СМАЧКАНИ ГЛАВИ
Во тие моменти, селаните се' уште не знаеле што се случило со заробените што Грците ги одвеле со нив.
Претпоставувале црн крај, но, сепак, се надевале дека можеби ќе стигнат добри вести. Надежта им ја прекратил единствениот преживеан од 27-те заробени.
Илиев запишал:
Токму во тоа време се зададе еден гологлав човек со исечено лице и искината облека.
Се стрчавме кон него.
Што да видиме.
Тоа беше човек што не можевме да го познаеме - по лицето, вратот, телото, рацете имаше рани од нож.
На лицето немаше здраво место.
Се' беа рани и засирена крв.
Господин Манери си го покри лицето не можејќи да гледа...
Оставете го да се одмори, исчистете му ги раните и преврзете го, па тогаш да ни каже што се случило, рече Италијанецот.
Вечерта се прибравме во неговата куќа...
Петар, така се викаше ранетиот, не' виде и одвај чујно проговори:
He' врзаа со јаже и не' поведоа кон планините...
Ние сфативме дека судбината ни е решена и се вртевме кон родните полиња за да ги видиме за последен пат.
Тогаш отец Стефан им викна:
Што сакате од нас?
Ова е срамота!
Тие, приковани за момент од гневните зборови на дедо Стефан, ги дигнаа пушките и пред очите ни се јави блесок.
Цела редица паднаа како карпа.
За тие што останаа, погледнете ме мене и ќе ви биде јасно што им се случи.
Co камења ни ги смачкаа главите.
Јас лежев како и сите.
Кога си отидоа, со џебно ноже го исеков јажето и полека станав.
Почнав да одам од еден до друг, како да ги будам, како да заспале, но никој не стана.
И еве ме, се довлеков до селото...'.
Според Литоксоу, убиството на заробените се случило поинаку.
'Во планината ги колат заробените', напишал Литоксоу и продолжил со цитат од делото 'Македонска борба - мемоари', од Јоанис Караватис:
'Работата ја презема Павлос Патрос.
Патрос ги држеше и ножот и штикот.
И така, го постави штикот на пушката и започна да ги боде построените заробеници.' Дента на настанот, селанец од Загоричани кој успеал да избега, стигнал до соседното село Бобишта.
Им кажал на луѓето што се случило, а Атанас Колев од истото село, се преоболекол како Турчин, и сам, на своја рака, тргнал за Битола.
Во градот, за масакрот го известил бугарскиот претставник Тошев, а овој веднаш испратил конзуларна нота до конзулите на Русија и Австро-Унгарија.
По дводневно натегање со турскиот валија во Битола, конзулите, придружени со италијанскиот офицер Албер, со воз заминале за Лерин, а оттаму со коњи за Загоричани.
Во меѓувреме, италијанскиот офицер Манери кој се наоѓал во селото, ги советувал селаните да не дозволат закопување на убиените додека не стигне комисијата.
Така, било овозможено цела Европа да дознае за злосторствата извршени од грчките банди, а документи за овој настан да има во архивите и на Италија, Русија, Австрија и Велика Британија.
Според Наум Темчев, конзулите, односно нивната придружба направила и фотографии од убиените, но ако тие постојат, се' уште се негде во странските архиви.
Но, и без нив, благодарение, меѓудругото и на ангажманот на Русинот Каљ, Австриецот Прохаска, Италијанците Албер и Манери и Бугаринот Тошев, официјалните лица на сите европски земји дознале како Грците на почетокот на минатиот век започнале да го стекнуваат исторското право на името Македонија.
И некои од нив тоа не им го премолчуваат на Грците.
Но, само некои.
Мнозинството од Европјаните очигледно преминуваат преку тоа.
