Астрономија (истражувања, откритија, новости)!

Значи, се што е поврзано со истражувањата на вселената (нови планети,откритија за жив свет на други планети, ѕвезди, ’’црни дупки’’, комети, метеори...), технолошкиот развој поврзан со астрономијата (лансирање на сателити, вселенски бродови, нови телескопи...) и сите новости кои мислите дека интересни и сакате да ги споделите со другите: ТУКА!

 

Па, да почнеме.

Сигурно го имате испробано новото ’’програмче’’ за симулирано патување по нашата галаксија! Се вика CELESTIA и страшно е добра.

Дава одлична реална временска симулација, а што е најважно, за оние кои сакаат да научат која ѕвезда и кое соѕвездие каде се наоѓа на небото, еве им одлична можност.

http://www.shatters.net/celestia/

 

Планетите може да орбитираат и во спротивни правци

Како што сме учеле по географија или астрономија, во нашиот, Сончев систем, има девет планети. Сите тие си имаат релативно константни орбити околу Сонцето. Различни планети за ист временски период, поминуваат различни растојанија. По правило, планетите кои се поблиску до Сонцето (или до некоја друга ѕвезда околу која орбитираат) се движат со поголема брзина од оние кои се на поголемо растојание (Меркур, Венера, Земјата, Марс, во однос на другите планети).

По правило, една планета ротира во еден правец околу својата ѕвезда. Исто така, секоја планета ротира и околу своја замислена оска, и тоа, во една насока. Тој ефект на ротација на нашата планета Земја, ние луѓето го чувствуваме и забележуваме како смена на денот и ноќта.

Но еве до какво откритие дошле неколку американски астрономи:

’’Група на астрономи од Американската национална радиоастрономска опсерваторија (National Radio Astronomy Observatory) открија навистина чуден планетарен систем во кој внатрешните делови на дискот од материја орбитира во еден правец околу матичната ѕвезда, а надворешниот дел на дискот орбитира во спротивен правец.

​

Шематски приказ на планетарен систем во кој внатрешните и надворешните планети орбитираат во спротивен правец

Сончевиот систем е „еднонасочна улица”. Имено, сите планети, како и сите други тела кои се дел од системот, орбитираат околу Сонцето во иста насока. Тоа важи и за телата од Кајперовиот појас кои беа откриени во изминативе неколку години. Колку што ни е нам познато, во Сончевиот систем не постои ниту едно тело кое орбитира во спротивна насока. Ова е сосема логична последица на актуелната теорија за формирањето на Сончевиот систем, според која Сонцето и сите други тела во системот се создале од еден ист огромен облак од прашина и гас, кој ротирал околу сопствена оска на ротација. При дефинирањето на поединечни тела во системот, насоката на ротацијата на облакот ја определила насоката на орбитирањето на секое тело.
Новооткриениот ѕвезден систем се наоѓа во соѕвездието Змијоносец (Ophiuchus), на оддалеченост од околу 500 светлински години од Земјата. Во неговиот центар се наоѓа млада ѕвезда, а во дискот од материја околу ѕвездата си уште се нема формирано ниту една планета. Научниците претпоставуваат дека формирањето на првите планети во тој систем би се случило за неколку милиони години. Но, со оглед на насоката во која орбитира дискот од материја околу матичната ѕвезда, повеќе од сигурно е дека планетите што ќе се формираат во него ќе орбитираат во спротивен правец.
Можноста да се создадат планети кои орбитираат во спротивна насока околу иста матична ѕвезда е навистина шокантна за научниците. Тоа навестува дека процесот на формирање на планети може да биде многу покомплициран отколку што се мисли сега.
Откритието е направено со помош на телескопската мрежа VLA (Very Large Array). Главен научник на овој проект е Ентони Ремиџан (Anthony Remijan) од Американската национална радиоастрономска опсерваторија. Неговата прва претпоставка за тоа како се формирал овој ѕвезден систем е дека наместо од еден, тој настанал од два одделни облаци од прашина и гас, кои се споиле, но ја задржале сопствената насоката на ротирање’’.

! Цитираното е преземено од веб-страната на Скопското астрономско друштво.

