Soreno
Big Brother
- Член од
- 14 јануари 2009
- Мислења
- 530
- Поени од реакции
- 19
Во сенката на две и пол илјади високиот планински врв на северната грчка граница се наоѓа селото Ахлада. Тука живеат 400 жители, сите насобрани околу снежно-белата црква. Во кафеаната сред село еден грст старци вртат дрвени бројници во рацете. На прв поглед сликата потсетува на заспана грчка идила. Но, во османлиско време ова село се викаше Крушоради, наречено по словенскиот назив за крушово дрво. Како последица на Втората балканска војна во 1913 година ова село било дадено на Грција и преименувано – во време кога историскиот регион Македонија бил поделен помеѓу Грција, Србија и Бугарија.
Овој дел на историјата на Ахлада многу внимателно се чува. На туѓинци, кои внимателно и' се приближуваат на двокатната куќа на крајот од патот, им се упатуваат сомничави погледи. Куќата повеќе од половина век стои празна. Поранешниот сопственик, како што сведочи еден споменик, загинал во 1940 година во грчката војна против фашистичка Италија: на споменикот пишува: Никос Грујос паднал „за татковината“. Тоа и не би било толку интересно да се спомне, доколку неговиот внук Никола Груевски, внук на паднатиот борец, летото 2008 година не напишеше писмо до Владата во Атина. Тој во него бара официјално признавање на словенско-македонското малцинство во Грција и враќање на имотот на луѓето кои во 1945 година беа протерани од Грција. Писмото предизвика внимание, пред се', бидејќи беше напишано од Никола Груевски. Внукот на Никос Грујос, паднатиот борец за слобода на Грција, е премиер на соседната држава – Република Македонија. Или, како поточно се вели: премиер на „Поранешната Југословенска Република Македонија“, како што оваа двомилионска држава треба да се нарекува под притисок на Грција – и тоа при седници на Обединетите нации, во пристапните преговори за ЕУ и НАТО.
Спорот околу името Македонија постои од 1991 година откако државата ја прогласи својата независност. Европскиот посинок наскоро ќе стане полнолетен, а спорот околу неговото конечно име се' уште не е решен. Во Атина се вели дека вистински Македонци има само јужно од границата; тие зборуваат македонски и се потомци на Александар Велики. Затоа, според нив, Словените кои дури илјада години по славната доба на македонската кралска династија започнале да ги населуваат грчките територии, не смеат денес едноставно да се нарекуваат Македонци – ниту на другата страна од границата на територијата на поранешна Југославија, ниту пак во самата Грција. Атинскиот премиер Костас Караманлис летото ова уште еднаш го нагласи: „Не постои македонско малцинство во Грција. И никогаш не постоело“.
Дали сега премиерот во Скопје мора да биде подучуван од Атина дека луѓе како неговите предци, неговиот татко и дедо воопшто не ни можеле да постојат? Словени, кои пораснале во грчкиот дел на историска Македонија, а и подоцна кои со принудно ставени презимиња му останале верни на својот мајчин јазик? Одговорот е едноставен, вели Никола Груевски во Владата во Скопје: „Доколку Грците би признале дека кај нив живеат Македонци, тогаш би било јасно дека и ние би можеле да се нарекуваме Македонци. Тие затоа не го признаваат тоа. Само што би било кога и ние, како кандидати за ЕУ така би се однесувале кон малцинствата како членката на ЕУ – Грција?“
Триесет и осумгодишниот Груевски е силен заговорник на македонското прашање. Но, и покрај тоа, доволно е мудар да не ја користи семејната приказна како аргумент во еден спор, со кој со години се занимаваат политичари од ОН, НАТО и ЕУ. „Проблемот сам по себе мора да се реши, проблемот на Грците со нивната слика за историјата. Во неа нема место за староседелците кои во голема мера се бореле на страната на комунистите во Граѓанската војна до 1949 година. Митот за основањето на модерна Грција се заснова на идејата за моноетничка нација. Подалеку од мешаните нации од византиското и осмалниското време, назад кон чистотата и славата на антиката – „херојска држава која влече директни корени од Перикле и Сократ“ – како што се потсмеваат претставници на словенското малцинство во Грција.
