Средновековна архитектура во Македонија

[Византиецот]

СРЕДНОВЕКОВНА АРХИТЕКТУРА ВО МАКЕДОНИЈА

I. Македонија е една од земјите со најубава средновековна архитектура на цел Балкански полуостров.
II. Според бројни странски автори главната причината за ова е Византиската Династија Комнини
чии што членови го прекриле тлото на Македонија со еден куп Византиски цркви во доцен византиски стил.
III. Во нив се фрескоживописани едни од најважните фрески за западната
цивилизација кои рано ја навестуваат Ренесансата во Европа.
IV. Македонија е земја со најмногу Комнинска уметност.

Грб на последната Византиска Династијата Палеолог


Ohrid - St Sophia by Malcolm Bott, on Flickr


Saint John Kaneo by Ljupcho Gjorgjijoski, on Flickr


Lesnovo monastery by Martin Dimitrievski, on Flickr


saint naum monastery macedonia by mariusz kluzniak, on Flickr

Црква Св. Пантелејмон - Горно Нерези
СКОПЈЕ - 1164 година

„Св. Пантелејмон“ — манастирска црква во истоимениот манастир во с. Горно Нерези,
на планината Водно, осум километри југозападно од Скопје.
Црквата била подигната од византискиот принц Алексеј Ангел син на Константин Ангел и Теодора,
ќерка на византискиот цар Алексеј I Комнин (1081 - 1118).
За подигањето на црквата во 1164 година сведочи натписот на мермерниот надвратник
помеѓу нартексот и наосот на црквата, а чија содржината вели:

„Се разубави овој храм на светиот и славен Великомаченик Пантелејмон со средства на господинот Алексеј Комнин, син на перфирородна госпоѓа Теодора во месец септември 1164, при игуменството на Јоаникиј монах“

Church of St. Panteleimon, near Skopje by David Lewis, on Flickr

Church of St. Panteleimon, Gorno Nerezi, near Skopje by David Lewis, on Flickr

12th Century Byzantine Church by David Lewis, on Flickr


Lamentation of Christ by Вера Заварицкаја, on Flickr


by Вера Заварицкаја, on Flickr


by Вера Заварицкаја, on Flickr​

 

[Византиецот]

Се што можам да кажам кога ги гледам сликиве е - Охрид Македонска убавино не те давам за никого.
Темно-син дијамант, редок, единствен.

Црква Света Софија | 9ти век
ОХРИД

Црквата е еден од најважните споменици на Македонија,
вдомува архитектура и уметност од средниот век.
Архитектура
Тип: средно-византиски.
Стил: византиски.
Завршена: 9ти век од нашата ера.

Dr. J. Székely


Bojan Trenchevski, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

This illustration was made by RašoAn [CC BY-SA ([url]https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)]


Church of St. Sophia, Ohrid (11th century) by Gábor Tikos, on Flickr


St.Sophia (Ohrid, Macedonia) by Petar Trifunoski, on Flickr


DSC01901 by jl_sassafras, on Flickr


Ohrid: Cathedral church of St. Sophia by OVPM - OWHC - OCPM, on Flickr


Ohrid: Fragment of the Church St. Holy Mother of God Peribleptos by OVPM - OWHC - OCPM, on Flickr


Ohrid by Ben Jens, on Flickr


North Macedonia 053 - Lake Ohrid - Ohrid - St. Sophia at night by bakgwei1, on Flickr

Meister der Sophien-Kathedrale von Ohrid, Public domain, via Wikimedia Commons


Unknown author, Public domain, via Wikimedia Commons

Ohrid by Chang Ju Wu, on Flickr​

 

[dantemkd]

Има нешто друго освен верски објекти?

 

[Византиецот]

​

Има нешто друго освен верски објекти?

