Каде исчезна Пирин од државниот грб
Науката сѐ уште не дала точни информации кој е автор на првиот државен грб на Македонија од 1946 година ниту како за нецела година постоење речиси молкум е сменет во нешто што отстапува од законското решение. Имено, ја нема планината Пирин, наместо неа се вметнати контурите на Шар Планина, а комплетно е исфрлена лентата на која пишува НР Македонија
Описот на првиот грб во весникот Нова Македонија од 28 јули 1946
Анализа Македонските грбови низ историјата (2)Првиот државен грб на Македонија, шеесетина години по неговото донесување во 1946 година, сѐ уште е обвиен со хералдичка магла. Постојат дилеми за тоа кој е неговиот автор. Не се знае ниту како една година по неговата употреба прекуноќ е воспоставено ново решение, кое драстично отстапува од оригиналното. Планината Пирин, аплицирана во централниот дел на грбот, прекуноќ станува Шар Планина или Кораб, а комплетно е исфрлена лентата на која стои натписот НР Македонија. Чудото да биде поголемо, со првата варијанта на грбот е оверен првиот Устав на тогашна Македонија, а на восочниот печат со кој е оверен највисокиот државен акт стои втората варијанта на грбот. Фактографијата на донесувањето на првиот државен грб оди по следниот редослед.
Пратеникот во Собранието на Народна Република Македонија, Димче Беловски, го поднесува предлог-законот за грбот на новата социјалистичка држава. Како што му личело на тоа време, сите пратеници еднодушно ги прифатиле класјето, петокраката, реката, афионот и планината на новиот државен симбол на НР Македонија. Грбот на НР Македонија официјално е усвоен на Второто вонредно заседание на Народното собрание одржано во Скопје, на 26 јули 1946 година, каде што е донесен Законот за грбот на НР Македонија.
Во членот 1 од овој закон е даден описот (блазонот) на овој грб.
Грбот на Народна Република Македонија е поле опкружено со житни класје, испреплетено со плодови афион и листови тутун, кои на долната страна се поврзани со лента исшарана со народни мотиви. На лентата е напишано НР Македонија. Меѓу врвовите на класјето се наоѓа ѕвезда петокрака. Во средина на полето се оцртува планина во чие подножје тече река. Зад планината изгрева сонце.
Весникот „Нова Македонија“, два дена подоцна, го објавува овој закон заедно со цртеж на грбот и официјалното собраниско толкување на амблемот на грбот.
Во текстот пишува: „Грбот на Народна Република Македонија е симбол на слободата и братството на македонскиот народ и богатството на македонската земја. Житните класје, плодовите на афионот и листовите тутун ги претставуваат богатството на Македонија и разновидноста на нејзината економија. Петокраката ѕвезда ја симболизира народноослободителната војна со која македонскиот народ ја доби слободата. Народниот мотив на лентата ги изразува богатството и убавината на народниот бит. Во средината на полето се наоѓа планината Пирин, најголемата македонска планина, која била центар на народноослободителните војни во минатото, а реката што тече е реката Вардар, најпознатата македонска река во републиката. Пирин и Вардар истовремено ги претставуваат единството на сите делови на Македонија и идеалот на нашиот народ за национално обединување. Сонцето го претставува слободниот и творечки живот во Македонија.
Дизајнот и објаснувањето на грбот е различен од грбот што се користи подоцна. Во првиот Устав на тогашна Македонија во членот 3 е дефиниран грбот на НРМ со следните зборови: „Државниот грб претставува поле опкружено со житни класје, испреплетено со плодови од афион и тутунови лисја, кои се поврзани на дното со лента прошарана со народни мотиви. Меѓу врвовите на класјето има петокрака ѕвезда. Среде во полето се оцртува планина, во подножјето на која тече река. Зад планината изгрева сонце“.
И во овој опис, како и во претходниот, не се споменува ниедна боја. Единствената разлика е што во Уставот го нема текстот на лентата. На печатот со кој е оверен највисокиот правен акт на државата е претставен грбот на НРМ со првиот дизајн објавен во „Нова Македонија“, додека отпечатокот во восок со кој е запечатен документот го содржи новиот дизајн на грбот.
Социјалистички елементи на многу грбови
За разлика од повеќето социјалистички држави и републики, историскиот грб не го најде своето место во новиот социјалистички амблем, создаден по урнек на „грбот“ на СССР. Наместо историскиот и земски грб, новиот грб на НР Македонија поприма чисто пејзажна композиција и со тоа влегува во иста категорија со Романија, Босна и Херцеговина и со Црна Гора.
- Социјалистичката хералдика потекнува од 1923 година со грбот на Советскиот Сојуз. Дизајнот со „поле опкружено со житни класје, кои на дното се испреплетени со лента, од каде што изгрева сонце, а меѓу врвовите на класјето се наоѓа црвена петокрака“ ги претставува социјалистичките елементи на грбот: венецот со лентата, сонцето и петокраката, кои се појавуваат на сите грбови на советските републики, како и на грбови на братските народни републики, дури и во СФРЈ, но и подалеку.
Народна Република Македонија го следи апсолутно овој терк во својот „грб“ и само ја додава планината во чие подножје тече река, што всушност и останува откако ќе се отстранат елементите на социјалистичката хералдика - појаснува Јован Јоновски, првиот македонски хералдичар.
Според неговите кажувања, во трка за авторството на идејното решение сѐ уште во игра се двајца можни автори.
