Локалитет (град/населба): с.Граждено - Егејска Македонија

  • Креатор на темата Креатор на темата @cool@
  • Време на започнување Време на започнување

@cool@

Η Μακεδονία δεν είναι Ελληνική
Член од
2 јуни 2007
Мислења
23.601
Поени од реакции
27.115
Географски податоци за селото Граждено
http://forum.kajgana.com/showthread.php?t=26081

Името на селото
За името на селото постојат повеќе претпоставки.Етнографски земено ова име е поврзано со глаголската придавка„градено„, или од именката „град„ или од старословенскиот збор „граждани„.Ова име исто може да означува и природно оградено место со планинио,висини и езера..Се смета дека селото настанало во средниот век, по распаѓањето на првата престолнина на цар Самоил ,и граѓаните од Преспа пребегале во ова село.По неговата смрт градот Преспа бил ограбен и разурнат од визнтиските војници и од нивните наемници.Тие го нападнале побунетото население на Преспа и ги разурнале тамошните цркви и дворци, дури го опожариле и храмот св.Ахил.По овие злодела населението ги напуштило своите домови и побарало спас во повисоките планини на Преспа.За овие уништувања охридскиот архиепископ, со следниве зборови го известува севастократорот Константин„Семоќни господине и наш заштитнику.Ти многу добрини си направил за нашата земја....Раскрснати сме на патиштата како давидовото лозје кое било разграбувано од минувачите....Поради општата беда и оние селани што живеат на своите имоти до црквата, сега и тие нив ги напуштаат и се иселуваат во погустите планини.“
Од други византиски извори дознаваме за „Тројановото кале„.Според нив, тоа се наоѓа до денешното село Трново,или 4 км е оддалечено од с.Граждено.
Името на ова село се споменува и во други средновековни кодекси, летописи,хроники и записи.
Уште во 1660 г. ова село е внесено во Слепческиот кодекс како Граждено.Името во статистичките податоци на Васил Канчов од 1888 година е споменато како такво.Исто и во трудовите на Селишчев и на Фасмир можеме да прочитаме за него, како и во „За Илинденското востание„ од Дино Ќосев.Се среќава и во првата повоена карта на Р.Македонија, и во првата читанка за 3 и 4 одделение издадена во Букурешт 1950 година.Но подоцна се среќава неговото елинизирано име -Врондеро.

Жители
До 1860 г.ова село постоело како турски чифлик во сопственост на Илиет паша.По оваа година чифликот постепено бил откупуван од населението, така што во 1880 г. ова село било со чисто македонско население.
Од Васил Канчов дознаваме дека селото во 1900 г. имало 276 жител и,а Боривое Милиќ пишува за 60 македонски куќи,додека С.Верковиќ запишал за 84 македонски семејства со вкупно 431 жител.
По Втората светска војна , преку еден попис извршен во 1913 селото имало 437 жители.Од една грчка наредба од 19 декември 1918 г (ВЛ,в/л бр.25 д/21) стои дека Граждено претставува самостојна општина , припаѓа на Леринската околија , а во нејзин состав влегува и с.Трново.Земјоделството било основна гранка.
Гражденскиот атар изобилува со иглолисна и листопадна шума.
Интересно како ги нарекувале жителите шумите:
Зелејнка (зеленика);Габрица(габер);Клејници(клен);Есејница(јасен)Лески;Тополи;Дрен;Врби и смреки.
Се занимавале и со сточарство, лозарство- го одгледувале Релушино(црвеното грозје) и Долга маска (белото грозје).
Во селото постоело едно соѕидано казанче во месноста Река- каде селаните правеле вино и ракија.Добиената ракија ја чувале во стаклени шипиња налик на стомни, А оние што имале повеќе во поголеми посебни дрвени кани,а за пиење на ракија користеле чингени баурчиња.
Пчеларството и рибарството не биле доволно развиени .
 
А денес како е состојбата со населението.Има ли уште Македонци таму?
 
А денес како е состојбата со населението.Има ли уште Македонци таму?
Kолку што ми е познато, македонци нема.Етнографски промени во тоа село како и во сите други македонски села од Егејска македонија настанале за и по граѓанската војна во грција 1949 г.кога жителите присилно ги напуштиле своите домови.Селата останале пусти, а грците во македонските домови населува погрчено влашко население, а со нив ги погрчиле и македонските топоними.
 