Мислам дека секуларна средновековна архитектура е практично невозможно да најдиш било каде на Балканот. Воглавно крива е сиромаштијата во Турско која дури и да имало секуларни зачувани објекти, би ги уништила од заборав и невнимание.
Но ако те интересира како би изгледала Секуларната Балканска Средновековна архитектура, палатата на Порфирогенитус (палатата на родените во пурпурно - виолетово) е делумно зачувана во Истанбул. Многу е слична на црковната архитектура како што можиш да видиш погоре. Теракота - ќерамика и камења.

Istanbul: Porphyrogenitus Palace (Blachernae Palace) by zug55, on Flickr

​

Одиме со нешто позападно и не онака традиционално Византиски во смисла на - архитектура од камен, теракота и ќерамиди, како што е 90% од нашата средновековна архитектура. Причината за ова е фактот што Турците го запалиле манастирот па истиот морал да се обнови неколку векови подоцна, по нивни правила со сплоснати куполи на покривот за да не се гледал.

Бигорски манастир Свети Јован Крстител | 11ти век
ЗАПАДНА МАКЕДОНИЈА

Се наоѓа на патот помеѓу Гостивар и Дебар по течението на реката Радика во Западна Македонија.
Според Бигорскиот поменик, манастирот бил основан од страна на монахот Јован во 1020 година.
Во XVI век манастирот бил разрушен од страна на отоманската власт
и од целиот комплекс останала само мала црква.
Повторно обновен во 1743 година, од страна на јеромонахот Иларион
кој бил и првиот игумен на Бигорскиот манастир во поново време.

The Monastery of Saint Jovan Bigorski by Tatjana Filipovska, on Flickr


02 Saint Jovan Bigorski Monastery 69859777 by Katafylli gr, on Flickr


02 Saint Jovan Bigorski Monastery 69405386 by Katafylli gr, on Flickr


02 Saint Jovan Bigorski Monastery 69288790 by Katafylli gr, on Flickr


02 Saint Jovan Bigorski Monastery. 69473508 by Katafylli gr, on Flickr

ИЗВОР - Бигорски Манастир

This illustration was made by Rašo CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons​

 

[Византиецот]

Манастиров е комплетно Македонски, од причина што оригиналот бил комплетно урнат во периодот од 10 до 13ти век.
Македонското население го возобновува со свои раце некаде дури во 16ти век.

Св. Наум | 10ти век
ОХРИД

Манастир изграден на висока карпа, над самото Охридско Езеро.
Подигнувањето на овој манастир е поврзано со името на Наум, Климентовиот соработник.
Св. Наум, го основал манастирот Св. Архангел и во 910 година бил погребан во него.
Некаде помеѓу X и XIII век, Наумовата црква била потполно разурната. Но потоа,
некаде околу XVI век, на нејзините темели била подигната
сегашната црква, и тоа во две етапи.

Monastério de St. Naum - Ohrid - Macedônia by Studart1, on Flickr

Saint Naum Monastery by Andrey Khrobostov, on Flickr


Best of Landscapes by Igor Danajlovski, on Flickr


Lac d&#x27;Ohrid, Macédoine: vue du monastère de St Naum / Манастир „Свети Наум“ by Marie-Hélène Cingal, on Flickr


Ohrid St. Naum peacock 2 by keithrthompsonphotos, on Flickr


Untitled by RingoChan, on Flickr


Black Drim&#x27;s Springs, Saint Naum Macedonia by Sven Landmeter, on Flickr


Galicica NP, Ohrid Region - Macedonia by LeszekZadlo, on Flickr

Untitled by RingoChan, on Flickr

Ohrid lake by RingoChan, on Flickr​

 

[Византиецот]

Св. Јован Канео | XIV
ОХРИД

Покровител: Свети Јован Богослов.
Изградба: пред XIV век.
Архитектонски опис: Византиски стил со Комнински фрескоживопис.
Според иконографските одлики се поврзува со традициите од уметноста на Комнините.
Во поголем број на цркви се наведуваат вакви карактеристики како што се Св. Софија во Охрид, Св. Константин во с. Свеќани (Велешко) и Св. Никола во с. Манастир.

