Во 1998 Албанската академија ја издаде „Платформата за решавање на албанското национално прашање“. Со отворен национализам и претензии кон Македонија и кон соседите. Овде, тоа помина со кратка вест во медиумите. Никому овде не му падна на памет на Албанската академија да и' нуди „помош“ во подобрувањето на изданието, а не дај Боже да повикува на палење на албанското знаме и „објавување војна“
Морам да си признаам, колумнава ја пишувам многу лично, субјективно и со горчина. Напросто, желудникот така ми лачи читајќи ги со недели сеопштите повици, божем критики и опсервации на Енциклопедијата и на Академијата, а всушност повици тие да демисионираат, да се покаат за злосторството, да се егзекутираат. Кој се' не учествува во кампањата. Внатрешни и надворешни добронамерници и трагачи по вистината. Опозицијата во Собранието, амбасади, етнички блокови, политички партии, партиски поентери, медиумски коментатори без теми и поенти, афераши и скандализери, папараци и кодоши. Ми се активира гастритисот чисто на психичка основа, си велам - толку многу реакции, тешка артилерија, мачни зборови, закани со консеквенци, предлози за разрешувања, смени, обвинителни предлози, линч-тапани.
Од Vivat Academia, наеднаш станува Delenda est Academia, како што Катон во римскиот Сенат повикувал да се урне Картагина. „Наспроти се' и секојпат“, велел Катон, „Картагина треба да се разурне“. Симболично е и тоа што речиси едновремено Римјаните ја уништиле Картагина во римско-пунските војни и ја уништиле Македонската Империја во римско-македонските војни. Но, за тоа воопшто не ми се активира чирот. Поентата беше во уривањето на Академијата. Бидејќи редакторот и авторите се Енциклопедијата, а Енциклопедијата е Академијата, а Академијата е нацијата и државата, а колку толку и власта: ако се урне едното - ќе се урне и се' друго. Тоа е лоша логика, меѓутоа, рака на срце - ние сме си ја изградиле. Едно време, во раните деведесетти, така се резонираше: Нема нација и држава без „кока-кола“, без „Мекдоналдс“, без клуб „Лајонс“, без картички „виза“ итн. Сега: ако падне редакторот и понекој автор, паѓа Енциклопедијата, паѓа Академијата, паѓа нацијата, а во крајна линија и државата. И околу тоа, се врти сета критика на Енциклопедијата. Не се врти околу вистината, фактите, аргументите.
Впрочем, како критиката на Енциклопедијата да се врти околу факти и вистини и аргументи, кога „критичарите“ и „реагенсите“ не ја имале ниту в рака? Досега, наводно биле отпечатени 50-ина примероци од кои на промоцијата - продадени 18, а самите академици не ја добиле. А, критиките се однесуваат на 1 отсто од објавениот текст. Па сепак - Енциклопедијата доби речиси европска популарност. И нанесе, се разбира, и европска штета. Лично, не сум ја ни видел, ни читал, ниту сум во некаков тим или редакција, ниту пак имам каква и да е желба за во Академијата. Но, има некои така индикативни факти. Првиот е - политичкото реагирање на едно стручно издание. Тешка политичка артилерија се користи чисто за политички поени и пресметки. Што со изданието пак немаат никаква врска. Претседателот и премиерот молчеле, а биле соодговорни и не можеле да се амнестираат? Морале да се искажат, оградат, да ја осудат Академијата, Енциклопедијата. Сосема исто како во стариот режим кога од неподобни изданија се оградуваа и ги осудуваа различни „цеки“, „меки“ итн. Повик на политичка цензура и егзекуции.
Дипломатските претставништва? Ја имам енциклопедија Британика од 1994, во која за Македонија има барем пет неточности. Замислете сега македонскиот амбасадор во Лондон да излезел на Би-би-си и да дал изјава против енциклопедија Британика? Чисто смешно и овде никому не му паднало на памет за такви работи. А, замислете пак британската јавност да реагира зошто во Енциклопедијата, на Харолд Вилсон му се посветени 100 реда, а на Едвард Хит само 50 реда? Странскиот фактор? Во 1998 , Албанската академија ја издаде „Платформата за решавање на албанското национално прашање“ (издавач-Шкенца, Тирана). Со отворен национализам и претензии кон Македонија и кон соседите. Овде, тоа помина со кратка вест во медиумите. Никому овде не му падна на памет на Албанската академија да и' нуди „помош“ во подобрувањето на изданието, а не дај Боже да повикува на палење на албанското знаме и „објавување војна“. Лично, можев да реагирам со некоја колумна, но си реков - нека се дават во своите сопствени лај... Иста работа со Бугарите. Во 1997 во Софија се издаде првата „част“ на Бугарската национална доктрина. Годинава нивната академија го објави и фамозниот памфлет - „Бугарската политика спрема Република Македонија“. Егземпларен национализам, великобугарштина и повик за интервенција и притисоци врз Македонија. Овде пак, никој не се сети дека треба да реагира. Но и не требаше. Ама со нашиве соседи, се' е можно, ништо не треба да не' изненади.
Албанскиот фактор во Македонија е многу навреден, резигниран и дури револтиран? Поради таквата доза на навреденост, резигнација и револт - во прашање е излегување од Академијата, од коалицијата, од соживотот. И наместо стручна критика и аргументи - барања за разрешувања (?), оградувања, укинувања, извинувања, барања за нови концесии. Status ante bellum. Ма немојте. И што ако сето тоа не бидне? Објавување војна? Status bellum?
А македонскиот „фактор“ во Македонија? Крајно изненаден од појавата на Енциклопедијата и од тоа што се', во негово име, било или не било објавено. Како некој и нешто да им паднало од планетата Марс. Наводно, авторите не биле доволно стручни, квалификувани, совесни. А самите критичари се наводно, многу стручни, квалификувани и совесни, ама по игра на случајот останале надвор од кругот на поканети автори и од таа причина во Енциклопедијата се појавиле многу глупости. И суетата сега, или пак „високата стручност“ на критичкиот потенс на нацијата ќе услови критика на секоја запирка во Енциклопедијата. Дел од критичарите пак, сметале дека нивното место во историјата на нацијата и државата е многу повисоко од она што им е дадено во текстовите, а бидејќи не испаднало токму така - удри по Енциклопедијата.
Академиците, пак, сиромави, ниту не ја прочитале публикацијата. И ним им паднала од Марс. А одговараат за неа. Може вистина да се случи да ги укинат. Сосе тие од микробиологија, нуклеарна енергија, физичка хемија и скулптура. Изгледа дека сепак со Енциклопедијата се направени два големи пропуста. Првиот е неизграденото јавно сознание и најава дека една енциклопедија, особено првата - се породува и раѓа, па има детски болести и заушки и сипаници, па зрее, па дозрева, се поправа, преиздава, допишува, се ажурира, објективизира. Вториот е во тоа што кога сиот материјал бил подготвен, а пред да се отпечати - Академијата или редакцијата не објавиле повик за јавноста и за заинтересираните да го видат материјалот на располагање во Академијата и однапред да реагираат, да дадат сугестии, забелешки итн. Нив пак, авторите и редакторите бездруго би ги прифатиле. Но, тоа е приказната за малиот Ѓоко - како се прави енциклопедија. Наспроти се' - добро е што се објави. Барем дознаваме колку е часот, а и се запознаваме самите себе. Нема безгрешници и бесмртници. Не дај Боже пак Delenda est Academia. Ако нема академија, нема ниту наука. А, до вистината доаѓа науката, не политиката, нацијата, етникумите, дипломатијата, медиумите.