А денес како е состојбата со населението.Има ли уште Македонци таму?

Прочетено во Бугарската wiki:

...След Балканската војна Гражден попада в Г'рција. В 1926 година селото е прекр'стено на Врондерон, в превод г'рмјашто.[6] В междувоеннија период има силна емиграција в посока Б'лгарија и југославија. По време на Гражданската војна цјалото население на Герман го напуска, като повечето от жителите му се заселват в југославија и в други социалистически страни. След војната в селото са настанени власи от Епир.[7]

Според изследване от 1993 година селото е „влашко“, като влашкијат език в него е запазен на високо ниво.

http://bg.wikipedia.org/wiki/Гражден
 
Значајни историски старини
Во селото од минатото има повеќе уништени отколку зачувани историски знаменитости.
*Трајановото кале - кое потекнува од средните векови
*Селската кула - потекнува од византиско врме.
*Селската џамија - од 18 век
*Христијанскиот селски храм- од 10 век
*Светилиштето Св.Недела- од 19 век
*Светилиштето Св.Никола
*Светилиштето Св.Танас
*Црквичето Св.Петка
*Караулата изградена од жителите на селото 1924 г
*француските гробишта-кои се од Првата светска војна и се наоѓаат од западниот дел на селото.
 
Говорот на гражденци
Дијалектот на којшто зборуваат жителите на Граждено е составен дијалект на македонскиот јазик -кој не се разликува од другите дијалекти на Преспа.
При изговорот не го менуваат значењето на мислата ниту зборот,туку некои букви се заменуваат со други.Пример со повеќе глаголи.
Пример зборовите „СИМНА„ и „БОЛВА„
Во Горна Преспа овој збор се сретнува како -СЛЕГВИТ.- БО
Во Долна Преспа-СЛЕГВА. - БОВА
Во Граждено и другите села од Мала Преспа - СУРВА. - БЛВА
При изговорот на „а„ и „о„ - употребуваат апостроф- па така наместо :пат, касна, волк,кат, волна, јазик, ...ги изговараат како пт,ксна,влк,кт,влна,јзик....

Во друг избор на зборови, тие ја менуваат првобитната именка пр.„ПОЛЖАВ
Во Долна Преспа е - ПОВЦИ
Во Граждено и другите села од Мала Преспа - ЛИГАВЦИ
Повраќа- БЛВА
Право- ПРАУ
Тропа - РОПА
Доаѓа - ГРЕИ
Лесно - КОЛАЈНО
Убија - ОПЕРИЈА
Лице - ОМЈА
Паѓање -ПАДВА
Поставува - КЛАВА
Памук - ПАМБУК
Брод - ПАМПУР
Пловни сплавови - ЃЕМИИ
голем кајак - КОРАБ
среден кајак - ЛОТКА
тешкиот кајак - ЧУНКА
а изработено од дрво - СТАНКА.
Мотор- ПРПАЛО
велосипед - Франско магаре
Девојче - ЧУПЕ
Имот стекнат по наследство - ВАТАН
одгледувач на деца - ГЛЕНДА
мек снег - КИШОЈЦА
пуканки - ПУФКА
богат - ЗЕНГИИ
роднини - ФАРИ
при варење. врвот на млекото - КОЖУРОК
бид пита, бурек - БИСЈАНЧАРИК
мамурен, поднапиен човек - МЕТУЛАВ
ветрен насип од снег - НАМЕТИШТЕ
Боја за ќунци - ВИНЕЈЦА
рани по телото - ПЕЧЕНИЦА
без почит кон другиот - НАМУС
скитница - ЏОГАР
чекан за пукање јаглен - ЧАМУГА
прска - ЅИВГА
сино очи - ЅВЕРИ
рана на петицата - НАБОЈ
златник - АПОЛОН
на чело - ВГЛАА
гледа - ПУЛИ
китка - ЏУФКА
бомбона - ШЕЌЕРКА