 

На Сатурновата месечина Енцелад има течна вода

Вселенскато летало Касини, кое орбитира околу Сатурн, откри течна вода што избива од гејзерите на Сатурновата месечина Енцелад. Ова открите ги подгреа претпоставките дека на ова небесно тело можеби има некаков облик на живот. Неколку фотографии од Енцелад, како и серија на мерења направени од инструментите на Касини, даваат драматични докази за постоење на вода и на друго весленско тело, покрај Земјата. Досегашните докази за присуство на течна вода на другите тела не се темелеле на вака непосредни докази, туку на научни анализи на хемискиот состав на нивната површина, како и врз база на други посредни податоци.

Фотографија од 17 февруари оваа година, на која можат да се забележат гејзерите​

Енцелад има дијаметар од 500 километри и долго се веруваше дека не е активен, затоа што до него допира многу мал процент од Сончевата светлина. Но, научиците сега веруваат дека Енцелад има невообичаено топол јужен пол и значителна атмосфера, како и дека е геолошки активен. „Жешката точка” на Енцелад е неговиот јужен пол, кој по нашите стандарди е леден (има температура од -178 °C), но сепак за 20-тина степени е потопол од околината.

​

Фотографија на површината на Енцелад, направена од Касини, на која убаво се забележуваат зеленкасто обоените пукнатини (горе). Научниците претпоставуваат дека тоа се местата од каде избиваат гејзерите на Енцелад. На долната фотографија прикажани се измерените температури на различни делови од површината на оваа месечина. Може да се види дека во регионот околу пукнатините температурата е за околу 15 степени повисока во однос на околината

Се верува дека водата под притисок доаѓа од длабинските резервоари и дека длабоко во внатрешноста на Енцелад постои постојан извор на топлина. Податоците од Касини укажуваат на тоа дека гејзерите се составени од вода и честички од мраз, со значителна количина на јаглерод диоксид и траги од метан, кои создаваат атмосфера на Енцелад.

Шематски приказ на тоа како се создаваат гејзерите од водена пареа на Енцелад, според сегашната претпоставка на научниците​

Возбудени од откритието на вода на Енцелад, научниците нагласуваат дека оваа месечина би требало да се стави на потесниот список на вселенски тела каде би требало да се бара живот надвор од Земјата. Ако на Енцелад постои некаков живот, тој сигурно би бил во облик на попрости микроорганизми, кои можат да живеат во екстремни услови. Но, тие, сепак, нагласуваат дека не треба да се избрзува со заклучоци и дека треба да се почека некоја нова мисија, со која директно ќе се докаже оваа претпоставка.
Научниците веруваат дека Марс и ледените месечини на Јупитер, исто така, би можеле да имаат, или некогаш имале, услови кои поддржувале живот, но сите докази за такво нешто се индиректни. Во случајот на Марс, научниците никогаш не успеале да откријат течна вода, но врз основа на истражувањата на почвата со голема веројатност се претпоставува дека Марс некогаш имал океани и езера. Магнетните истражувања на Јупитерова месечина Европа, пак, силно сугерираат дека под дебелиот слој на мраз има течен океан од вода.

! И овој натпис е преземен од веб страната на Скопското астрономско друштво.

Значи, ако се загреавте за теми од овој тип, повелете ТУКА:
http://www.astronomija.com.mk/?kat=&page=2&vesti=&statii=

 

Орбитерот MRO пристигна на Марс

Еве малку и за технолошките случувања и чекорите на човештвото во освојувењето на Вселената. Значи, не очекува нова ера, во која, не дај Боже, војните ќе ги водиме како во Оgame!?

Вселенското летало MRO (Mars Reconnaissance Orbiter, или во превод „Орбитер за набљудување на Марс“), на 10 март успешно пристигна до црвената планета. Процедурата за поставување на леталото во орбита околу планетата траела 27 минути, при што леталото ги вклучило своите мотори, со што дозволило да биде заробено од гравитацијата на Марс. Па така, MRO сега се наоѓа во издолжена елипсоидна орбита околу Марс, па за да комплетира еден цел круг околу планетата потребни му се цели 35 часа.

