Патолошката потреба на нетуркиските источнобалкански народи по секоја цена да се идентификувaат како огурски (туркиски) Бугари

[121314]

Александар Велики:

Историски информации и легенди

Во IV век п.н.е. tериторијата на Памир, која историчарите често ја нарекуваат Мал Памир и Голем Памир, исто така потпаднала под власта на Александар Велики. И.Ш. Шифман во својата книга „Александар Велики“ пишува: „Во меѓувреме, Александар се приближи до Паропамис (модерниот Хиндукуш), планински венец во источен Иран, кој Грците го помешале со Кавказ. Овие места беа сурови и недостапни; високи планини, длабок снег и колиби на локални жители, едвај видливи во снегот. Александар одеше покрај своите војници, ги подигаше исцрпените во снегот, им помагаше на оние на кои им беше тешко да одат. Самиот Александар се чинеше дека не знаеше за умор. Надминувајќи ја природната бариера, македонскиот крал се нашол во Бактрија. Бес, пак, ја преминал реката Окс (денешна Аму Дарја) и отишол во Согдијана во градот Навтака“ (52, стр. 125). Следствено, Александар ја зазел територијата на Бадакшан, бидејќи Хиндукуш во тоа време бил дел од историскиот Памир. Овој факт го потврдуваат и неодамнешните археолошки наоди. Памирските воини се спротивставиле на големата грчко-македонска војска и употребиле железни секири со една и две острици против непријателот. Академикот Б. Гафарув за тоа пишува вака:„Какви сили имаа народите од Централна Азија за да го одбијат Александар Македонски? Централноазиското оружје до IV век п.н.е. достигнало високо ниво на развој. Многу често во битка се користеле борбени секири - сагари. Железни секири со една и две острици биле пронајдени при ископувањата на гробиштата во Памир“ (13, стр. 115).

Интересен податок е дека на Памир, како и Хиндукуш, има народи наречени Калаши. На Памир, потомците на Калашите живеат во селото Тусјан, Рошткалинска област (околу 16 семејства). Можеби во минатите векови нивните предци се преселиле од Нуристан, односно од Хиндукуш во Рошткалинската област. Според некои информации, Калашите се потомци на Грците кои заедно со Александар учествувале во походот против Азија. Зачувани се многу легенди за потеклото на Калашите, од кои едната вели дека воините на Александар се засолниле во планините Хиндукуш за време на нивниот поход и останале таму засекогаш.

Некои легенди велат дека претставниците на династијата што владеела со Памир 3000 години биле потомци на Александар Велики. На ова укажува академик Б. Искандаров: „Многу извори содржат легенди дека со Памир и неговото население владееле потомците на Александар Македонски 3000 години. Наоѓаме легенди за потеклото на памирските владетели од „царот Александар и цар Дариј“ во XIII век од Марко Поло, во описот на неговото патување низ овие места. Подоцна, претставниците не само на Шугнаните, Рушаните, Ишкашимити и Ваханити, туку и Каратегинити и Дарвазите, вклучувајќи ги и Читралите, почнале да се нарекуваат себеси потомци на Александар...“ (21, стр. 81).

Друга легенда кажува дека неговиот дедо Дариј III му ги пренел следните зборови: „Александар, ти ја доверувам целата своја војска. Знајте дека пепелта на нашите предци почива на Памир. Тоа место го спасивме најдобро што можевме и ви го пренесуваме. Направете сè за да се осигурате дека ова место ќе остане безбедно“. Александар и неговата војска отишле во Памир и нашле место наречено Шева со гробницата на нивните предци „Дахмаи Шохон“ („Гробницата на кралевите“). Александар долго размислувал и дошол до заклучок дека е неопходно да се затвори излезот на реката од клисурата за „Дахмаи Шохон“ засекогаш остане под вода...“ (47; 68).

Ова се историските вистини и легенди за Велики Александар и неговиот поход на Памир.

 

[121314]

Кушани од Памир

До крајот на II век п.н.е., група номади од Централна Азија и Источен Туркестан, вклучувајќи гo и Памир, ја уништиле Грчко-Бактриската држава. Подоцна, овие племиња станале познати како Кушани, кои формирале империја на териториите на Централна Азија, Авганистан, Пакистан и Северна Индија. Нејзиниот врв бил помеѓу 105 и 250 година н.е., а нејзин основач бил Куџула Кадфис. Териториите на Памир и Хиндукуш исто така биле дел од Кушанското Царство. Како што нагласува Т.Каландаров: „Постои причина да се верува дека во III-II век п.н.е. населението на Шугнан било донекаде зависно од Грчко-Бактриската, а во првите векови н.е. и од Кушанската држава. Во овој поглед, важен факт e пронаоѓањето на кушански монети во Хорог“ (26; 34).

