Еврејските партизани на Македонија

  • Креатор на темата Креатор на темата Bratot
  • Време на започнување Време на започнување
---“
--- надополнето: 8 април 2012 во 20:50 ---
драг собеседник и родител - Бено Исак Русо - Коки.
- Низ својот животен од ( 20.1.1920 г. - 18.6. 2006 г. ) Бено Русо - Коки
мина низ многу лични и општествени премрежја. Имаше бурно детство
и рана младост исполнета со жед за учење и желба за војничка
кариера во воздухопловството или морнарицата.
--- надополнето: 8 април 2012 во 21:34 ---
Ова не го разбрав.. Дали Бено Русо - Коки имал војничка кариера во Бивша Југославија? ( Слично како Михајло Апостолски или Тихомир Милошевски Тиќо ). Објасни ако имаш податоци
 
- Бено Русо го служи воениот рок од 1939 година во Армијата
на Кралството Југославија и требало да заврши во април 1941 год.
Но во тие бурни денови на распад и пораз на таа Армија тој е заробен
од Германските трупи ( во Сараево) каде е заробен и неговиот постар брат
како активен воздухопловен наредник.Но брзо се враќа во Битола-април)
- не успева и покрај големата желба, да се запише на тие школи пред
војната, два пати е одбиван ( иако подоцна станува генерал-полковник)
- Ќе напишам овие денови многу повеќе за нашиот Бено Русо,
иако сакам тоа да го сторам и за другите партизани од Еврејската
заедница ,како и за изгледа единствениот од Штип Исак Сион, но и јас
немам многу податоци за нив,ова што го наоѓам дома во книгиве и ви го
пренесувам и споделувам со вас, како и долг према нашите сограѓани
од Еврејската етничка заедница и кон моето Еврејско маало за кое имам
уште да пишувам а кое веќе не постои.
 
---„ Почитувајте ги туѓите народи,култури,вери и јазици,
ако сакате и нашиот народ,култура,вера и јазикот
да бидат почитувани“
.............................................................Бено Русо

--------Ламенто за Бено Русо
- Каква младешка енергија не крепи при евоцирање на драги спомени на скоро починатиот сограѓанин од Битола, Бено Русо, од времето пред
Втората светска војна !
- Каква старечка болка не мачи при сознанието дека меѓу нас петмината преживеани Битолчани,го нема веќе,храбриот пријател и другар Бено од левата страна на Драгор,во пете еврејски маала,синагоги и чаршии зад Безистенот,од времето после Втората светска војна !
-Пред 63 години,во еден историски миг згаснаа преку десет илјади „Менори“ и „Давидови ѕвезди“ крај Драгор, Вардар и Отиња, што тука,светеа од пред петстотини години, во знак на примерна меѓучовечка толеранција со сите сограѓани.
- Со мака во душата, ние преживеаните од тој холокауст,ги напуштивме погледите кон Пелистер и се придруживме на малубројната Еврејска заедница во Скопје, со погледи свртени кон Водно,а со цел да обезбедиме
„Минјан“ (кворум на верници) ида сведочиме за опстојувањето на „избраниот народ“ по холокаустот, за да не секнат корените.
- Малата Еврејска заедница во Република Македонија, успешно ги продолжи
активностите на своите претци. Меѓу најстарите членови, Сефарди,со иницијативите и акциите, се истакнуваше генералот Бено Русо.
- Во интерес на сочувување на мирот и развојот на Република Македонија, старата генерација на Сефардската заедница, достоинствено се придржуваше на филозовијата што ја нарекувавме;
....„Живот башка и барабар !
.....Живот само башка е гетоизација.
.....Живот само барабар е асимилација.
.....Живот едновремено; ем башка,ем барабар,
значи посакувана еманципација “
-Бено неизоставно присуствуваше на сите Единаесеттомартовски однележувања од депортација на Евреите од Македонија.
-Бено се залагаше за реконструкција на Еврејските гробишта во Битола,
стари пет векови,со монументалната порта на влезот.
- Бено се придржуваше на изградбата на Синагогата во Скопје,од десната страна на Вардар. Бено се радуваше на приклучувањето на Еврејската во уставот на Република Македонија. Бено пишуваше за учеството на Сефардите во Народноослободителната војна на Македонија и во Југославија.
- Бено посакуваше акции за редовна хуманитарна помош на бедните членови на Еврејската заедница и на другите граѓани.
- Бено инсистираше на интензивни меѓународни средби со Еврејските заедници во светот,особено со соседните земји.
- Бено посебно се залагаше за изградба на Меморијалниот центар на холокаустот во скопското Еврејско маало крај Вардар.