Уметнички приказ на вселенското летало MRO​

Со оглед на прецизноста на мерењата што леталото треба да ги спроведува во текот на својот 5-годишен работен век, една ваква издолжена орбита воопшто не е поволна. Затоа, во следните 6 месеци, MRO ќе изведе повеќе од 500 контролирани влегувања во атмосферата на Марс. На тој начин леталото ќе забавува, гравитацијата на Марс ќе може посилно да влијае врз него, па неговите орбити ќе стануваат се покружни. Овој маневар е познат под името воздушно кочење (aerobreaking). По завршувањето на маневрот, MRO ќе се наоѓа во скоро кружна орбита околу Марс, и за комплетирање на еден цел круг околу планетата ќе му требаат само 2 часа.
Дури кога ќе биде поставено во својата конечна орбита, леталото ќе започне со потрагата по вода, и фотографирање на површината, со цел да се најдат погодни локации за можните слетувања во иднина.

 

Телескопот „Џејмс Веб“ доцни

Заради зголемените трошоци за изработка на вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ (James Webb), кој инаку треба да го замени славниот Хабл, телескопот нема да може да биде лансиран во 2011 година, туку дури во јуни 2013. Оваа вест ќе ги разочара сите љубители на астрономијата, затоа што од овој телескоп се очекува навистина многу.

Уметнички приказ на тоа како треба да изгледа телескопот Џејмс Веб ​

Постоеја предлози да се намалат трошоците, така што ќе се намали големината на телескопот, но НАСА сепак се определи за веќе постоечкото решение, но со одложено време на лансирање. На тој начин трошоците ќе можат да се растегнат во подолг временски период и така да се вклопат со фондовите од буџетите за наредните неколку години.
Телескопот „Џејмс Веб“, сепак, ќе претрпи некои измени. Огледалото од 6,5-метарскиот инфрацрвен телескоп најверојатно нема да биде во можност перфектно да сними во бранова должина покуса од 1,7 микрoни, затоа што тој спектрален дел и така може да се покрие од Земјата. Исто така, ќе се отфрли и канадскиот систем со филтри и сензори за наведувањe. Сите овие модификации ќе ги намалат трошоците за околу 100 милиони долари.

 

Уште еднаш

Одложена мисијата „Dawn”

Вселенскиот телескоп Џејмс Веб не е единствениот проект кој ќе мора да претрпи измени поради недостаток на пари. Заради истите проблеми со финансирањето, деновиве беше одложена и мисијата „Dawn” („Зора”). Се работи за летало со јонски мотор, кое е наменето за истражување на астероидите. Леталото веќе се наоѓа во фаза на тестирање и склопување, а лансирањето беше закажано за јуни оваа година.

Уметнички приказ на леталото Dawn ​

Како резултат на измените во буџетот на НАСА за оваа година, со кои се предвидуваат помалку пари за нови научно-истражувачки проекти, и оваа мисија ќе мора да го почека своето лансирање. Но, повеќе од сигурно е дека до крајот на 2006 тоа нема да се случи. Нормално, научниците кои работат на проектот, не се среќни поради ова одложување. Сепак, тие се надеваат дека и со задоцнување од една година Dawn успешно ќе стигне до астероидите Церес и Веста.
Изработката на леталото сега е прекината заради проблемите со резервоарот за ксенон и со високо напонскиот дел на јонскиот мотор. Сега се работи на собирање на финансии за да може да се отстранат настанатите проблеми.

 

Ќе имаме ли десетта планета?

Пред месец и половина, научниците и официјално потврдија дека ледениот карпест свет, кој беше откриен минатата година како орбитира околу Сонцето на растојание од околу 97 а.е. (2 пати повеќе од најдалечната точка на орбитата на Плутон), е поголем од Плутон. Новите набљудувања на објектот, означен како 2003 UB313, покажаа дека тој има дијаметар од околу 3 000 km, што значи дека е за околу 700 km поголем од Плутон. Мерењата ги изврши германска екипа на астрономи, користејќи го телескопот Ирам, во Шпанија, а податоците подоцна беа објавени во списанието „Нејчр” (Nature).
Сето тоа, најверојатно, ќе ги зајакне барањата ова тело да добие статус на планета. Од друга страна, исто така, тоа ќе биде и поддршка за оние што веруваат дека Плутон има преценета позиција, и дека треба да се класифицира на пониско ниво - како планетоид или астероид. Мислењето на претставниците на „Нејчр” е дека не треба да постои проблем објектите кои се поголеми од Плутон да бидат класифицирани како планети.
Како и Плутон, така и 2003 UB313 орбитира зад Нептун, во регионот познат како Кајперов појас. Научниците сметаат дека во Кајперовиот појас веројатно има повеќе десетици илјади замрзнати тела. Меѓутоа, 2003 UB313 е првото тело што има дијаметар поголем од тој на Плутон, од преку 700-те објекти кои до сега се пронајдени во тој регион. Кај неколку од нив се пронајдени и сателити. При крајот на минатата година, Плутон исто така доби уште два нови сателити. И 2003 UB313 има сателит, кој е со дијаметар од околу 250 km и орбитира околу централното тело за приближно 14 дена.