Св.Јован Канео - Охрид, Македонија / Church of St. John at Kaneo - Ohrid, Macedonia by Tatjana Stojanoska, on Flickr


Ochryda / Ohrid by Piotr Abraszek, on Flickr


St. John Church by Andrey Khrobostov, on Flickr


Ohrid - Kerk van Johannes op Kaneo by Els Slots, on Flickr


Church of St. John at Kaneo, Ohrid by Dren Pozhegu, on Flickr​

 

[Almeida]

​

Мислам дека секуларна средновековна архитектура е практично невозможно да најдиш било каде на Балканот. Воглавно крива е сиромаштијата во Турско која дури и да имало секуларни зачувани објекти, би ги уништила од заборав и невнимание.
Но ако те интересира како би изгледала Секуларната Балканска Средновековна архитектура, палатата на Порфирогенитус (палатата на родените во пурпурно - виолетово) е делумно зачувана во Истанбул. Многу е слична на црковната архитектура како што можиш да видиш погоре. Теракота - ќерамика и камења.

Istanbul: Porphyrogenitus Palace (Blachernae Palace) by zug55, on Flickr
​

Ѕидарската техника е римска и се вика опус микстум https://en.wikipedia.org/wiki/Opus_mixtum потекнува од Рим, а пренесена е од Византија и на османлиите.
Од световно, во тоа време немало судови, болници, училишта, туку средновековните владетели си живееле во тврдини, кои ги има безброј на Балканов воопшто, а народот вон нив во куќи. Црквата била и школо и болница и суд и све.
Инфраструктура импозантна нема исто. Мали градови биле и поголеми зафати и не биле преземани. Кога се пишува за уметност и архитектура мора да се опише историскиот контекст за да се сфати смислата.

П.с сега ги гледам сликите од охридска Св. Софија и оној кичест двор, наспроти сенките од вековните дрва кои ги испосекоа, тажно. И оригиналниот под го упропастија со некој несмасно нареден несоодветен мермер.
Еден од конаците на Бигорски изгоре, сите конаци на Трескавец изгореа....ништо ова не заслужуваме да имаме. Скотови од луѓе сме.

 

[Византиецот]

Точно е дека владетелите живееле во тврдини, но Константинопол имал еден куп палати на кои можела да се види спектакуларна секуларна Византиска (а со тоа и Балканска) архитектура, како палатата на Порфирогенитите погоре, во неа се наоѓала и пурпурната одаја која била прекриена во темно-виолетова свила, таму се раѓале Византиските принцови и принцези.
Да не беше Турско можеби сепак ќе имавме зачуавано повеќе секуларна средновековна архитектура, а не само цркви.
Палатата Букелеон била доста интересна, на самиот раб од морето имало мермерни лавови кои и денес се зачувани. Денес од неа стои само еден ѕид.
Хиподрумот во кој византијците се тркале е комплетно турнат. А од форумот има останато само по некој столб од Порфири - лилјаков мермер од Египет, на еден од нив се извишувал и Константин. Турците го стопиле - пошто ем бил гол, харам, ем бил христијанин.
Така да, имало секуларна архитектура на претоп, барем во главниот град, а ако беше зачувана ќе беше инспирација за цел полуостров, како таа погоре.

На форумот имало и друга колумна-статуа од Скопјанецот Јустинијан (или Теодосиј), носел круна украсена со перја од паун. Еднаш паднала при земјотрес, па некој акробат врзал јаже од Светата Мудрост до столбот и ја наместил пак - цел настан.