- Бено Русо беше длабоко уверен дека Холокаустот треба да се прости,
но и дека не сме е да се заборави, ниту да се поврати ! Макар што на тој што му се проштева геноцидот, тој брзо заборава, додека тој што проштева, цел живот останува со болка во душата...

...Многу ќе ни недостасува пријателот, другарот и генералот Бено Русо, за решавањето на новите предизвици што современиот живот ќе ги наметнува во Републиката.“

- ( „ Душата твоја нека почива во мир “ )
- „Ke tu alma deskansaen paz“

.................................Мориц Романо, - општественик и дипломат
.................................Скопје.....................26 ноември 2006 година
 
Мерки против Евреите
од книгата „ Скопје во НОВ“
-Министерството за внатрешни работи издаде наредба на 25 јуни 1941г.
во која се укажува дека во последно време Евреите ширеле лажни и вознемирувачки гласови “ со цел да го ослабат националното единство и да го поколебаат духот и верата кај бугарскиот народ“.Ова е само измислена работа а заднината е друга. Во наредбата се забранува:
Движење на Евреите по улиците и посетување на јавни и општествени простории од 21 часот до 6 часот наутро. Органите на полицијата да ги следат сите пројави кај Евреите и да ги применуваат одредбите на Законот за заштита на државата. Прекршителите да се иселуваат во други места или во места кои се под контрола на полицијата. Да им се одземе правото на занает и да се интернираат надвор од границите.Да им се одземат радио апаратите на сите Евреи.
- Во годишниот извештај на полицијата се изнесува дека во Скопје биле затечени околу 3500 Евреи - бивши југословенски поданици, регистрирани во Гратската општина.Покрај нив имало и 270 Евреи туѓи поданици ,а 263 биле регистрирани како странци. Полицијата затвори околу десетина организации и друштва, меѓу нив и Англискиот клуб, во кои порано членуваа Евреите и им го одзеде целиот интвентар. Во август 1941 година се иселени од Скопје Евреите кои ја нарушиле горната наредба. А во јуни се иселени од Скопје 87 семејства кои беа дојдени од рдугите краишта на Југославија. Подоцна против Евреите се преземени и многу други посурови мерки против нив.
Значи први на удар во Македонија биле Евреите.Првите жртви на интернирани во Бугарија била една група од Скопје, заради наводно
нивно нарушување на полицискиот час.
Неможам да најдам податоци колку Евреи се интрнирани во логори или
работни дружини или села во Бугарија од 1941-1943 год.Односно што станало со нив кога било собирањето на Евреите во Македонија “43год.
Но ова го напоменувам поради овој податок.
Мајка му на Бено Русо, која била интернирана во Бугарија во тоа време
од таму е пратена веднаш во собирниот центар во Монополот во Скопје
од каде е депортирана со останатите во Треблинка.
Додека неговиот помал брат успева да се спаси,да избега од таму.
Дали и другите Македонски Евреи се донесени во Монополот незнам?
 