Како што е познато, на територијата на Памир, до денес преживеале бројни антички утврдувања, кои се наоѓаат во Рошткала (Чарик Кала), тврдината Деруж кај селото Јавшангоз, тврдината на долината Гунт (Сучан и Сижд) , тврдината Имомхона во Гунт (Ванкала). За историчарите, од големо значење е тврдината Кафиркала („Тврдина на неверниците“) во селото Богив во Гунтската Долина. Проучувањето на памирските историски тврдини во советско време било спроведено од многу археолози и историчари. На пример, еден од истакнатите научници А.Н. Бернштам дошол до заклучок дека сите шугнански тврдини биле изградени за време на Кушанското Царство и биле од одбранбена природа.

Според М. Бубнова, гробниците Јужбок и Касвир датираат од времето на Кушаните. Кушанското наследство ги вклучува мунџанскиот јазик и шугнанско-рушанската јазична група. На територијата на Авганистан, Таџикистан и Узбекистан се откриени споменици на бактриско писмо, кои настанале врз основа на грчката азбука. Во IV век п.н.е. Хефталитите го прифатиле бактриското писмо. На територијата на Авганистан, која била главна територија на Кушанската и Хефталитската држава, биле откриени споменици на сако-тохарскиот, бактрискиот и хефталитскиот дијалект.

​

Map of Yuezhi lands & exodus c.203-165 BC

The Greater Yuezhi were defeated and forced out of the Gansu region by the Xiongnu following a long struggle for dominance of the pasturelands to the north-west of the Han Chinese kingdom, and their migratory route into Central Asia is pretty easy to deduct from the fact that they chose to try and settle in the Ili river valley below Lake Balkhash.

 

[121314]

The Bactrian alphabet (block and cursive letters, here in black). The Bactrian script was directly adapted from the Greek script (here in grey), with the addition of the letter sho ().

 

[121314]

Хефталити

Хефталитите се појавиле на Истокот во IV век н.е. Историчарите веруваат дека тие живееле долго време на Памир. Дури и една од долините на авганскиот Фајзабад се нарекува Ефтал или Хафтал, чие население денес брои 12.000 луѓе. И жителите на селото Јамчун, Ишкашимски регион, се нарекуваат себеси Хефталити. М.А. Бубнова, потпирајќи се на научните податоци на познатиот археолог А.Н. Бернштам, кој ги проучувал античките тврдини на Памир, го нагласува следново: „А.Н. Бернштам сметаше дека е можно да се идентификува тврдината Јамчун со главниот град на земјата Бохо (Вахан) споменат во пишаните извори „со сакскиот град Гашчен“ и тврдината Кахкаха со „градот Јабгу“, градот на гувернерот на владетелот на Тохаристан во хефталитско-турскиот (раносредновековниот) период „кога регионот Вахан сè уште го задржувал својот престолнички и делумно автономен карактер“ (37; 61.). За присуството на Хефталитите на Памир се зачувани бројни легенди и споменици.

Map of Central Asia - Turkic expansion AD 300-600

Turkic origins are hard to pin down precisely, but the region around the Altai Mountains would seem to have served as a general incubator during their development, probably in the millennium prior to their appearances from the fourth century onwards. Historical accounts of groups such as the Wusun provide clear clues to those origins. This would have allowed them - potentially - to pick up a proto-Mongol or Tungusic influence while also leaving then extremely open to the heavy Indo-Iranian influences which can be seen in their personal and tribal names. Next to them, and on the northern edges of the civilised zone of eastern Iran, was the probable incubator zone for the proto-Bulgaro-Turks. This group, even more heavily influenced by Indo-Iranians, included Onogur-Bulgars and the many other tribes which could be found on the Pontic steppe in the seventh century AD, plus it almost certainly included the Kidarites who would lead the nearby Hephthalites down into eastern Iran to conquer much of it. The origins of the Göktürks, sometimes acclaimed as being the first true Turks, lies in their presence as the Ashina tribe in eastern Gansu in AD 439. This location is easily reached from the Turkic incubator zone via a corridor which was under Sui dynasty control by the seventh century. The Ashina were forced to return the way they had probably come so that, by AD 508 they could be found around Gaochang and under Rouran khaganate control. They would overthrow the Rouran in AD 552 to create an empire.