Јас сум за во сите дворови од Македонските цркви да се засадат Чинари. Ова дрво на англиски наречено Old World Sycamore вирее само во Грција, Македонија, Албанија, дел од Италија и Западниот брег на Турција. За Трескавец во Прилеп и на мене ми е болештина што се запали, но конаците се комплетно обновени, овој пат покривот е направен од камени плочи како тој на Бигорски, и е многу поубав. Црквата е прекриена со уметност од Династијата Палеолог и навистина е преубава, има две предни и една централна купола, би било одлично да се санира. Има насликано војници на кои се гледа фасцинантна Византиска облека.
Дали ги заслужуваме или не, јас незнам. Се што знам е дека бројни династии повеќе граделе во Македонија, од било која друга земја. Затоа и после така стравотно турско, ние на нашата територија сепак ги имаме некои од најубавите цркви и манастири.

 

[Almeida]

@Византиецот мислев на световни згради на територија на Македонија. Ги нема воопшто. Дури и во Солун и Софија не верувам дека има некаков остаток што биле големи градови и во тоа време.
Не смее да се заборави дека освен освојувачки вандализми кои ги имало овде премногу, многу чести се земјотресите кои разурнувале безмилосно. Добар дел од црквиве што ги имаш опфатено биле делумно разурнувани, па санирани.
Темава е убава, само не ја брзај. Јас сум прилично фундаментален атеист, но имам голема почит од некој цивилизациски, културолошки аспект и со задоволство сум бил и одам на овие места.

 

[Византиецот]

Ги нема, јас единствената средновековна зграда од нерилигиозен тип која сум ја нашол беше само палатана во Истанбул. И тоа Турците ја реконструрале многу паушално, прозорците и ги направиле како коцки за да не се гледа убавиот Римски Лак, а и пред тоа на места каде била распадната, места каде имало најмногу детали, ситнурија од керамика, ја соѕидувале само со камења. Инаку предниот дел и бил цел со различни патерни од ѕидана керамика. Еден французин имаше направено компјутерски рендер за тоа како точно изгледала кога Лилјаковите се раѓале во неа, ако го најдам ќе постирам. Би била одлична инспирација за изградба на конаци, па реално и за административни објекти, универзитети.

И за мене културолошкиот аспект е поважен. Според мене нашиот вистински идентитет лежи во ангелот од Курбиново (архангелот од 50 денарката) одколку во било каков лажен Барок. Не ни треба флерт со Европа и нејзините архитектонски правци кои ние ги пропуштивме заради Турско. Не ги пропуштивме само ние. Ни треба флерт со самите себе.



За да не бегам офтопик натаму (сепак темава треба да се фокусира на тоа што го имаме ние во Македонија) ама ги спомнав византиските дијадеми со перја од паун - Toupha.
Секојпат кога ќе ги видам пауните на покривот и во дворот од Свети Наум ми текнува на Хераклиус, Јустинијан, Теодосиј и на нивните фенси дијадеми украсени со перја.

 

[Almeida]

И за мене културолошкиот аспект е поважен. Според мене нашиот вистински идентитет лежи во ангелот од Курбиново (архангелот од 50 денарката) одколку во било каков лажен Барок. Не ни треба флерт со Европа и нејзините архитектонски правци кои ние ги пропуштивме заради Турско. Не ги пропуштивме само ние. Ни треба флерт со самите себе.

Да си здрав и жив.
И во Оплакување христово - фрескописот во Нерези, иконите во Зрзе и Трескавец, иконостасите во Бигорски, Св. Спас во Скопје (овие не се средновековни, но како надоврзување на претходните и се многу важни затоа што се работени во ропство, окупација од де-факто средновековната заостаната османлиска држава).
Идентитетските проблеми настануваат главно поради непознавање на тоа што го имаш како култура.

 

[Византиецот]

иконите во Зрзе и Трескавец, иконостасите во Бигорски,

Фреските во Зрзе се на сосема нов левел, јас сум од Прилеп, но лани ги видов прв пат. Целиот преден ѕид е прекриен со библиски настани, ликови, ангели. Носат наметки во вибрантни бои, сино, зелено, лилјаково, портокалово, фактот дека се нацртани одамна ме натера да размислам колку биле живи боите тогаш кога биле нацртани, и колку многу коштало да се купи цела таа боја толку одамна.
Обрни внимание на тие во третиот ред, можеш и да зумираш сликата е голема, во живо се многу впечатливи.



