Постапката во прв степен се одвива пред органите на Управата за имотно правни работи на подрачјето каде се наоѓа земјиштето кое се експроприра.
Постапката започнува со достава на предлогот за експропријација, би требало да достават и вештачење врз основ на кое е формирана понудената сума, кон предлогот до сопственикот се доставува понудената сума на име експропријација ( целосно одземеање на земјиштето ) или службеност ( сопственикотго задржува правото на сопственост врз земјиштето, но но корисникот на експропријацијата има право доколку има потреба истото да го користи како пристапен пат, за евентуални поправки, преправки, интервенции и слично, исто така сопственикот на земјиштето не смее на парцелата каде се воспоставува службеност да гради трајни градби, да засадува трајни насади, се става и забелешка во катастар за недвижноста, истата е видлива на имотен лист ).
Се закажуваат 2 расправи пред Управа за имотно правни работи, на неа се повикува преставник на предлагачот и сопственикот, доколку не може да присуствува сопственикот негов полномошник или привремен застапник, а не ретко сопставениците си ангажираат и адвокати да ги застапуваат.
Расправата е чиста формалност, во кратки црти вработеното лице кое ја води расправата го запознава сопственикот со значењето на експропријацијата или службеноста, на кратко се објаснува за каков проект станува збор и потоа се прашуваат предлагачот и сопственикот во однос на понудената сума и дали има сопственикот на земјиштето спротиставени гледишта во однос на предлогот, дали има некој предлог во однос на обемот на експропријацијата и слично. .
Предлагачот речиси секогаш останува на првично понудената сума, а сопственикот или се согласува со сумата и ја прифаќа, па се прави спогодба, кога ја се снесува на записник, истиот се потпишува од двете страни и предлагачот се задолжува во рок кој не може да биде подолг од 30 дена да ги исплати средствата.
Доколку не се сложи сопственикот со понудената сума, или со предлогот на кратко кажува зошто и сето тоа се внесува на записник и со тоа завршува расравата.
По заклучувањето на првата расправа органот носи писмено решение за експропријација, со кое се прифаќа предлогот на предлагачот ( доколку е уреден нормално ) и тоа решение се доставува до двете страни.
Против решението сопственикот има право да поднесе тужба до Управен суд во рок од 15 дена од приемот на решението ( во пракса тужба против решение за експропријација на недвижност во корист на државата речиси е невозможно да биде усвоена, па затоа најголемиот број на сопственици не се решаваат на вакво нешто, а и прилично долга е постапката во очекување на одлуката на управен суд ).
По изминување на роковите за тужба, решението станува правосилно и потоа Управата за имотно правни работи повторно закажува расправа, втора.
Овој пат се дискутира единствено за надоместот, со оглед дека експропријацијата е веќе завршена работа и земјиштето веќе е одземено во корист на државата или орган на државата во име на јавниот интерес.
Доколку нема и на втората расправа согласност за надоместот предметот по службена должност од страната на управата се праќа заедно со сите списи пред надлежен основен суд ( на подрачјето каде се наоѓа земјиштето ).
Судт праќа покани до странките, закажува рочиште и повторно го прашува предлагачот дали останува на истата сума од предлогот во управна постапка, а потоа го прашува сопственикот дали се согласува со висината на надоместот.
Доколку не се согласи сопственикот има право да предложи до судот да се направи ново вештачење, со нови вешти лица..
Е сега доаѓам до одговорот на твоето прашање ( извини за долгиот вовед, но добро е да ја знаеш од старт како функционира целата постапка ).
Значи, предлагаш да се направи ново вештачење, судот го прифаќа ваквиот предлог и закажува увид на лице место ( имаат и тие ќар, од секој увид судијата си добива надомест, исто и дактилографката )
.
Значи, не можеш да направиш претходно вештачење пред да ти дозволи судот да се направи вештачење, смееш само да предложиш вешти лица и потоа судот ако го прифати тој предлог истите ќе ги задолжи да направат вештачење, по извршениот увид на лице место.
Се определува геодет ( да ја идентификува парцелата каде се наоѓа земјиштето ) и вешто лице кое ќе го процени земјиштето, ако е земјоделско земјиште се бара земјоделски инжинер кој ќе даде проценка за тоа дали има засадено некои земјоделски култури на земјиштето, по правило треба и трето лице проценител, за проценка на самото земјиште, градежен инжинер.
Сум учествувал во судски постапки во преку 300 предмети, претежно за да заштедат на трошоци одат со две вешти лица.
Висината ќе се определи согласно новото вештачење, значи ако новите вешти лица проценат дека земјиштето вреди повеќе од првичната сумакоја ја пресметале вештите лица на предлагачат тогаш судот ја прифаќа новата сума и досудува повисок надомест.
Е сега, согласно законот за екпропријација, доколку по новото вештачење произлезе ситуација да се постигне пониска сума на име надомест, во тој случај процесните трошоци ќе паднат на товар на онај што го предложил вештачењето ( сопственикот ), во пракса судот има контрадикторни одлуки по ова прашање, од причина што се случува за надомест од 300 денари, да се направат трошоци за вешти лица од 15.000 денари, а не се постигнала повисока сума за надомест, па судот некако компензира, со оглед на тоа што на страната на сопствениците се претежно посиромашни луѓе и за да нема револт го задолжува предлагачот да ги надомести трошоците, во интерес на тоа дека истиот има корист од експропријацијата.
Но имало и случаи кога сите трошоци во судската постапката паѓале на товар на сопственикот. ( зависи од судско подрачје и став на судот, секој суд посебна приказна ),
Најдобро консултирај се пред да те викнат на суд со вешти лица,градежен или земјоделски инжинер, истиот да е овластен судски вештак, дај му ги сите документи од предлогот, нека ги разгледа и нека ти даде мислење.
Доколку смета дека може да се постигне повисок надомест со вештачењето предложи го како вешто лице до судијата.
Ако нема замерки од предлагачот за изборот на вешто лице, судот е должен да го прифати предлогот тоа вешто лице кое ќе го предложиш да го изготви вештачењето.
