Немаме чувство за сопствените економски интереси
Нашите економски интереси ги загрозува и психолошкиот хендикеп, кој неспорно го носиме: секогаш ни импонира туѓото. Од своето како да се срамиме
Колку од нас кога купуваме што било помислуваме дека предност треба да му дадеме на домашниот производ? Доколку е приближно конкурентен, се разбира. Со рака на срце, ретко кој го прави тоа. Од друга страна, и обичен поглед во која било наша самопослуга покажува дека македонските производи не само што не се изложени на истакнати места туку речиси по правило, некаде се стуткани. Или на највисоките полици или на најниските. Далеку од очите. Дури и ако се ставени на оптимална висина, како корнишоните, на пример, најмногу тегли ќе видите од „Подравка“. Тие ни ги продаваат вложениот труд, стаклото, водата, етикетите..., а самите корнишони, многу веројатно, за мали пари ги увезле од кај нас.
Горе-долу таква ни е целата трговија. Проблемот го заокружуваат самите трговци, кои воопшто не се едуцирани да ги нудат домашните производи. Немаат никаков осет за нив. Ако побарате што било, ретко ќе ви понудат македонско, та и да е тоа најквалитетно и најевтино.
Во најблискиот маркет на „Скопски пазар“ (СП) млеко од земјава не може да се купи. Нема. Производите на „Бимилк“ од Битола воопшто не ги нудат, а нередовно ги има на „Витаминка“, „Виталиа“...
Многубројните обиди да се добие информација зошто е така, се безуспешни. Телефонот на централата постојано им е зафатен. Забелешките пренесени на вработените, остануваат во продавницата.
Свеста на граѓаните дека со купувањето наши производи парите остануваат да се вртат дома, да стимулираат развој и нови работни места, е на крајно ниско ниво. Никој не размислува така.
Во поразвиените држави, на еден или на друг начин, и тоа како се води сметка за сопственото производство. Трговијата му дава предност секаде каде што е тоа можно и рационално. Политиката и политичарите го прават истото, на разни начини. Одамна е така. Економскиот патриотизам е дел од воспитувањето и едукацијата на сите.
Пред некое време, Обама јавно повика да се купуваат американски производи, доколку се сака излез од кризата. Нашите уставни судии, сигурно беа згрозени. Тие категорично забранија на фискалните сметки одвоено да се прикажуваат купените македонски производи. Скраја да е. Зарем ќе ги браниме сопствените интереси? Та ние сме глобалисти. Обама не е, ама има среќа. Со ваков Уставен суд можеби ќе беше под истрага за ширење нееднаквост.
Пред 50 години, за време на завршните студентски денови во Загреб, продолжени по земјотресот во Скопје и срушениот Економски факултет, еден од другарите, Данчо, беше кирајџија на Максимир, зад стадионот. Неговиот газда купи радио на РИЗ, Загреб, иако за (речиси) истите пари можеше да земе радио со грамофон, од нишки ЕИ. Ни објасни дека РИЗ е километар од нив, што отворало можности еден ден неговиот син да се вработи таму! Мора да се гледа долгорочно, заклучи. Не беше националист, иако во Загреб ги имаше доста. Беше свесен за потесните економски интереси, што мора високо да се почитува.
Некоја година подоцна, анализата покажа дека само околу 31 отсто од вкупно продадените детергенти во Македонија, беа од ОХИС. Доминираа хрватските и словенечките. И тогаш, нашите трговци ги форсираа „туѓите“ производи, на сметка на сопствените.
Такво нешто во Словенија беше незамисливо. Иако „екстра-билјана“ беше најдобар рачен детергент во државата, во дежелата не се продаваше. Беше направена голема промотивна кампања, со легендарниот „Мањифико“. Во релаксирана атмосфера, отворено ни објаснија: нивниот „Златорог“ покрива 80-85 отсто од пазарот, а за да има избор, 15-20 отсто се од блиската хрватска „Сапониа“. Други не им требале.
Кога француските дипломати патуваа(т) на служба во странство, МНР им ги плаќа(ше) транспортните трошоци за автомобилите. Целта беше тие да бидат - домашни.
Трговијата е политика и тоа една од најважните. Кога Саркози отиде во Пекинг, финализирани беа договори за милијарди евра француски извоз. Неодамна, престојот на кинескиот претседател на Вашингтон заврши со потписи за размена на стоки вредни меѓу 50 и 60 милијарди долари. Тоа е круната на секоја политика.
Нашите економски интереси ги загрозува и психолошкиот хендикеп, кој неспорно го носиме: секогаш ни импонира туѓото. Од своето како да се срамиме. Тој е резултат на нашите историски синдроми, кои мораме да ги елиминираме. Со векови игнорирани и непризнати, присвојувани и неприфатени, окупирани и асимилирани, браќата регрутирани во туѓи војски, со испрани мозоци, борејќи се еден против друг...
Македонците предолго беа жртви на надворешни интереси. Соседите безмислосно го делеа македонското национално ткиво, сееја недоверба и раздор, со цел да нé снема како народ. Сето тоа ни го разбиваше самочувството за себе и своето. Помладите генерации веројатно не го носат овој вирус, ама мора сериозно да се работи за надминување на комплексот. Економската зрелост се постигнува постепено.
Квалитетот на домашните производи секако е петтата страна на медалот. Иако имаме и производи со светски стандарди, многу што мора да се направи да им бидеме рамни на развиените. Тој процес мора да оди паралелно, бидејќи време за чекање - нема. Ако сакаме да опстоиме и да се развиваме, ако сме заинтересирани да ни се намали невработеноста и да живееме подобро, предност во купувањето мораат да имаат домашните производи. Секаде каде што е тоа можно и оправдано.
Домашната потрошувачка и извозот се генераторите на развојот. Зголемувањето на извозот е комплексен процес, кој не зависи само од нас. Кому ќе му ги дадеме парите, одлучуваме самите.
Купувањето е врвна политика.
Авторот е поранешен амбасадор