............Приказната за Бранко Фрицханд

Пишуваме-зборуваме за Еврејската заедница во Македонија
која до 11 март 1943година,беше застапена воглавном во овие
три градови: Штип, Битола и Скопје, а темата е за нивното
учество во партизанските единици во НОВ.
Но има и членови на Еврејската заедница на друг начин вклучени
во НОД во борбата за ослободување на Македонија.
Никаде нема да најдете спомнат член од Еврејската заедница во
тие бујни времиња на страната на поробителите и фашистите.
Или младинци членови на профашистички организации како „Браник“
Сега ќе стане збор за младинците,учениците,скоевците во Скопје,
и нивните активности во 1941-1943 год. по националност Евреи.

Скопското Еврејско семејство Фрицханд го сочинуваа
Фрицханд Макс Олга, 1892 - 1943 год.- домаќинка
Фрицханд Макс Злата 1931- 1943 год.- ученичка
(депортирани во Треблинка,со останатите Евреи “43 год.)
Бранко Фрицханд - Макс(ов) ученик во втора машка гимназија-Скопје
Со ова презиме нема друго или други лица од Скопските Евреи,
во списокот на депортирани Евреи во логорите на смрта.
Но најдов еден податок за ова семејство каде е напишано „ загребачко“

Само во Втора машка гимназија, од септември до ноември 1941 година воСкопје, бројот на скоевците порасна од 9 на 22 и тоа само во еден клас, кој инаку броеше 37 ученици. Тука во тоа време Бранко Фрицханд е секретар на една скоевска група.
Еве едно негово сеќавање за активностите на СКОЈ.
„ Бугарите сакаа да воведат да се плаќа училишна такса.Организацијата на СКОЈ во Гимназијата се спротистави.Во знак на несогласување и покрај настојувањето на голем број професори кои беа дојдени од бугарија, ги повикавме учениците на штрајк и успеавме да ги извлечеме речиси сите ученици од горните класови во паркот.Не опколи полиција. Извесен број ученици успеава да избегаат во вториот дел на паркот но поголемиот дел бевме опколени и насила вратени во Гимназијата. Овој настан го искористивме да ги примиме во скоевската организација учениците кои активно зедоа учество во штрајкот“
Бугарската власт набрзо го исклучува Бранко Фрицханд од Гимназијата,
без право на упис во учебната 1942-1943 година со тешки обвиненија за пројави и идеи противни на уставниот ред во земјата.
Дури и за тоа се произнесол и донел осуда и воено-полевиот суд.

Покрај овие активности Бранко Фрицханд е вклучен веќе во 1942 година во една диверзанска група во градот и активно учествува во вооружената борба преку вршење атентати над непријателските шпиони.
Со него во оваа група се и скоевците: Трпе Јаковлевски,Кочо Битолјану и Ангеле Мијахловски. Така тие на 20 август 1942 година го вршат вториот атентат и го убиват злогласниот предавник и крвник Мане Мачков, шпиун на бугарската полиција и слуга на окупаторот.
Еве некои кажувања за тој настан.
„ Нас не ни пречеше фактот што никој од нас не беше стрелал со какво и да било оружје. Бевме сигурни дека ништо не може да не спречи да го извршиме она што Партијата од нас го бараше.Затоа пет дена,секој ден
од 12 до 16 часот, нашата група го чекаше трпеливо Манета да се појави
но тој имаше среќа. Никако неможевме да се сретнеме,кое само уште повеќе го распламнуваше нетрпението да се сврши она што од нас го очекуваа нашите другари.Тоа ја погодуваше и нашата гордост.Бевме готови на се.Ако треба и пред самата обласна полициска управа ќе го извршиме атентатот....
Не ни преостануваше ништо друго освен да го чекаме да излезе, па макар тоа било и другиот ден...
Стоевме на тротоарот,на самиот агол.Решено беше да се пука од непосредна близина, за да се избегне секаква можност да се промаши.
Последните секунди ни беа подолги од целото време минато во чекање.
Тој се појави пред нас и имаше време, со нему својствена љубопитност да не изгледа. Ние стоевме пред него, чекајќи да ги направи последните чекори. Тој разбра што го чека. Ги виде веќе извадените пиштоли во нашите раце и Мане „геројот“ , се тргна вртеиќи го грбот, да избега.
Но немаше време . Пиштолите припукаа.“
По два дена полицијата веќе ги имала сите податоци за атетанторите.
Набргу уапсиле дваесетина и ги затвориле. Во истрагата биле тешко мачени и претепувани. Главниот организатор на атентатот Перо Наков
бил обесен по неколку дена.Бугарите не се задоволиле со ова, од затворот по некој ден стрелаат уште една поголема група патриоти.
Атентаторите бидеиќи малолетни се ослободени.