Споредба на димензиите на Земјата, Месечината, Плутон, Харон и 2003 UB313​

Користејќи стандарден астрономски пристап, групата научници успеа да ги добие податоците за дијаметарот, мерејќи ја топлината што ја емитува објектот и комбинирајќи ја со податоците за количеството сончева светлина што се рефлектира од неговата површина. Пресметката од 3 000 km е донекаде неизвесна (можно е објектот да е за 300 km помал или поголем), но како и да е, сепак 2003 UB313 е најголемиот објект пронајден во Сончевиот систем, по откривањето на Нептун во 1846 година.
Овој објект за прв пат беше забележан од Мајк Браун (Mike Brown), астроном од Институтот за технологија во Калифорнија, во јануари 2005 година, за подоцна во јули и официјално да се потврди постоењето на 2003 UB313. На објектот привремено му беше дадено името Ксена (Xsena). Доколку добие квалификација на планета, објектот би имал име од грчката или римската митологија. Барањето на Браун, но и на многу други научници, ова тело да биде прогласено за планета доведе до вжештени дискусии меѓу астрономите, кои сега се соочуваат со можноста за постоење на повеќе објекти со слична големина, кои би можеле во наредните неколку години да бидат откриени во Кајперовиот појас. Дали сите тие ќе можат да се класифицираат како планети?
На тоа прашање официјално може да одговори само Меѓународната астрономска унија (IAU), која е надлежна да „пресуди” во вакви случаи. Едноставно ќе треба да почекаме нејзините експерти да се произнесат по ова прашање. Самата Унија се најде во една деликатна, па и политички чувствителна ситуација, соочена со барањето што побрзо да се понуди дефиниција за терминот „планета”. Дефиницијата истовремено треба да биде едноставна и разбирлива, научно поткована и прецизна. Едно од можните решенија е на овие тела да им се даде името „џуџести” или „транс-Нептунски” планети.
Во меѓународните астрономски кругови многу често се разгледуваше можноста статусот на Плутон (како голема планета) да се ревидира, и Плутон да се третира како едно тело кое е (или барем до тогаш беше) најголемо во тој појас. Но, тоа доведе до жестоки противења од американската јавност, како и од дел од американските научници, поради тоа што Плутон е единствената планета која е откриена во САД. Беше понудена и можноста Плутон да добие некој вид на двоен статус, како една културолошка планета, или како мала планета во транс-Нептунскиот појас. Дури, едно време за Плутон беше чуван и бројот 10 000 во каталогот на нумерирани мали планети.

Уметнички приказ за тоа како би изгледале Плутон и Харон од една од новооткриените месечини​