Но, само пред 100 години и на подрачјето околу Солун ќе му одговараа атрибути, кои денес Грција и' ги дава на несаканата соседна република: дека таму има „ореви од илјада дрва“, мешавина од народи, „Macedonia di frutta“, како што Италијанците ја викаат овошната салата. На преминот кон 20 век Македонија беше експлозивот и јаболко на раздорот во јужниот Балкан, гнездо на антиосманлиските водачи, на атентатори и на секакви националисти. Како главен штаб го користеа Солун – космополитскиот град и до Првата светска војна во голема мера населен од Евреи.
Актуелниот спор за Македонија во атинскиот политички живот служи, пред се', за трка по гласачи и за свртување на вниманието од вистинските проблеми во земјата, смета грчкиот социолог Михаел Келпанидес. И по 28 години членство во ЕУ, Грција натаму добива највисоки нето-субвенции, а во задолжувањето е на претпоследно место, пред Италија. Просечната плата во Грција е иста како и во Полска. Во однос на корупцијата и неписменоста, Грција во ЕУ е на последното место.
Но, и покрај се', таму несмалено се одржува митот дека наследството на хеленските божји деца треба да се одбрани од варварските словенски јазици, па Грција во спорот од својот северен сосед бара да попушти. А притоа во заложништво ги земаат и ЕУ и НАТО. Стремежот на Владата на Груевски, најмногу поддржуван од САД, за членство на земјата во НАТО, доживеа неуспех на Самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година поради ветото од Грција. „Оттогаш ни е јасно дека немаме веќе што да изгубиме“, вели македонскиот премиер. „Тоа што се случува е класична уцена“. Па затоа Груевски заедно со својата Влада и кадрите од неговата националистичка партија ВМРО се реши за отворена противофанзива. Тој со сета сила сака да докаже дека во една земја, иако пред нашето време, но на наша територија се пишувала светска историја. Сега на секој чекор македонскиот премиер е опкружен со докази за сјајното минато на земјата на чие чело стои. Мермерни бисти, бронзени шлемови и накит го красат просторот пред неговата канцеларија во Скопје. Фудбалскиот стадион во близината неодамна беше преименуван во чест на кралот Филип Втори. На Александар Велики, синот на Филип Втори, веќе му се посветени аеродромот и автопатот во правец на Грција.
„Барањето утеха во минатото сведочи за недостаток на визии за иднината“, се потсмева градоначалникот во заминување на Скопје, Трифун Костовски. Но, и тој со неговите визии доживеа бродолом. Неговото Скопје на иднината се' уште е во изградба. Помеѓу трошни куќички и сиви згради се поставуваат статуи на хеленски херои; Албанците го слават својот национален херој Скендер-бег, додека христијаните и' оддаваат чест на скопјанката Мајка Тереза со архитектонски хибрид од камен и стакло. А Ромите од Топаана седат сред сето тоа збиднување, на Камениот мост.
Што е тоа што ја држи младата држава Македонија? Држава со многу народности внатре, а со малку пријатели надвор од границите?
„Решавачки е“, според историчарот Штефан Требст за доцното национално будење на Македонците, „дека знаат што не сакаат да бидат, имено ниту Бугари, ниту Срби, а најмалку Грци или Албанци“.