Сестрата на Бранко Фрицханд, Злата како ученичка е приклучена во друга група на СКОЈ„чисто“ Еврејска и беа во строга илегалност.
 
Чичко Анчо, ти навистина умееш да го пренесеш низ текст Скопје од минатото :)
Само продолжи, те молам...
Поздрав.
 
Чичко Анчо, ти навистина умееш да го пренесеш низ текст Скопје од минатото :)
Само продолжи, те молам...
Поздрав.[/quote
Благодарам. Тоа ме радува.
За оваа тема имам уште да пишувам.Иако нешто напишано многу ретко го има и не се наоѓа.Еве овие денови ќе напишам нешто за Нашиот партизан од Штип, Исак Сион кој единствено се спаси од тој град, од Еврејската етничка заедница што ја имаше таму до 11 март 1943 год.
Но има уште за пишување и за моето Еврејско Маало.
Почни да читаш и во темата за Земјотресот,ќе ја надополнувам уште 2 год.
А почнав и да пишувам нешто и за вас помладите нешто во вашите теми.
Само што со молив ќе ми биде 10 пати побрзо,ама тоа е се учиме. Ај чао.
 
.................приказната за Бахар Мојс
„Бахар Мојс е роден 1921 година во Нови Пазар. Таму го завршува основното образование а потоа изучи занает и работеше како шивач.
Во 1941 година се населил во Скопје кај некои свои роднини.Има повеќе семејства тогаш во градот со неговото презиме.
Со окупација на Македонија веднаш стапи во организирана борба против
окупаторот. Во 1941 година е примен за член на СКОЈ.
Разви широка илегална дејност меѓу младината за омасувањето на движењето против фашизмот. Благодарение на неговата активност формирана беше бројна скоевска организација од еврејска младина.
Учествуваше во растурањето на летоци, собирањето на народна помош,
оружје и други материјали за партизаните.
Во март 1943 година замина во партизани,во западна Македонија.
Во НОВ и ПОЈ стапува заедно со неговиот брат. Учествува во сите борби што се одвиваат на тој терен во 1943 година како ослободувањето на Кичево и Дебар. Во многу критична состојба запаѓаат партизанските единици на НОВ во борбите кај село Кленоец на 6 октомври 1943 година затоа што изненадно се нападнати од балистичките сили и удрени во грб. Благодарение на доброто држање на борците и по цена на повеќе жртви, успеано е да се отврлат напаѓачите. Карактеристично за овие борби во село Кленоец е тоа што на помош на партизаните доаѓа една чета од стари илинденци.
Во борбите кај Кленоец и околните села германско-балистичките сили претрпуваат преку 70 мртви и голем број ранети. Во исто време партизанските единици имаат преку 20 мртви и повеќе ранети.
Во овие борби храбро загинува партизанот Бахар Мојс-октомври1943год.
од еврејската етничка заедница во Македонија.“
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
„Ослободителната војна во западна Македонија 1941-1944“ ини Скопје“73
 
.................Приказната за Исак Сион
Исак Сион е Евреин кој пред војната живеел и припаѓал во еврејската заедница во градот Штип,кој била помала и броела околу 551 лице.