Map of Central Asia and India AD 500

By the late 400s the eastern sections of the Sassanid empire had been overrun and to an extent occupied by the Hephthalites (Xionites) after they had killed Shah Peroz. The situation remained largely the same until the final fall of the Hephthalites in AD 565, with puppet governors being set up in regions such as Margiana, and several small Xionite principalities being supported and controlled around the Gandhara region, not to mention a sizeable Xionite presence in north-western India (part of which is now Pakistan).

 

[121314]

JAЗИК И ПИСМЕНОСТ

Јазик

Памирските непишани јазици, според Д. Карамшоев, се само 5 јазици и 2 дијалекти кои припаѓаат на индоевропското семејство на јазици. Тие се вообичаени во Западен Памир и соседните региони, кои вклучуваат дел од територијата на Исламската држава Авганистан (Бадакшан од Авганистан), ГБАО (Бадахшан на Република Таџикистан), Пакистан (Хунза, Кунџут, Читрал, Гилгит), и Народна Република Кина (Ксинџијанг-Ујгурски автономен регион). Според неколку карактеристики, кон памирските јазици припаѓа мунџанскиот јазик со тесно сродниот јидга. Како што докажуваат лингвистите, овие јазици и дијалекти настанале на Памир не подоцна од I милениум п.н.е. Покрај памирските јазици и дијалекти, на Памир има и таџички и киргиски јазици. Населението на Дарваз, Ванч и дел од Ишкашим зборува таџички, а дел од населението во регионот Мургаб зборува киргиски. Вреди да се спомене дека таџичкиот јазик е официјален јазик во Бадакшан и служи како средство за комуникација меѓу населението од различни региони.

 

[121314]

Шугнански јазик - Шугни, Шугнони, Шукни

Шугнанскиот јазик според својот статус спаѓа во групата на шугнанско-рушанскиот јазик. Според проценката од 1997 година, Шугни го зборуваат повеќе од 100 000 луѓе во Таџикистан и околу 50 000 луѓе во соседните региони на Исламската Република Авганистан.
Шугнанско-рушанските јазици се тесно поврзани и меѓусебно разбирливи дијалекти во однос на граматичките својства и многу малку се разликуваат еден од друг.

Баџувски дијалект - Баџуви

Баџувскиот дијалект е многу близок до шугнанскиот јазик. Затоа, некои истражувачи го сметаат за дијалект на шугнанскиот јазик. Според податоците од 1996 година, имало 18 000 мајчин јазик на баџувскиот јазик, заедно со шахдарските и рушанските јазици.

Рушански јазик - Рушани

На територијата на Рушанската област на Горно-Бадакшанскиот автономен регион има такви дијалекти како баџувски, рушански - (18 000 луѓе, според проценките од 1996 година), хуфски - (2 380 луѓе, според проценките од 1998 година), бартангски - (2 425 луѓе , според проценките од 1997 година), рошорвски - (1950 луѓе, според проценките од 1998 година). Разликите меѓу дијалектите на жителите на рушанскиот крај се мали и не предизвикуваат потешкотии во разбирањето. Говорниците на рушанскиот дијалект живеат и во вулусволството Шугнан, во провинцијата Бадакшан во Авганистан.
Според статистичките податоци од 1939 година, во Хуфската Клисура живееле 1 000 луѓе, но според проценките од 1998 година, овој број се зголемил на 2 380 луѓе. Повеќето истражувачи го нарекуваат хуфскиот јазик дијалект на рушанскиот јазик.

Бартангски јазик - Бартанги

Изворни говорници на бартангскиот јазик, според податоците од 1932 г. биле 2 049 луѓе, според податоците од 1939 г. 3 700 луѓе, според податоците од 1959 година - 1 000 луѓе, а според проценките од 1997 г. - 2 425 луѓе. Како што е познато, во долината Бартанг, според лингвистите, постојат неколку независни дијалекти кои се разликуваат еден од друг. Дијалектите на селата Сипонџ, Басид и Равмед, кои припаѓаат на бартангскиот јазик, се многу блиски, иако меѓу нив има и одредени разлики.
Рошорвскиот јазик е многу близок со бартангскиот јазик. Според податоците од 1998 година, имало 1 950 изворни говорници на рошорвскиот јазик. Истражувачите често го класифицираат рошорвскиот јазик како орошорски дијалект. Рошорвскиот јазик се шири низ областа Рошорв, изворите на реката Бартанг и нејзината притока, реката Гудара. Како што е познато, за време на советската ера, 200 луѓе - изворни говорници на рошорвскиот јазик - се преселиле во Кумсангирскиот реон во Кургантјубинската област во Таџикистан.