 
Пословици и изреки од тој крај

Ако се лути, на попо.
Ако имаш владика вујко,лесно ќе станиш поп.
Ако те мамам,да не осунам.
Ако е кус дено, долга е годината.
Ако имаш маша, не фатвај го огно со рака.
Прав и магла да станиш.
Ако не врни,барем да капи.
Ако си мост,секој ќе те гази.
Армија татко, армија и сино.
Арните пријатели и од братјата се поарни.
Ако се изгоре од млекото,ќе дува на потвквазо.
Ако си мома, седи си дома.
Ако си помагаме еден со друг и Госпо ќе ни поможи.
Бељата со пари ја купив.
Без вода водејнцата не мели.
Бие на самарот,а не коњо.
Богатството нема наситка.
Бог да чува од чоекова беља.
Бачило од кокошки не се праи.
Баба за круши не се мажи.
Бела пара за црн ден.
Враго ти е влезен.
Внучето е помило од сино.
Блкот влакното го менва, но не умо.
во орман кадија не суди.
Во празен амбар,глувците не влегуваат.
Дрено се витка дури е суров.
Дури не ја стапниш змијата на опашката, не те каса.
Добриот збор и врата отвара.
Дреми како млада невеста.
Да го дуниш, ќе падни.
Далеку оди, ама и за дома мисли.
Да опитваш. не грешиш.
Да растуриш е лесно, ама да направиш.
Да ти е арам лебо што го јадиш.
Две добра на едно нема.
Две раце ена уста ранат.
Две нозе во еден чел не влегват.
Дека не го сееш, таму ќе го најдиш.
Ден за ден, дојде Велигден.
Дено што носи, годината не носи.
Добрата жена куќа отвара, лошата ја затвара.
Да ти ја имам младоста, да не ти го имам срцето.
Добрата работа сама се фали.
Додека е жив човек се учи.
Дојде Митровден, чекај го Ѓурговден.
Дојдоа дивите, ги истераа питомите.
Домашното куќе овци не паси.
Дрвената маша оган не носи.
Дреми како пи*ка под кошула.
Давај со раце, барај со нозе.
Два газои, во едно раало гашти.
Дека има квачка, таму има пилиња.
Еден мажи, друг жени.
Еден се мурти, друг се лути.
Дури ја имаш парата, стегај.
Женското кога се родва и стреите плачат.
Жетвар без срп, неможе да биди.
Жив во земја не се влегва.
За атар и лајно јади.
Заби нема и опе кса.
Заврна снег, ги покри трагите.
За таква гла, таква капа.
Збесна како куче.
Зето се рани со пржени јајца.
Заборџен до гуша.
Има лошо, аима и полошо.
Има пари, ама чуму му се.
Има, ама ум нема.
Јади, пи,легни,спи.
Јади како змев.
Јазико коски нема,ама коски крши.
Кој не седи мадро,ќе си го најди.
Кој носи, не проси.
Кабаетен е сиромавио.
Каква е куќата, таква е домаќинката.
Како си го скрои, така ќе си го носиш.
каков татко, таков син.
Како ќе постелиш, така ќе легниш.
Камено што се тркала,трага не фатва.
Кога ќе се врати, ќе ти плати.
Кога ќе се фати сиромавио на оро, се скина тапано.
Која овца се дели од стадото, влкот че ја изеј.
Кој многу брзе, тој многу се сопнува.
Кој вјаса, ќе стаса.
Кој во осој, кој во присој.
Легни му да те гази,
Лита магарето, лита.
Лозјето не сака молитва,ами мотика.
Лоши арни,наши сме.
Мала работа,голема срамота.
Мувата ја има на апата.
Мед да туриш и опе да го собериш.
Мижи очи да те мамам.
Мисли, па прај.
Мрзата е краста.
Му влегол ѓаволо во гаштите.
Му дојде јајцето на газо.
Мил ми е како лански снег,
Му текна, ама позно.
Не е срамота од работа.
Не се јај све што лита.
На будалио и бидалата му го пуштва пто.
На старост, магарост.
На сиромавио и Госпо не му поможва.
На празен мев, оро игра.
На секого Госпо му го знае.
Не е цветје, да го помурисаш.
Нека дојди Митровден, па сетне ќе се видиме.
Не куца магарето од самаро.
Не ксај, да не те кснат.
Не турвај во огно масло.
Не ми пее петлето.
Никој не бара татко, ами мајка.
Никој не се родвал учен.
Ни срам, ни намус.
Надвор кукла, дом панукла,
Му пукна пердето.
Од пијанио и будалио далеку бега.
Од писано не се бега.
Од страв се бега, ама од срам не се бега.
Од тивка вода чувај се.
Од конче прави фортонче.
Петел јајца не носи.
Поарно без пари, отколку без чест.
По вода ојде, вода не донесе.
Под воло теле не се бара.
Покрај сувото дрво, гори и зеленото.
Помина зимата, не ти треба гуната.
Попо зема, ама не дава.
Попски џепои се подлабоки.
Прво мисли, сетне праи.
Пиеш куме ракија?
Повеќе слушај, помалку зборвај.
Разгален поп во црква прди.
Рибата од глаата смрди.
Рани душа да те слуша.
Си го крена носо.
Сиромав до гуша.
Според мечката и стапо.
Сам си дроби, сам си срка.
Своето дете е најмило.
Седи си мирен, да не бидиш биен.
Си го бара со борина.
Се милват ко куче и маче.
Скока ко петел на буниште.Ти дека одиш. јас отамо гредам.
Ќаро и зијано се браќа.
Учи, учи тиква бучи.
Угоре високо,удоле длабоко.
Фали ме усто да не те распарам.
Фрли зад себе да најдиш пред тебе.
Чист есап, бел образ.
 