„ Од Штип од колонота за време на депортацијата,успеал да избега
Исак Сион и Хами Леви. Повеќе СКОЈ-евски групи на еврејската младина,готови за одење в партизани,не успеале да им се приклучат на партизанските единици,така што тие беа депортирани.„
Ова е од сеќавањата на Жамила Колономос

И јас во некој книги имам прочитано дека само еден Евреин се спасил од депортацијата во Штип ( оној што избегал ) но за Исак Сион кој веќе во тоа време и многу пред тоа е вклучен во НОД во Штип ќе изнесам некој податоци - извадок од една книга,во која се опишува депортирањето на
Евреите таа мартовска ноќ,поточно како тој не е депортиран.

1-„ Беше ноќ.Ветровита.Влажна. Сион дозна од неколкумина комунисти оти непријателот подготвува блокада.„ Тоа е за нас Евреите или за другарите комунисти“ - го штрекна нешто во мозокот. Се лепеше крај ѕидовите и забрза нагоре по каменливите улици кон болницата. „ Морам да ги известам другарите, Вера е таму и Еф. Потоа ќе појдам кај Воинови.Ѓорѓи,Стојменски,Минанова, сите се таму.Ако е за нас,тогаш оние осетиле нешто и ќе сакаат да не стават во стапица.“ и брзаше.

Но вечерта не биле на мета „комунистите“ - ги дигале Евреите. Исак се засолнил во една куќа (на Воинови) со повеќе други патриоти,бидеиќи претходно не успеале да избегаат и се засолнат во селото Долани,поради целокупната блокада на градот Штип.И тука во скривницата го доживеале депортирањето на Евреите, ги слушале лелеците,писоците,чекорите на полицајците и брмчењето на камионите.

2-„Меѓувремено Сион откри нова тајна: еден негов роднина пред да биде иселен му соопштил оти знае каде има злато и скапоцености кај некој си
роднина и кај други Евреи.
Комотетот расправаше и по неколкучасовна дискусија се постави задача повеќе скоевски групи според добиените планови,да отидат навечер во куќите на протераните Евреи и да ги пронајдат парите.
И акцијата беше извршена многу брзо во март,една вечер во 11 часот.
Групите се упатуваа или веќе беа во назначените објекти.По двајца стоева надвор од куќите и гледаа да не наиде некоја патрола или пак љубопитен граѓанин,а внатре во куќите тапо одзвонуваа ударите на копачи и дикели. Земјата се превртуваше и скриеното по извесно време се наоѓаше во рацете на скоевците. По четири чивта очи сјаеја кога го гледаа мекиот блесок на златото.
Со враќањето на секоја група, растеше скапоцениот материјал,кој ќе и овозможуваше на организацијата навреме да се снабди со толку потребната хартија,оружје,санитетски материјали,облека и што ли уште не. Извесен дел-сума од пронајденото богаство отиде преку специјални организирани канали за потребите на ПК. кој од своја страна ја распоредуваше помошта онака како што диктираа конкректните услови на теренот во внатрешноста и Скопје.“

1 и 2 - Од книгата посветена на Народниот Херој на Македонија
Благој Јанков - Мучето, Љубов зад решетки, хроника од Кочо Урдин
 
.................Приказната за Хаим Леви
Припадник на Еврејската заедница во градот Штип.
Во Народноослободителното движење уште од 1941 година.
Борец - партизан во Македонската бригада „ Гоце Делчев “
Носител на Партизанска споменица од 1941 годуна.

Во годините 1937- 38 младинците од Еврејската заедница од Штип,во тоа време ученици,формирале месно друштво на марксистички ориентираната организација „ Хашомер храцаир “.Во новото друштво,кое развило голема и разновидна активност,се собрале доста младинци- Евреи,од кои еден број учествувал во летните младински логори на оваа организација.Слична ваква младинска организација под името „ Техелет лаван “ тие предвоени години постоела во Штип.
Сите младинци Евреи,што членувале пред војната во двете спомнати организации во Штип,од самиот почеток на организираната борба против окупаторот пристапиле кон неа и биле активни учесници во НОД во Штип.