 

[121314]

Сариколски јазик – Сариколи

Говорниците на Сариколскиот јазик живеат во Сариколската Област во Ксинџијанг - Ујгурската автономна област на Народна Република Кина, во планинските долини на реката Тезнаф и нејзините притоки Ташкурганскиот регион. Мал дел од Сариколците живеат на територијата на ГБАО во регионот Мургаб, каде практично го изгубиле својот мајчин јазик. Голем број истражувачи веруваат дека сариколскиот јазик припаѓа на шугнанско-рушанската група памирски јазици. Сариколците се подучуваат на ујгурски јазик. Според проценките од 1990 година, имало 20 000 изворни говорници на сариколскиот јазик.

Јазгуљамски јазик - Јазгуљами (Јуздони)

Изворните говорители на јазгуљамскиот јазик бројат 4 000 луѓе кои живеат во долината на реката Јазгуљам покрај десната притока на реката Пјанџ, како и група мигранти во долината Вахш во Хатлонската област во Република Таџикистан. Јазгуљамските села припаѓаат на реонот Ванч во ГБАО.

Ванч (старованчски јазик) Мртов јазик

Старованчскиот јазик постоел до XIX век во реонот Ванч во ГБАО. Во моментов, јазикот е класифициран како изумрен јазик, неговото место го зазел таџичкиот јазик. Во 1924 година, И. И. Зарубин превел над 30 зборови од овој јазик на руски.

 

[121314]

Вахански јазик - Вахи

Говорниците на ваханскиот јазик живеат во Авганистан, Таџикистан, Пакистан и Кина. (Вкупен број 32 000 луѓе). Во Пакистан живеат околу 9 000 луѓе, во Таџикистан и Авганистан 7 000, а во Кина 6 000 луѓе. Ваханскиот јазик е непишан јазик, но неговата улога е доста значајна. Поделен е на неколку дијалекти чии говорници се: Гојал - 6 000 луѓе; Ишкоман - 2 000, Јасин - 200 луѓе, Јархун - 900 луѓе кои живеат во Пакистан. На ваханскиот јазик зборуваат жителите на селата во Ваханската Долина во Ишкашимскиот реон во Горно-Бадакшанскиот Автономен Округ во Таџикистан и во селата од вулусволството Ишкашим во Авганистан.

Ишкашимски јазик – Ишкашими (дијалект)

Говорниците на ишкашимскиот дијалект (околу 500 луѓе) се жителите на селото Рин, Ишкашимски реон во ГБАО. Поединечни ишкашимски семејства живеат во селата Нуд, Сумџин, Мулвоџ и 2 000 луѓе во северниот дел на провинцијата Бадакшан во Авганистан, во кои се зборува таџички. Според истражувачите, ишкашимскиот јазик се смета за тесно поврзан со зебачкиот и сангличкиот дијалект, а вториот е тесно поврзан со мунџанскиот јазик во Авганистан и со јазикот јидга во Пакистан. Сите тие припаѓаат на памирските јазици.

 

[121314]

Писменост

Памир има богато фолклорно и литературно наследство, зачувано на неговите различни јазици и дијалекти. Бајки, легенди, оди, усмена поезија, од кои некои беа објавени со помош на таџички, руски и странски истражувачи, се чуваат во архивите на истражувачките институти во Таџикистан и Русија.

Памирските јазици се непишани јазици, но како што сугерираат некои истражувачи, можеби во античко време тие имале свој пишан јазик, кој исчезнал со текот на времето.

Како што е познато, со доаѓањето на исламот во Централна Азија пред советскиот период, народите на Памир главно користеле арапско писмо. За многу векови, персискиот (фарси, таџикички) јазик служел како средство за комуникација меѓу народите на Памир. Како резултат на влијанието на фарси-дари врз културата на народите во Бадакшан, се појавила двојазична (памирска и персиско-таџичка) литература.