Но, дури и овој најмал заеднички именител е загрозен. Според кажувањата, 30.000 бугарски пасоши се во оптек во двоамилионската држава, средство за слободно патување во земјите на ЕУ. За потсмев на критичарите во Македонија служи информацијата дека и поранешниот премиер и водачот на националистичкото крило Љупчо Георгиевски има бугарски пасош. И 500.000 етнички Албанци во земјата и онака традиционално повеќе се чувствуваат привлечени од сонародниците во Албанија, Србија и Косово, отколку кон македонското мнозинство во земјата. Сиромаштијата дополнително загрижува. Со просечна плата од 276 евра нето, Македонија и во регионални рамки станува проблематична. Мала утеха е и 100-милионскиот комплекс на американската амбасада, кој изгледа како балканска филијала на Форт Нокс. Високи ѕидови, затворени улици, камери за обезбедување и, наводно, 10 до 15 ката под земја: новата американска амбасада е забетонираната поддршка на геополитичарите во Вашингтон за измачената балканска Република Македонија. И знак на надеж за нејзините граѓани. Во глобалниот натпревар за нафтата и гасот од Касписко Море, на Американците и Европејците им се потребни транспортни патишта, кои нема да се подложни на руска контрола. Од бугарскиот црноморски брег наскоро треба да се транспортира нафта преку Македонија во Средоземното Море. „Големата американска амбасада најверојатно ќе стане новата централа на американската тајна служба за целиот регион, како заокружување на воената база што ја имаат со ’Бондстил‘ во Косово“, вели Љубомир Фрчкоски. Политичарот од типот „светски човек на пропатување“ седи во кафе „Рома“ во Скопје и објаснува што се' ќе се промени штом ќе стане новиот претседател на Македонија, по изборите овој викенд. „Сега треба Македонија да ја ослободиме од изолацијата, ние сме приклештени, додека се' околу нас се движи“, вели Фрчкоски. „Бугарија и Романија се во ЕУ, Албанија е членка на НАТО“. На Македонија и' е потребно решение за спорот со Грција. И кој друг освен него би можел посинокот на Европа да го изнесе на вистинскиот пат?
„Па јас сум таткото“, вели Фрчкоски. „Јас го напишав првиот Устав и учествував во Договорот со Албанците по конфликтот во 2001 година“.
Во Тетово овие денови седи уште еден кандидат и изигрува десна рака на својот водач: Агрон Буџаку од албанската ДУИ знае дека при претседателските избори е само декор. Зборот во албанската партија го има Али Ахмети. Во 2001 година од Американците осомничен за терористички акции, уште истата година прерасна во еден од архитектите на Рамковниот договор од Охрид, со што беше означен крајот на конфликтот во Македонија.
„Се' додека се почитуваат правата на Албанците кои претставуваат една четвртина од населението, нема проблеми“, вели Ахмети.
(Текстот е објавен во последниот број на „Шпигел“ од понеделникот)
Овој дел на историјата на Ахлада многу внимателно се чува. На туѓинци, кои внимателно и' се приближуваат на двокатната куќа на крајот од патот, им се упатуваат сомничави погледи. Куќата повеќе од половина век стои празна. Поранешниот сопственик, како што сведочи еден споменик, загинал во 1940 година во грчката војна против фашистичка Италија: на споменикот пишува: Никос Грујос паднал „за татковината“. Тоа и не би било толку интересно да се спомне, доколку неговиот внук Никола Груевски, внук на паднатиот борец, летото 2008 година не напишеше писмо до Владата во Атина. Тој во него бара официјално признавање на словенско-македонското малцинство во Грција и враќање на имотот на луѓето кои во 1945 година беа протерани од Грција. Писмото предизвика внимание, пред се', бидејќи беше напишано од Никола Груевски. Внукот на Никос Грујос, паднатиот борец за слобода на Грција, е премиер на соседната држава – Република Македонија. Или, како поточно се вели: премиер на „Поранешната Југословенска Република Македонија“, како што оваа двомилионска држава треба да се нарекува под притисок на Грција – и тоа при седници на Обединетите нации, во пристапните преговори за ЕУ и НАТО.
Спорот околу името Македонија постои од 1991 година откако државата ја прогласи својата независност. Европскиот посинок наскоро ќе стане полнолетен, а спорот околу неговото конечно име се' уште не е решен. Во Атина се вели дека вистински Македонци има само јужно од границата; тие зборуваат македонски и се потомци на Александар Велики. Затоа, според нив, Словените кои дури илјада години по славната доба на македонската кралска династија започнале да ги населуваат грчките територии, не смеат денес едноставно да се нарекуваат Македонци – ниту на другата страна од границата на територијата на поранешна Југославија, ниту пак во самата Грција. Атинскиот премиер Костас Караманлис летото ова уште еднаш го нагласи: „Не постои македонско малцинство во Грција. И никогаш не постоело“.