Уште во Август 1941 година,еден број млади Евреи и организирано се вклучил во Народноослободителното движење во Штип.Хаим Леви бил во вклучен во партиската ќелија што ја водел Исак Сион.Групата броела пет членови,кои и сите требало да излезат во првиот ПО.
Во 1942 година Хаим Леви,како член на Партијата водел три групи со
12 членови од Еврејската заедница,младинци од СКОЈ на Штип.
На 21 ноември 1941 година Хаим Леви и Славчо Стојменски,биле фатени и затворени во познатата ноемвриска провала.Свавчо,по еден час од апсењето успеал да избега од затворот. Хаим Леви бил одведен во Скопје и затворен,каде бил изложен на големи мачења. Тој ги издржал сите тортури и со своето држење придонел провалата да не се прошири понатаму во штипската организација.
На 6 февруари 1943 година од Скопје биле доведени во Штип и изведени пред бугарскиот окупаторски суд,членови на Партијата и СКОЈ.
Судењето траело 4-5 дена, но поради немање докази,Хаим Леви бил ослободен и по неколку дена пуштен од затворот во Скопје.Но по доаѓањето во Штип е бил повторно фатен од бугарската полиција и бил испратен во бугарскиот политички концетрационен логор во Јеникој.

Во почетокот на 1944 година, Хаим Леви,под многу тешки околности успева да избега од логорот „Јеникој“-Ксантиско,и како илегалец се вклучил во антифашистичката борба во Пловдив.Таму тој дејствувал прво како командир на една саботажна чета,а потоа како командир во една чета во реонот на Мараш.По капитулација на Бугарија,е веднаш во составот на Македонската бригада „Гоце Делчев“,како комесар на батаљон.А како комесар на Пионерскиот батаљон на 50 дивизија на НОВ на Југославија, учествува во сите завршни борби и операции за ослободување на Кочани,Штип,Велес,Скопје и Тетово.
-------------------------
извор: извадоци од книгата „Штип и Штипско во НОВ 1941 - 1945“
книга 2 стр.406. Матица Македонска - Скопје, 2000
 
.................Приказната за Хаим Леви
Припадник на Еврејската заедница во градот Штип.
извор: извадоци од книгата „Штип и Штипско во НОВ 1941 - 1945“
книга 2 стр.406. Матица Македонска - Скопје, 2000[/quote
Интресно... ме заинтригира што понатаму се случувало со него. Дали ја преживеал војната?
 
..........Евреи од Штип - учесници во НОВ што ја преживеале

Многу малку Евреи од Штип ја избегнале депортацијата и трагичната судбина на без малку целата штипска еврејска заедница и ја преживеале
Втората светска војна. Тоа се:
Исак Сион, Хаим Леви, Витал Сион, Исак Хаим Леви, Моис Рубиса,
Насим Давид Сион и Леон Напуано.
Сите тие биле борци во НОВ или НОД.
Уште во Априлската војна,повеќе Евреи се затекнати како војници во
старата ЈА, тројца се загинати,а некои се во заробеништво во Германија,од каде се вратиле по војната.
Само Моис Давид Рубиса,бравар е останат да живее во Штип.
Насим Давид Сион,берберин во 1948 година се исели во Израел.
............
Имам многу книги за НОВ,и сега во овие за Штип,најдов доста обемно
и за Евреите во НОВ.
„Исак Сион: Учеството на Исак Сион во НОВ во Штип и Штипско
од 1941-1945 год.-сеќавања - 18 март 1980. Београд,
Ракопис во Градскиот архив Штип.
(оваа е како автобиогравија и го имам,и ќе изнесам некои извадоци)
„Хаим Леви: Учеството на Хаим Леви во НОВ во Штип и Штипско
од 1941-1945 година- Сеќавања - 22 февруари 1982 Сараево.
Ракопис во Градскиот архив на Штип.
После ослободувањето 1945 година,двајцата се на должности во Штипско,но набрзо изгледа,а и по местата на пишувањава-печатењата на сеќавањава продолжуват во дгуги краеви на земјата.
 