Сега манастирот има нов двор и скали за пристап, затоа што е на високо. Направен е од темно-зелен камен, сличен на тој од Бигорскиот.
И конаците се нови, влезот во нив е посебна зграда и е ѕидан на тој типичен Охридски начин, со патерни од теракота и камења.

Автоматски споено мислење: 8 мај 2021

Св. Климент и Пантелејмон | 9ти век
ПЛАОШНИК

I. Црквата е изградена и осветена во 2002. година.
II. Црквата Свети Климент и Пантелејмон претставува реплика на постарата црква
која ја изградил Свети Климент Охридски во 863 година на истотото место,
на темелите од голема петобродна ранохристијанска базилика.
III. Црквата Свети Пантелејмон била неколкупати обновувана сѐ до 15 век,
кога конечно била урната од Отоманските турци и
на нејзините темели била изградена Имарет-џамија.

Sv.Kliment - Ohrid,Macedonia by vvv.kos, on Flickr


Basilica patterns by Geoff Wong, on Flickr


Ohrid - Macedonia by Sanne Aabjerg Kristiansen, on Flickr


Plaosnik Ruins by andrej stefanovski, on Flickr


Dusk at St. John by Quinn Dombrowski, on Flickr


Church of Saints Clement and Panteleimon in Ohrid by Alen Šajina, on Flickr


St Clement’s Church, Ohrid. by praccus, on Flickr

MadMona [CC BY-SA ([url]https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)]​

 

[Византиецот]

Во соседна Преспа се наоѓа манастирот од Курбиново Св. Ѓорѓија.
Во него е и Архангелот од 50 денарката - симболот на Македонија.
Моментално се обновува и на нет нема многу слики, се што знам е дека од неговиот двор се гледа Преспанско со многу убава панорама бидејќи е качен на рид.
Откако ќе ги обноват ѕидовите и фасадата од надвор, слушнав дека ќе се оди на внатрешна реставрација на фреските за која ќе бараат интернационален реставратор.

Архангелот Михаил не е единствениот во црквата - има и еден куп други ангели, би било одлично цел ентериер да блесне во оригинален сјај со комплетно обновени фрески.

​

 

[Almeida]

Продукција: Радио Телевизија Скопје 1968 година
Уредник: Глигор Чемерски

"Црниот комунизам, не смеело во црква да се оди"...
Има и друга програма од тоа време на овие теми. @Византиецот можеш да ги врзеш со постовите овие документарци. Имаше еден филм за Борис Чипан за реставрацијата на Света Софија и целото старо јадро на Охрид, потоа за Св. Ѓорѓи Полошки во Кавадарци, мислам дека и за Зрзе, Трескавец...

 

[Византиецот]

Да и мене не ми се допаѓа толку тоа млатење на тема комунизам-религија. Дека луѓето делумно се оладиле од Религија тоа е точно.
Но ајде да не се лажиме, до денес најубавата црква во Македонија и Скопје е изградена во тоа време.
Имам еден пријател од Атина, голем љубител на Византиски оставштини ко мене, така се запознавме, но не е некој љубител на црквата како институција (ко мене), туку повеќе ја гледа културната вредност на оставштината.
Вели дека Соборниот Храм во Скопје е еден од најуспешните обиди за Нео-Византиски, ако не и најуспешен на цел Балкан - посебно во споредба со тие од Белград и Софија.
Причината? Огромните а сплоснати куполи и полу-куполи. Во зенитот на Византиската купола (и полу купола) е да биде огромна по површина, но не и во висина! што значи треба да биди плитка, а со голем дијаметар.
Инаку ако одиш во висина ќе добиеш Руски кромиди за покриви, а тоа е крајно несоодветно и невкусно за териториите на бивша Византија која има своја сакрална архитектура зачувана низ сите премрежја и треба да се инспирира од неа.
Руската нека си седи во Русија, овде не припаѓа.