Дали сега премиерот во Скопје мора да биде подучуван од Атина дека луѓе како неговите предци, неговиот татко и дедо воопшто не ни можеле да постојат? Словени, кои пораснале во грчкиот дел на историска Македонија, а и подоцна кои со принудно ставени презимиња му останале верни на својот мајчин јазик? Одговорот е едноставен, вели Никола Груевски во Владата во Скопје: „Доколку Грците би признале дека кај нив живеат Македонци, тогаш би било јасно дека и ние би можеле да се нарекуваме Македонци. Тие затоа не го признаваат тоа. Само што би било кога и ние, како кандидати за ЕУ така би се однесувале кон малцинствата како членката на ЕУ – Грција?“
Триесет и осумгодишниот Груевски е силен заговорник на македонското прашање. Но, и покрај тоа, доволно е мудар да не ја користи семејната приказна како аргумент во еден спор, со кој со години се занимаваат политичари од ОН, НАТО и ЕУ. „Проблемот сам по себе мора да се реши, проблемот на Грците со нивната слика за историјата. Во неа нема место за староседелците кои во голема мера се бореле на страната на комунистите во Граѓанската војна до 1949 година. Митот за основањето на модерна Грција се заснова на идејата за моноетничка нација. Подалеку од мешаните нации од византиското и осмалниското време, назад кон чистотата и славата на антиката – „херојска држава која влече директни корени од Перикле и Сократ“ – како што се потсмеваат претставници на словенското малцинство во Грција.
Но, само пред 100 години и на подрачјето околу Солун ќе му одговараа атрибути, кои денес Грција и' ги дава на несаканата соседна република: дека таму има „ореви од илјада дрва“, мешавина од народи, „Macedonia di frutta“, како што Италијанците ја викаат овошната салата. На преминот кон 20 век Македонија беше експлозивот и јаболко на раздорот во јужниот Балкан, гнездо на антиосманлиските водачи, на атентатори и на секакви националисти. Како главен штаб го користеа Солун – космополитскиот град и до Првата светска војна во голема мера населен од Евреи.
Актуелниот спор за Македонија во атинскиот политички живот служи, пред се', за трка по гласачи и за свртување на вниманието од вистинските проблеми во земјата, смета грчкиот социолог Михаел Келпанидес. И по 28 години членство во ЕУ, Грција натаму добива највисоки нето-субвенции, а во задолжувањето е на претпоследно место, пред Италија. Просечната плата во Грција е иста како и во Полска. Во однос на корупцијата и неписменоста, Грција во ЕУ е на последното место.
Но, и покрај се', таму несмалено се одржува митот дека наследството на хеленските божји деца треба да се одбрани од варварските словенски јазици, па Грција во спорот од својот северен сосед бара да попушти. А притоа во заложништво ги земаат и ЕУ и НАТО. Стремежот на Владата на Груевски, најмногу поддржуван од САД, за членство на земјата во НАТО, доживеа неуспех на Самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година поради ветото од Грција. „Оттогаш ни е јасно дека немаме веќе што да изгубиме“, вели македонскиот премиер. „Тоа што се случува е класична уцена“. Па затоа Груевски заедно со својата Влада и кадрите од неговата националистичка партија ВМРО се реши за отворена противофанзива. Тој со сета сила сака да докаже дека во една земја, иако пред нашето време, но на наша територија се пишувала светска историја. Сега на секој чекор македонскиот премиер е опкружен со докази за сјајното минато на земјата на чие чело стои. Мермерни бисти, бронзени шлемови и накит го красат просторот пред неговата канцеларија во Скопје. Фудбалскиот стадион во близината неодамна беше преименуван во чест на кралот Филип Втори. На Александар Велики, синот на Филип Втори, веќе му се посветени аеродромот и автопатот во правец на Грција.
