 50 години не верувам дека некој би ги читал денешните бестселери, би слушал Ријана или би го гледал Аватар. А Хомер, иако пишувал пред две-три илјади години, се уште се чита.