Теориите за формирањето на нашиот Сончев систем претпоставуваат дека можеби постојат и објекти како што е Марс во далечните делови на Кајперовиот појас. Се знаеше дека ќе дојде денот кога ќе биде откриен објект со големина на Плутон, ако не и поголем, а во иднина со напредокот на технологијата може да се очекува во тој регион да се појават и некои нови и непознати објекти. Кон што нј води тоа?
Конкретна дефиниција за тоа што е планета сј уште не постои, иако има доста дефиниции кои, на еден или на друг начин, го објаснуваат овој поим. Самиот збор „планета” е изведен од грчки збор кој значи „талкач, скитник”, односно точка која се движи на небото во однос на неподвижните ѕвезди.
Една од можните дефиниции за тоа што е планета, која неофицијално е предложена од Меѓународната астрономска унија гласи вака:
„Небесно тело во чија внатрешност не согорува деутериум е планета, ако се исполнети следниве три услови:
1. Се движи околу Сонце (алтернативно, ѕвезда) по патека која не и дозволува да се доближи до друга планета поблиску од неколку илјади пати поголемо растојание од нејзиниот физички радиус;
2. Со своето гравитационо дејство малку, ама сепак мерливо, влијае врз движењето на останатите планети;
3. Сите останати тела, кои можат да се најдат во нејзината близина, или да ја пресечат најзината патека, имаат маса најмалку неколку илјади пати помала од нејзината.”
Првиот услов е јасен, затоа што уште од античко време е познато дека планетите не се доближуваат една до друга. Вториот услов е потребен за да се избегне ситуацијата зрно песок, кое кружи околу Сонцето, да биде прогласено за планета.
Кон крајот на минатиот век беше сфатено дека недовршеното формирање на една голема планета, во некој регион на планетарниот систем, во тој регион остава голем број на мали тела, кои се движат по слични патеки и во мала и компактна област. Тоа е случај со астероидниот појас помеѓу Марс и Јупитер, а и со Кајперовиот појас. Оттука, телата како Церес (првиот објект откриен во астероидниот појас, за кој во почетокот се сметало дека е планета), Плутон или 2003 UB313 не го исполнуваат гореспоменатиот трет услов, затоа што ја сечат патеката на други тела, кои се помали од нив, но не повеќе од една големина.
Но, оваа дефиниција си има и свои недостатоци, затоа што при тоа треба да се земат предвид и екстрасоларните планети и други хипотетички тела, кои се наоѓаат во меѓуѕвездениот простор. Од дефиницијата може да произлезе и заклучокот дека доколку едно исто физичко тело го поместиме од едно на друго место во системот, тоа може да го смени статусот и да стане, или пак да престане да биде, планета.
Како што стојат работите во моментот, уште многу време ќе помине додека официјално не се соопшти кое тело во Сончевиот систем може да се смета за планета, а кое не. Ако се слуша мислењето на пошироката јавност, сигурно сите ќе посакаат да ја добиеме таа убава бројка од 10 планети кои кружат околу Сонцето. Фактот што првите 8 планети орбитираат околу Сонцето со инклинација до 7 степени над или под еклиптичката рамнина, а Плутон и 2003 UB313 имаат орбити со инклинација од 17, односно 45 степени, не оди во прилог овие објекти да бидат прифатени како планети. Може да се набројат и многу факти кои наложуваат овие тела да бидат сметани за планети, но има и многу факти кои тоа го демантираат.

Отстапувањето на Плутон од 17 степени од еклиптичката рамнина​

Можеби најголемата препрека е Плутон - тело кое многу наликува на сите тела од Кајперовиот појас, но поради неговиот претходен статус на планета, ги дава овие дилеми. Плутон е откриен од Клајд Томбо во 1930 година, кога научниот свет сакал да го потврди отстапувањето на орбитата на Нептун од предвиденото движење со постоење на уште една планета во Сончевиот систем. Но, подоцна, во 70-тите години, кога и официјално беше утрдена неговата големина и кога беше откриен неговиот сателит Харон, се потврди дека, всушност, Плутон и нема никакво влијание врз чудното движење на Нептун.
Многу едноставно звучи дефиницијата дека планета е тело кое директно кружи околу една ѕвезда, доволно е големо да има кружен облик благодарение на својата гравитацијата, а не е доволно големо за во неговата внатрешност да согорува деутериум. Доста разбирливо и концизно, но врз оваа основа веднаш би се добиле уште неколку стотици нови планети од големиот број на природните сателити кои кружат околу планетите, а имаат кружен облик. Во оваа рамка не може да се вметне ни дефиниција со која ќе се ограничи големината на планетите, затоа што доколу се предвиди бројка од, на пример, најмалку 2 000 km во дијаметар (за да може да ги сметаме Плутон и 2003 UB313 за планети), во тој случај и Месечината, Ганимед, Калисто, Титан и уште неколку други сателити би требало да станат планети.
Полемиката сј уште ќе се води, но доколку овие тела се прифатат како планети, тогаш во иднина Сончевиот систем моше да добие значително голем број на планети.
Тука се поставува и едно многу интересно прашање, кое малку отстапува од темата. Што ќе прават, тогаш, астролозите со нивните ценети „хороскопи и натални карти”? Како сега ќе го вметнат влијанието на 2003 UB313 во хороскопот, доколку овој објект биде прогласен за планета? Како можеше до сега тоа тело да нема влијание врз сите нас, а сега одеднаш да има? Нели е тоа многу чудно и нелогично? Ако толку можат да предвидуваат што ќе се случува во иднина, нека ни кажат дали 2003 UB313 ќе биде вброен како планета. Зошто да не ни кажат и каде можеме да пронајдеме уште некое вакво слично тело? Кога можат да „предвидуваат” земјотреси и други појави, зошто да не го предвидат и ова? Или ќе остане изреката на еден познат астролог: „Едно тело не влијае на нас сј додека не е пројдено”. Колку е само тоа контрадикторно...
Можеби најубаво решение е да му се изземе статусот на Плутон како планета, и Сончевиот систем да има официјално 8 планети и уште илјадници други објекти.