..........Приказната за Др. Блајер
„ Ѓорѓи Блајер меѓу политичките затвореници во скопскиот затвор беше познат како човек и комунист со мошне висока општа култура,потоа медицински образован,по провесија беше забар,но и со високо и сестрано марксистичко образование.Тој долги години работел како приватен забар,
имаше своја ординација во Кичево и Скопје,и имаше голем број на другари и пријатели.Овој мошне интелигентен Евреин,беше и голем козер,со еден збор мошне пријатен соговорник,човек и другар.Тој беше на чело на амбулантата во затворот,во која работеше не само на поправање и вадење и лекување на заби,туку и вршеше и други медицински услуги на затворениците,на надзорниците и на нивните семејства,како и на другиот персонал од затворот Идризово.
Со преселување на политичките затвореници во Идризово во почетокот на 1944 година,а од централниот затвор во Скопје,тој доби согласност од управата на затворот да може амбулантата да ја пресели таму,за да биде поблизу до својте пациенти. Блајер уште во скопскиот затвор го беше запознал главниот надзорник и управник на затворот Идризово, Попов, на кого и на членовите на неговото семејство им ги поправаше забите.
Во Идризово забната амбуланта во која работеше Блајер беше сместена не во дворот,туку пред влезот,кај самата главна врата на затворот.Ваквата локација на амбулантата му овозможуваше на Блајер да може да набљудува кој се влегува и излегува во затворот,кој се минува покрај затворот во непосредна близина така и подалеку,на патот каде често се движеа колони од воени возила или тенкови,главно германски.
Од амбулантата па се до патот немаше никаква ограда.Тука кај него честопати доаѓаше и управникот Попов,со кого водеше мошне срдечни и од ден на ден се поотворени политички разговори. Овие разговори Блајер ги водеше по директива на партиското раковоство“.
.....................
Приказнава за Блајер,не завршува сега, ќе ја продолжам.Го вметнав во оваа тема „Еврејски партизани“,иако можеби и не бил учесник во нашите единици како партизан,но бил во народноослободителното движење од почеток,т.с.од окупацијата,како и многу други Евреи за кој мислам уште да пишувам,еден е и инжињерот Кос.
За таа своја дејност Ѓорѓи Блајер е осуден на 15 години затвор,која казна му е намалена на 10 години(поради,држењето при бомбардирањето на Скопје и затворот во јануари 1944 година,но за тоа друг пат.
....................
„Бугарскиот терор и отпорот во скопскиот затвор“- Дучо Кранго,сеќавања
издание: Архив на Скопје - Скопје 1986
 