„Барањето утеха во минатото сведочи за недостаток на визии за иднината“, се потсмева градоначалникот во заминување на Скопје, Трифун Костовски. Но, и тој со неговите визии доживеа бродолом. Неговото Скопје на иднината се' уште е во изградба. Помеѓу трошни куќички и сиви згради се поставуваат статуи на хеленски херои; Албанците го слават својот национален херој Скендер-бег, додека христијаните и' оддаваат чест на скопјанката Мајка Тереза со архитектонски хибрид од камен и стакло. А Ромите од Топаана седат сред сето тоа збиднување, на Камениот мост.
Што е тоа што ја држи младата држава Македонија? Држава со многу народности внатре, а со малку пријатели надвор од границите?
„Решавачки е“, според историчарот Штефан Требст за доцното национално будење на Македонците, „дека знаат што не сакаат да бидат, имено ниту Бугари, ниту Срби, а најмалку Грци или Албанци“.
Но, дури и овој најмал заеднички именител е загрозен. Според кажувањата, 30.000 бугарски пасоши се во оптек во двоамилионската држава, средство за слободно патување во земјите на ЕУ. За потсмев на критичарите во Македонија служи информацијата дека и поранешниот премиер и водачот на националистичкото крило Љупчо Георгиевски има бугарски пасош. И 500.000 етнички Албанци во земјата и онака традиционално повеќе се чувствуваат привлечени од сонародниците во Албанија, Србија и Косово, отколку кон македонското мнозинство во земјата. Сиромаштијата дополнително загрижува. Со просечна плата од 276 евра нето, Македонија и во регионални рамки станува проблематична. Мала утеха е и 100-милионскиот комплекс на американската амбасада, кој изгледа како балканска филијала на Форт Нокс. Високи ѕидови, затворени улици, камери за обезбедување и, наводно, 10 до 15 ката под земја: новата американска амбасада е забетонираната поддршка на геополитичарите во Вашингтон за измачената балканска Република Македонија. И знак на надеж за нејзините граѓани. Во глобалниот натпревар за нафтата и гасот од Касписко Море, на Американците и Европејците им се потребни транспортни патишта, кои нема да се подложни на руска контрола. Од бугарскиот црноморски брег наскоро треба да се транспортира нафта преку Македонија во Средоземното Море. „Големата американска амбасада најверојатно ќе стане новата централа на американската тајна служба за целиот регион, како заокружување на воената база што ја имаат со ’Бондстил‘ во Косово“, вели Љубомир Фрчкоски. Политичарот од типот „светски човек на пропатување“ седи во кафе „Рома“ во Скопје и објаснува што се' ќе се промени штом ќе стане новиот претседател на Македонија, по изборите овој викенд. „Сега треба Македонија да ја ослободиме од изолацијата, ние сме приклештени, додека се' околу нас се движи“, вели Фрчкоски. „Бугарија и Романија се во ЕУ, Албанија е членка на НАТО“. На Македонија и' е потребно решение за спорот со Грција. И кој друг освен него би можел посинокот на Европа да го изнесе на вистинскиот пат?
„Па јас сум таткото“, вели Фрчкоски. „Јас го напишав првиот Устав и учествував во Договорот со Албанците по конфликтот во 2001 година“.
Во Тетово овие денови седи уште еден кандидат и изигрува десна рака на својот водач: Агрон Буџаку од албанската ДУИ знае дека при претседателските избори е само декор. Зборот во албанската партија го има Али Ахмети. Во 2001 година од Американците осомничен за терористички акции, уште истата година прерасна во еден од архитектите на Рамковниот договор од Охрид, со што беше означен крајот на конфликтот во Македонија.
„Се' додека се почитуваат правата на Албанците кои претставуваат една четвртина од населението, нема проблеми“, вели Ахмети.
(Текстот е објавен во последниот број на „Шпигел“ од понеделникот)