Во XIX век, познатиот поет од Бадакшан Муло Лочин (1860 - 1920) за прв пат ја составил азбуката на шугнaнскиот јазик врз основа на арапско писмо. Но, за жал, арапската азбука не се совпаднала целосно со јазикот шугни и не можела да ги пренесе сите звуци на овој јазик. Поради фактот што во минатите векови памирските јазици немале пишан јазик, кругот на поети кои пишувале на памирските јазици бил ограничен. По Муло Лочин, познатиот научник од Бадакшан Шохзодамухамед, додека работел на својот медицински трактат „Медицината на Шохзодамухамед“, за прв пат се обидел да означи научни термини, имиња на лековити растенија и болести на шугнански јазик, користејќи арапско писмо.

За време на советскиот период (1930-38) за јазикот шугни, кој е најпопуларен на Памир, била составена азбука врз основа на латинско писмо и се објавени учебници и голем број уметнички дела. Голем број учебници и литературни дела биле преведени од руски и таџички на шугнан (околу 40 единици). Основачот на авторското творештво на шугнанскиот јазик, Нодир Шанбезода (1908 - 1990), својата дејност ја започнува токму со создавањето на азбуката на шугнанскиот јазик. Поетот не само што ги создаде своите бројни дела на овој јазик, туку и за прв пат во Бадакшан објави збирка песни на шугнански јазик наречена „Гулгунча“ (1937). Оваа важна уметничка и културна иницијатива не беше развиена како резултат на неразумни политички дејствија, со усвојувањето на „Законот за јазици“ (1989) и употребата на кирилицата, тие повторно почнаа да објавуваат песни од бадакшански поети на памирски јазици.

 

[121314]

Писмено наследство

Врз основа на некои податоци, пред советската власт во Памир имало илјадници наслови на различни книги кои биле препишани од локални калиграфи. Некои од овие дела биле печатени со литографско печатење во печатници во Индија, Пакистан, Самарканд, Бухара и Ташкент.

Овде се поставува прашањето: кога и на кој начин овие скапоцени дела биле распространети на Памир? Одговорот е многу едноставен. Од времето кога исламот, особено исмаилизмот, се раширил на Памир, во овој регион почнале нашироко да се пропагираат научни и литературни дела. Но, за жал, нема информации за состојбата на ова културно наследство, освен неколку ракописи и историски документи. Причината за тоа е што во XVIII век Памир биле освоен од странци, а како резултат на тоа повеќето дела биле уништени. Меѓутоа, во XIX-XX век откриени се нови споменици на пишаното наследство на Памир.

По падот на Фатимидскиот Халифат, еден од водачите на шеријатот, Салахидин Ајуби, под изговор дека ги прочистува исламските учења од немуслиманските гледишта, уништил илјадници примероци од вредни книги. Тој фрлал различни научни, религиозни и литературни книги во реката Нил, а исто така ги продавал нивните кожни корици на чевлари во градот Каиро. Некои писмени луѓе, за да ги спасат преостанатите книги, ги сокриле во приградските места, а сега овие места се познати како „Тал-ул-кутуб“ (Ридот на книгите).

Во текот на развојот на книжевната култура на Памир, таа била уништувана повеќе пати, бидејќи припаѓала на исмаилиското толкување на исламот. Сунитските освојувачи, кои се бореле за чистотата на сунитскиот ислам, безмилосно го запалиле ракописното богатство на Памир.

 

[121314]

Советските политички лидери во 20-тите и 30-тите години на XX век, исто така, уништилe историски, религиозни, филозофски и литературни дела на различни народи од поранешниот Советски Сојуз. Во политичките игри од овој период, илјадници научници, писатели и верски водачи беа репресирани, десетици илјади книги биле фрлени во реките. Во таква ситуација, некои луѓе, посветени на традициите, се обиделе да спасат барем мал дел од овие вредни предмети и ги сокриле под камења во планините и на гробиштата. За среќа, повеќе од 10 000 примероци од книги се зачувани во Памир, но ова вредно наследство сè уште не е проучено од истражувачите.

Ако ја погледнеме историјата на проучувањето на персиските ракописи на Памир, излегува дека на почетокот на XX век, руските ориенталисти ги пребарувале и почнале да ги проучуваат бадакшанските ракописи.

Во 1910 година, рускиот ориенталист А.А.Семенов открил 9 исмаилитски ракописи на Памир, а во 1918 година ги подарил на Азискиот музеј на Руската академија на науките. Во истата година, А.А.Семенов објавил статија под наслов „Карактеристики на исмаилиските ракописи“ на страниците на „Билтенот на Академијата на Науките“. Тогаш научникот пронашол копии од книгите „Ваџи Дин“, „Рушноинаме“ од Носир Кусрав; „Гухарез“ од Саид Сухраб Вали; „Kitab bi hidayat – al-mu’minin – at – tolibin“ од Фидаи Курасани, кои се чуваат во куќата-музеј на А.А. Семенов (Институт за Историја и археологија на Академијата на Науките на Таџикистан) во Душанбе.