Да потсетам дека повеќе информации за овие теми, ОВДЕ:http://www.astronomija.com.mk/?kat=&page=5&vesti=&statii=

 

Каде би барале живот во Вселената?

Астрономите кои бараат знаци за вонземски живот сега имаат краток список на неколку ѕвезди, на кои би требало да им обрнат повеќе внимание во своите истражувања. Изборот на ѕвездите, кои се најдоа на оваа листа, го направи Маргарет Турнбал (Margaret Turnbull), астроном при Институтот Карнеги, во Вашингтон (Carnegie Institution of Washington), и самата трагач по екстрасоларни планети кои би можеле да поддржуваат живот.
За од илјадниците кандидати да го сведе изборот на само 10 ѕвезди, Турнбал следела неколку критериуми. Имено, ѕвездите морале да бидат стари најмалку 3 милијарди години, со маса не поголема од 1,5 Сончеви маси и во себе да содржат барем половина од вкупното количество на железо кое во моментов го има во нашето Сонце.

Уметнички приказ на планета со два природни сателити, на која има живот​

Зошто токму овие критериуми? Ѕвездите кои постојат под 3 милијарди години се премногу млади, за да имало време да се појави живот на некоја од нивните планети. Ѕвездите кои имаат многу поголема маса од таа на нашето Сонце, ќе согорат многу брзо, повторно не давајќи доволно време за појавување на живот. А, ѕвездите кои немаат доволно количество на тешки метали во себе и својата непосредна околина, нема да дозволат и формирање на планети кои се погодни за живот.
Следејќи ги овие критериуми, Турнбал формирала две групи од по пет ѕвезди, околу кои постои веројатност за појава на живот. Првата група е АТА групата, т.е. ѕвезди кои се погодни за истражување со телескопската мрежа „Ален” (Allen Telescope Array - АТА), која ќе „слуша” радио сигнали од вонземски цивилизации. Втората група е групата TPF. Тоа се ѕвезди кои би биле одлични мети за мисијата Terrestrial Planet Finder (TPF), на НАСА, која според планот треба да се лансира во 2016 година (систем од две опсерватории, кои ќе бидат поставени во орбита околу Земјата и чија основна цел ќе биде да бараат екстрасоларни планети).

Група АТА:
- Beta Canum Venaticorum - ова е првиот избор на Турнбал. Се работи за ѕвезда која е многу слична на нашето Сонце, оддалечена од нас 26 светлински години во соѕвездието Ловечки кучиња (Canes Venatici).
- HD 10307 - оваа ѕвезда од нас е оддалечена околу 42 светлински години. Има скоро иста маса, температура и метален состав, како и нашето Сонце. Но, за разлика од Сонцето, оваа ѕвезда е дел од бинарен систем.
- HD 211415 -оваа ѕвезда е малку поладна од Сонцето, но количеството на метали кое го содржи оди во прилог на потргата по живот во Вселената.
- 18 Sco - лоцирана во соѕвездието Скорпија (Scorpius). Скоро е идентичен близнак на нашето Сонце.
- 51 Pegasus - ова е ѕвездата околу која беше откриена првата екстрасоларна планета, во 1995 година.