P9031702.jpg


Овие три куќи се македонски и се зачувани.Изградени се во периодот од 1890-1930 година.
P4080916.JPG

Во с.Св.Герман зачувани се куќи од камења, од ова село до Преспанското езеро има само 7 км, се наоѓа на 45 км од Лерин и 44 км од Костур.
pic00005.jpg


pic00022.jpg


04.jpg


pic00002.jpg


Поглед кон Преспанското езеро.
pic00015.jpg


Голема Преспа.

pic00016.jpg


Мала Преспа

pic00024.jpg


Мала Преспа лево, десно голема Преспа.
pic00027.jpg


pic00028.jpg


pic00028.jpg


Xenonas.jpg


p1130052.jpg

p1130056.jpg

p1130041.jpg

pic00028.jpg


pic00142.jpg
 
http://rizobreaker.blogspot.com/2008/07/17.html

Тука можете да видите како грците организирано од Атина одат во Мала Препа на 07.07.2008 г, каде го прославуваат денот на победата на ДАГ.
 
Кул имаш ли повеќе информации за селото Либаново некаде блиску до Солун е мислам дека на река бистрица лежи селото
 
Благослови од тој крај

Аиро да му го видиш.
Аерлија да е .
Голем да порасниш.
Да ти е жива фамилијата.
Да си го ќердосаш името.
Дај Бог добро.
Дедо да се сториш, сто години да живееш.
Еднаш за век да ти е радоста.
За радост да си грејме, Господи.
И на твоја глаа да ти е врнато.
Ќар и бериќет да имаш.
Од едно илјада да се наплодат.
Убајна да ти дај Господ.
Умен да си.
Учен да си.
Од мене лек, а од Господ сељмет.
 
Одбележување на црковни празници и верски обичаи.

Како и во др.села на Преспа, таак и жителите на Граждено, ги негувале месните народни обичаи.Ги славеле верските празници,преку играње и пеее на народни песни и ора.Во селото се славеле следните верски празмици:

Св.Илија
Тој бил инајголем селски празник.
Овој ден жителите секоја година на 2 август го славеле и ќекале гости од соседните села.По празничната литургија, селаните излегувале од црквата и се веселеле и играле пред неа.Се свирело од зори до полноќ.Претежно гостите биле од:Орово,Винени,Нивици, Трно, Раби, Дробитишта,Герман и др.

Св.Недела
Селски верски празник бил и Св.Недела.Седум дена по Велигден.Свеченоста се одвивала пред малата црква Св.Недела која се наоѓа на јужната страна на селото сместена во една прекрасна ливада.Од утринските часови, селската поворка предводена од попот се движела кон црквата.Колоната луѓе селскиот поп ја осветувал со прскање света вода.Таму верниците ноќевале.Другиот ден се веселеле.

Св.Петка
Заеднички празник на сите жители од Мала Преспа.По литургијата, возрасните играле карти, а помладите на лаф-муабет.
 

Kajgana Shop

Back
На врв Bottom