Исак Сион - ( делови од автобиогравија )
По завршување на Државната трговска академија во Скопје,во 1934 година се вратив во Штип.Уште како ученик во летните месеци често доаѓав во контакт со некои напредни другари во Штип...кои редовно ми даваа книги.
Во есента 1935 година се јавив на конкурсот за служба во Државната хипотекарска банка во Београд.Бев примен и распореден на работа во главната филијала на таа банка во Љубљана.
Таму се дружев со еден куп напредни луѓе....Меѓу офицерите со својата напредна ориентација особено се истакнуваше Михајло Апостолски,тогаш генералштабен капетан на служба во Љубљана....
Во тоа време неколку месеци тука престојуваше и Љупчо Арсов, кој во 1940 година од Београд ми испрати еден пакет со околу 30 книги на штотуку полулегални печатената и објавена збирка песни на македонскиот поет Кочо Рацин „Бели мугри“.Книгата ја разделив.Таа предизвика големо интересирање меѓу Македонците.....
Во март 1941 година Партијата водеше голема кампања против „Троен пакт“
Во врска со тоа на 24-27 март заедно со членовите на Партијата учествував во демонстрациите во Љубљана.....
По нападот на Југославија,на 8 април заминав за Сараево.Но по 7-8 дена тргнав за Скопје.Бев чул дека и Штип е тешко бомбардиран и сакав да разберам што станало.Патот до Скопје повеќе го поминав пеш,па таму стасав некаде во средината на мај.Тука пробав да добијам „открити лист“ за враќање во Љубљанљ но не успеав.....
Во август 1941 година пристигнав во Штип.Веднаш по доаѓањето Љупчо Арсов ме поврза со една партиска ќелија...која ја водеше Ванчо Прке......
Сите членови на партијата водевме по една партиска воспитна група од чии редови се регрутираа нови членови на Партијата.Јас водев една таква група од 5 Евреи.Тоа беа:
Исак Јаков Леви - трговски помошник
Пепо Јуда Леви - Апсолвент по медицина
Хаим Јуда Леви - трговски помошник
Аврам Барух Сион - Студент по рударство
Моис Давид Сион - ученик
На повеќе состаноци на оваа ќелија учевме и од некој книги,како некој вид потготовка за оружена борба,за која требаше да се подготвиме.
Есента 1941 година на еден таков состанок на нашата ќелија дојде и Мирче Ацев.Потоа дојде уште два пати во 1942 година.....
(тука станува збор и за исврлање на првиот штипски одред,но до кој не доаѓа во есента 1941 година и причините за тоа, - моја забелешка)
...Може да се каже дека во 1942 година,едно 34-36 младинци Евреи,меѓу кои и некои постари,беа организирани и активно опфатени во НОД во Штип.
( ова се многу кратки извадоци од првите 20 страни од автобиогравијата
на Исак Сион, ќе продолжам овие денови, за учеството во НОБ. )
 
Македонија до крајот на ноември 1944 година е ослободена. Во Битола нашите единици влегуваат на 4 ноември 1944 година, во Штип на 8 ноември 1944 година, а во Скопје на 13 ноември 1944 година. Во цела Македонија е воспоставена народна власт: се враќаа Евреи во единиците на Народноослободителната војска, од бугарските затвори и интернации, од фашистичките логори во Германија, од илегалниот престој и учество во антифашистички движења во Грција, Албанија, Бугарија и Италија. Главно се населува во Скопје и Битола. Иако мал број, тие ја продолжуваа долгата историска традиција да создадат еврејски општини. Од 8.000 Евреи, колку што живееја во Македонија во 1941 година, по геноцидот преживуваат само околу 200 Евреи.

Во Битола во 1945 година е создадена еврејска верска општина на чело со Жозеф Камхи, но, поради иселувањето на нејзините членови, таа престана да постои во крајот на 1946 година.

Во Скопје е формиран Македонско-еврејски народно-ослободителен одбор, кој на својата прва седница на 26 декември 1944 година формира Македонско-еврејска општина. На таа седница присуствуваат: Ѓорѓи Блаер, Бенјамин Колономос, Леон Алаџем, д-р Бора Варон, инж. Грос, Елена Блаер и Берта Ноах.

За претседател е избран Ѓорѓи Блаер, за секретар Берта Ноах, а за благајник Бенјамин Колономос. Првата и неопходна задача е да се добие зградата на бившиот еврејски клуб – за сместување на канцеларии за еврејската општина, за таа да може да започне со работа и да се направи попис на Евреите во Скопје што секојдневно пристигнуваа. Заклучено е сите лица од еврејско потекло и тие со шпанско државјанство што подлежат на воена обврска да се пријават во одредените служби при Народниот одбор – Скопје.
 

Kajgana Shop

Back
На врв Bottom