Група TPF:
- Epsilon Indi A - оваа ѕвезда се наоѓа во соѕвездитето (Indus), од нас оддалечена 11,8 светлински години. Има само 1/10 од сјајноста на нашето Сонце.
- Epsilon Eridani - нешто поладна и помала ѕвезда од Сонцето. Оддалечена е околу 10,5 светлински години, а се наоѓа во соѕвездието (Eridanus).
- Omicron2 Eridani - оваа ѕвезда е стара исто колку и нашето Сонце. Од нас е оддалечена 16 светлински години.
- Alpha Centauri B - една од најблиските ѕвезди до нашиот систем. Оддалечена само 4,35 светлински години од Сонцето.
- Tau Ceti - ова е ѕвезда од тип „G”, која ја има истата сјајност како и нашето Сонце.

 

Феникс - нова мисија кон Марс

Мисијата Феникс (Phoenix Mars Mission) е планирана за август 2007 година, а дизајнирана е за истражување на Марс, т.е. за наоѓање на вода и траги на живот на оваа планета. Феникс е замислен како високо оперативен ровер, но и како многу евтина меѓупланетарна мисија.



Феникс ќе биде лансиран со ракета од типот Боинг Делта (Boeing Delta 2925), од космодромот Кејп Канаверал, на Флорида. По лансирањето, леталото ќе биде поставено во орбита околу Земјата, а потоа ќе тргне на пат кон Марс.

Леталото Феникс е дизајнирано по примерот на леталата Mars Surveyor Program 2001 и Mars Polar Lander. Тоа ќе биде изложено на екстремни услови на својот пат кон Марс. Во текот на лансирањето леталото ќе претрпи големи вибрации, сј додека не го достигне вселенскиот простор. За време на операциите на Марс, тоа ќе биде изложено на многу ниски температури. Заради сето ова, ќе мора многу детално да се испланира и да се изработи.

Конечниот изглед на роверот Феникс​

Феникс со себе ќе носи седум инструменти, и тоа:
- RA - Роботизирана рака. Тоа ќе биде еден од најважните инструменти на Феникс. Има задача да собира примероци од почвата на Марс и да ги праќа до инструментите TEGA и MECA на понатамошна детална анализа. Роботизираната рака е конструирана така да може се движи во сите 6 насоки, и плус има можност да ротира.
- RAC - Камера на роботизираната рака. Ова е камера е со двојна Гаусова леќа, и е опремена со два мотори: еден за фокусирање, и уште еден за затворање и отварање на отворот на камерата.
- SSI - Камера за снимање на површината. Ова ќе бидат, всушност, „очите” на Феникс. Станува збор за подвижна камера со која ќе се прават панорамските снимки.
- TEGA - Анализатор на гасови и примероци. Научниците ќе го користат за да ги истражуваат примероците на мраз и почва, кои ќе ги собира роботизираната рака.
- MARDI - Mars Descent Imager. Оваа камера ќе ја има главната улога во истражувањето на црвената планета. Со неа ќе се снимаат пејсажите на Марс, и тоа во боја. Ова ќе биде, воедно, и најлесната камера за истражувања, која е направена до сега. Таа ќе користи рефракторска оптика и ќе има видно поле од 66°. Ќе слика со резолуција од 1024 х 1024 пиксели.
- MECA - Микроскопски и електрохемиски анализатор (Microscopy, Electrochemistry, and Conductivity Analyzer). Со овој инструмент ќе се одредува pH вредностa на примероците, како и присуството на магнезиумови катјони, на хлориди, бромиди, на сулфатни анјони, кислород и јаглерод диоксид. Со микроскопот, кој Феникс ќе го носи со себе, научниците ќе можат да ја видат структурата на почвата и мразот на Марс. Исто така, со овој микроскоп ќе може да се види и дали некогаш постоела вода во испитуваните примероци.
- MET - Метеоролошка станица (Meteоrological Station). Овој инструмент ќе ги следи временските услови на Марс и промената на температурата. Многу ниските температури ќе се мерат со посебен термометар, а нискиот атмосферски притисок ќе се мери со специјално дизајнирани манометри, кои веќе се користеа за мисиите Викинг и Патфајндер (Viking; Pathfinder).