- Авторството на грбот му се припишува на Василије Поповиќ-Цицо, кој веројатно е авторот на ликовното решение на претставата на грбот од законот, кој се употребувал до крајот на истата година. Тој знаел за земскиот грб на Македонија. Има мислење дека автор на денешниот грб е Ѓорѓе Андреевиќ-Кун, кому му се припишува и авторството на грбовите на другите републики на ФНРЈ, кој всушност стилски ги унифицирал - вели Јоновски.
Што е земски,
а што државен грб
Науката за грбовите прави неколку поделби на типови и видови грбови. Но она што веројатно многумина ги интересира е која е разликата меѓу земскиот и државниот грб. Земските грбови или, како што ги нарекуваат, белези на земјите и светлите племиња, ги претставуваат териториите до каде што се простираа една етничка целина. Тоа се грбови што претставуваат еден народ или една земја без разлика на моменталната државно-политичка административна граница. Земските грбови се јавиле најдоцна, во периодот на ренесансата, а пред нив веќе биле воспоставени семејните, градските и провинциските грбови. Земските грбови, иако биле „последни“, сепак историски биле најзначајни, оти ниеден суверен не се обидувал да ги присвои како лични или да ги смени. За разлика од државните грбови, кои многу често биле подложни на измени. Хералдички, државните грбови имаат политичко значење и ги претставуваат државните граници на една земја. Тие се хералдички многу непостојани оти на нивната смена влијае дали територијата на една држава се зголемува или намалува, дали се менува општественото уредување и многу други фактори. Со други зборови кажано, државните грбови ја претставуваат државата, а земските се симбиоза на еден народ и територија.
Вторите премолчени
измени
Со распадот на СФР Југославија се постави прашањето за грбот на Република Македонија. Така, тогашната влада формира комисија за утврдување грб и знаме на Република Македонија во 1992 г. во состав: Анета Светиева - етнолог, Александар Цветковски - ликовен уметник, Коста Балабан - историчар на уметноста, Димитар Кондовски - ликовен уметник. Во комисијата е вклучен и Александар Матковски. На распишаниот конкурс пристигнуваат над 3.000 труда, од кои најголемиот дел е инспириран од грбовите претставени во книгата на Матковски. За жал, тој умира непосредно пред ставањето на законот во собраниска расправа, но остава своја порака, која е прочитана во Собранието, во која го изразува својот став дека за грб на Република Македонија треба да се прифати историскиот грб. Комисијата не успева да се согласи за еден предлог, кој би го претставил пред Собранието. Прашањето премногу се политизира. Првиот грб продолжува да биде дел и од новата самостојна Македонија. Новите пасоши во тој период се издаваат без грб, со цел тој да биде дополнително втиснат веднаш штом ќе биде донесен новиот грб на земјата. Ова трае до 2006 година, кога се воведени новите пасоши и на нив е втиснат стариот грб на НР Македонија.
Во меѓувреме, стариот грб без соодветна законска поткрепа доживува секојдневни модификации. Различни државни институции користат различни варијанти на грбот. Најголема разлика има во петокраката што се наоѓа на врвот на грбот. Некаде таа е полна, некаде со двојна линија, некаде празна. Има разлики и во бојата на пченицата, тутунот, памукот и афионот што се исцртани на амблемот.
Последниот обид да се донесе нов грб на државата заврши без успех есента 2001 година. Тогашните пратеници на ВМРО-ДПМНЕ се обидоа пред уставните промени и воведувањето Бадентерово мнозинство да го официјализираат златниот лав на црвена основа. Предлогот не мина ниту комисиска расправа.
Како петокраката
замина во историјата?
Еден од првите предлози на социјалдемократите е предлогот на пратеникот Никола Поповски од 1995 година, на постојниот грб само да се отфрли петокраката. Истиот предлог е актуализиран неколкупати, меѓу кои и од актуелната власт од 2007 година.
Со обезбедена поддршка, овој предлог повторно беше ставен на маса од страна на Владата на Република Македонија во 2009 година, како единствен предлог што влегол во собраниска процедура. На 16 ноември 2009 година, без никаква расправа на собраниската седница, беше усвоен новиот закон за грб на Република Македонија со старо-новото решение за изгледот на државниот грб.
Наспроти првичните најави од Владата дека местото на ѕвездата ќе остане празно, сепак житните класје се споија на врвот. Решението на Владата за донесување на новиот грб, односно отстранување на петокраката, се појави ненадејно, токму во времето кога беше во тек собирањето десет илјади потписи за референдум за утврдување на грбот од 1620 година за грб на Република Македонија. Во тоа време реакциите на стручната јавност беа дека со отстранувањето на петокраката или отстранување на идеолошките предзнаци на грбот проблемот нема да биде решен и дека е потребен нов државен грб.
Првиот и актуелниот државен грб на МакедонијаОгромен број колоритни модификации
Првиот грб без соодветна законска поткрепа доживува секојдневни модификации и по осамостојувањето. Во отсуство на законска рамка различни државни институции користат различни варијанти на грбот. Најголема разлика има во петокраката што се наоѓа на врвот на грбот. Некаде таа е полна, некаде со двојна линија, некаде празна. Има разлики и во бојата на пченицата, тутунот, памукот и афионот што се исцртани на амблемот. А пет години по официјализацијата на грбот без петокрака по македонските институции сѐ уште стојат табли на кои е аплициран социјалистичкиот грб.
извор:
http://novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=121014171678&id=9&prilog=0&setIzdanie=23344
[DOUBLEPOST=1418174249][/DOUBLEPOST]Ама поубав е жолт лав..да се не лажеме...Навикнати сме на него...
.jpg)