ВАРДАС до селаните на Б'мбоки:
ЌЕ ЗАКОЛАМ СЕ, ПА ДУРИ И КУЧИЊАТА
По настаните во Загоричани, водачот на бандитите што го извршија масакрот, Георгиос Вардас, упати заканувачко писмо до селаните на Бмбоки, село непосредно до Загоричани. Во писмото тој напишал:
Ако не преминете во патријаршијата, и тоа бргу, ќе влезам во селото и ќе заколам се : мажи, жени, старци, деца и сите кучиња во селото.
За среќа, тој не можел да ја исполни заканата, затоа што по настанот во Загоричани, под притисок на евролските сили, османлиската војска постојано била стационирана во тој крај.
Згора на тоа, и самите селани се организирале, така што нападот на селото практично бил невозможен.
Австриски документ
ГРЧКАТА БАНДА ГИ УБИВАЛА И ЖЕНИТЕ И ДЕЦАТА
На 12 април 1905 година, во австрискиот конзулат во Битола, колежот во Загоричани е документиран со следните зборови:
Грчката банда до темел го уништи селото утрото на 7-ми во тековниот месец (нов календар), откако на разденување го нападна од повеќе страни истовремено...
Кога жителите слушнале труби, помислиле дека некоја единица војска пристигнала во селото, па дури повеќемина излегле да ги пречекаат војниците, но веднаш биле застрелани.
Грците извадиле колку што можеле повеќе луѓе од куќите, вклучително и жени и деца, и ги убиле на варварски начин.
Оние куќи што не можеле да ги заземат, ги дигнале во воздух со динамит и ги запалиле. Освен тоа, околу 20 мажи биле одведени во планините, каде што биле заклани. Истовремено извршиле пљачкосување и насилства заради пари.
На овој начин бандата дејствувала цели три часа и нема никакво сомнение дека ќе биле убиени уште многумина, ако не беше пристигнал потпоручникот на жандармеријата Незир Ефенди со 40 луѓе од соседното село Команичево, па дури тогаш Грците се повлекле во планините.'
Англиски документи
СОВРШЕНО ИЗВЕДЕНА КАСАПСКА РАБОТА ОД ГРЦИТЕ
Позната македонска песна кој почнува со стиховите Народе македонски, со какви идеи си ти, доста веќе разбуди се...', е инспирирана токму од колежот во Загоричани.
Денес ова село се вика Василиас, што во слободен превод би значело царско село'.
Ова име го добило во 1928 година.
Во 1913 година во Загоричани имало 2370 луѓе, од кои најголем дел се исселиле во Бугарија и САД.
Во 1945 година биле попишани само 720 лица.
Тоа е всушност приказната која финалето го има на крајот од педесеттите години на минатиот век, пo што Грција започнува да тврди дека на нејзина територија нема други малцинства освен малубројните муслимани.
Инаку, во документот што конзулот Мек Грегор го испратил до англискиот амбасадор во Турција, во врска со настанот во Загоричани (обајавен во споменатата книга на д-р Трајановски), меѓудругото, пишува:
Комплетниот број на незакопани тела пронајдени од полковникот и двајцата конзули е 68, вклучително 6 жени и 2 деца, при што последните се прободени со бајонет, па распорени, а во еден случај е откриено дека едно цело семејство е уништено со динамитни бомби од примитивен тип, фрлени низ дупките направени во ѕидовите на нивната куќа.
Покрај изгорувањето на 13 куќи и исто толку плевни, Грците намерно испоклале многу стока, a малиот број ранети, околу пола дузина, сведочи за совршениот метод по кој е изведена касапската работа за она кратко време од еден и половина час...
Треба исто така да ја изразам видливата разлика меѓу масакрот во Загоричани и убиствата извршени од егзархистите против патријаршистите, бидејќи додека првите речиси непогрешно ги избираа своите жртви меѓу лицата за кои се знае или се сомнева дека се виновни за предавство, Грците, се чини, не биле заинтересирани од друг мотив освен да убијат што е можно повеќе егзархисти...'
http://www.makedonskosonce.com/broevis/2008/sonce708.pdf/46_47_sekavanja.pdf