Во 1916 година, рускиот лингвист И.И.Зарубин го посетил Памир и донирал 11 примероци од исмаилитските рукописи на Азискиот Музеј на Руската академија на науките. Во моментов тие се чуваат во одделот во Санкт Петербург на Институтот за Ориентални Студии на Русија.

Во 1917 година, рускиот научник В.А. Иванов опишал, проучувал и објавил збирка ракописи на Зарубин со научни коментари под наслов „Исмаилитски ракописи на Азискиот Музеј“.

 

[121314]

Од 1918 до 1964 г уште 18 ракописи биле пренесени во Азискиот музеј на Памир: „Умул Китаб“; „Ваџи Дин“ и „Шаш Фасл“ од Носир Кусра, „Тасаввурат“ од Туси и „Пандијат Џаванмарди“, од кои некои од 1924-1953 година биле објавени од В.А.Иванов и Такизаде во Германија, Каиро и Бомбај. Во 1933 година В.А. Иванов во Лондон објавил „Водич за исмаилитската литература“, кој бил посветен на бадакшанската школа на Носир Хусрав. Штом советските научници добиле информации дека на Памир се зачувани бројни персиски ракописи, започнале да ги проучуваат. Во 1959 година, Институтот за азиски народи на Академијата на науките на СССР и Одделот за ориентални студии и ракописи на Академијата на науките на Таџикистан направиле голема научна експедиција за собирање ракописи во Памир. Експедиција 1959 – 1960 г. била предводена од А.Е. Бертелс, вработен во Институтот за азиски народи на Академијата на науките на СССР, а од 1961-1963 г. од Мамадвафо Бакоев, вработен на Катедрата за ориентални студии на Академијата на науките на Таџикистан. Оваа група открила повеќе од 180 копии на ракописи, од кои 30 биле многу вредни. Научниците А.Е. Бертелс и М. Бакоев по завршувањето на експедициите објавиле научни коментари на страниците на списанијата „Народи од Азија и Африка“ и „Билтен на Академијата на науките на Таџикистан“. Во 1997 година, на иницијатива на Сајданвар Шохуморов и Амријаздон Алимардонов, членови на Академијата на науките на Таџикистан, овој каталог бил преведен од руски на персиски и објавен во Иран.

Во 1974 година, во градот Мешхед (Иран) се одржал Светскиот конгрес на Носир Хусрав, на кој учествувале научници од многу земји. Тие правеле извештаи за различни периоди од неговиот живот и дејност. Научните извештаи од Конгресот биле објавени во збирката „Спомени на Носир Хусрав“. На овој конгрес говорел таџичсиот литературен критичар професор Абдулгани Мирзоев на тема „Критички текст и постоечката копија на „Ваџи Дин“ од Носир Хусрав. Овој извештај ја опфаќа историјата на собирање различни копии на „Ваџи Дин“ од Носир Хусрав во Памир и објавувањето на овој ракопис од странски научници.

Откако Таџикистан стекнал независност, вработен во Хуманитарниот институт на Академијата на науките на Таџикистан, кандидатот за филолошки науки Јобулко Додалишоев започнал со собирање и истражување на ракописи од Памир.

Во 1995 година, уште една експедиција е направена од Хуманитарниот институт на Академијата на науките на Таџикистан. Одделот за истражување на организацијата на религиозните учења на Исмаилиската тарика почна да бара ракописи во Памир. По завршувањето на експедицијата, литературниот критичар Јобулко Додалишоев објави напис во весникот Бадакшон со наслов „Да го спасиме пишаното наследство од исчезнување“, во кој зборува за состојбата на ракописите на Бадакшан. Д. Додалишоев, исто така во соработка со кандидатот за историски науки Сајданвар Шохуморов, во 1997 година објавил статија во весникот „Бадахшон“ со наслов „Важни наоди“, обрнувајќи внимание на следните пронајдени ракописи: „Деван Коони Шерози“; „Гулшани од рози“ од Махмуд Шабистари, копија од Куранот и други историски материјали откриени во Рошткалинскиот реон.

Язык и письменность

јаЗЫК И ПИСМЕННОСТЬ јазык Памирские бесписьменные јазыки, п

pamir-info.nethouse.me

 

[121314]

 

[121314]

 

[121314]