Феникс слетува на Марс (уметнички приказ)​

Патот до планетата Марс ќе трае околу 10 месеци и за тоа време ќе се извршат неколку корекции на патеката, со цел леталото да стигне на точно одреденото место на планетата. Феникс ќе има сличен план за слетување на Марс како и Викинг, т.е. ќе слета со ретроракети, кои би требало нежно да го спуштат на почвата на Марс. По слетувањето антените на Феникс би требало да ја пронајдат Земјата, и да пратат порака за безбедното слетување.

 

Да очекуваме вселенска сообраќајка во август!

Европската вселенска агенција (ЕЅА) објави дека сите задачи на мисијата Смарт 1 се исполнети и дека е време оваа мисија да се заврши.

Смарт 1 (уметнички приказ)​

Заради законите на небесната механика, во август Смарт 1 ќе се сруши на Месечината, некаде околу 37-та паралела на јужната страна на Месечината, видлива од Земјата. Овој судир ќе направи мал кратер и од површината ќе се подигне прашина, која пак од страна на телескопите на Земјата детално ќе се анализира, за да се испита нејзиниот состав.
ЕЅА ги повика сите астрономи да учествуваат во проектот на набљудување на самиот удар на леталото во површината на Месечината, а резултатите од набљудувањата ќе се објават на еден од состаноците на ЕЅА, пред крајот на февруари идната година.
Во меѓувреме, ЕЅА им отстапува дел од научните и телеметриските податоци на своите кинески и индиски колеги. Од тие податоци, нивните аеронаутички инженери и планери на идни мисии можат да научат многу за тоа како се управува и контролира летало, за некоја од нивните идни мисии.

 

Лансирана мисијата New Horizons

New Horizons (Нови Хоризонти), првото вселенско летало кое ќе ја истражува најдалечната планета во Сончевиот систем, беше успешно лансирано од космодромот Кејп Канаверал, на 19 јануари, во 14:00 по локално време, со помош на ракета од типот Atlas V. Леталото тргна на пат кон Плутон, и неговиот сателит Харон, каде се очекува да пристигне во јули 2015 година. Во моментов тоа се движи со брзина од 13 km/s, а максималната брзина која ќе може да ја постигне е 16 km/s. Па така, ова е најбрзото вселенско летало лансирано од човекот.

Лансирањето на вселенското летало New Horizons од Кејп Канаверал​

Леталото се одвоило од ракетата 44 минути и 53 секунди по лансирањето, а пет минути подоцна примени се и првите сигнали од сондата преку радио телескопот во Канбера, Австралија. Примените сигнали потврдуваат дека леталото е во одлична состојба по лансирањето, подготвено за 5 милијарди километри долгиот пат.
Прва вистинска можност да се тестираат состојбата и исправноста на инструментите на New Horizons ќе биде прелетувањето покрај Јупитер, кое треба да се случи во февруари 2007. После тоа, леталото ќе биде ставено во состојба на електронска хибернација, т.е. ќе бидат исклучени сите освен најкритичните електронски системи на леталото, сј до пристигнувањето до Плутон. Леталото ќе се „буди” еднаш годишно за да се провери состојбата на инструментите и да се извршат евентуални корекции на траекторијата, ако тоа се покаже како потребно.
New Horizons е првата мисија од програмата „New Frontiers” на НАСА, која се состои во дизајн и лансирање на вселенски летала со средна големина за проучување на Вселената. Подготовката на мисијата New Horizons траеше нешто повеќе од 4 години.

 

Ќе се продолжат ли авантурите на спејс шатлот?

Експлозијата на спејс шатлот Колумбија, во февруари 2003 година, и трагичната смрт на екипажот на ова летало, беше многу силен удар за НАСА. Целата спејс шатл флота веднаш беше приземјена на неодредено време, односно сé додека не се отстранат причините за трагедијата. Целата работа траеше повеќе од две години, и конечно на 26 јули 2005, во 16 часот и 39 минути по наше време, проследен со аплаузи и восхитени извици на повеќе илјади набљудувачи од космодромот Кејп Канаверал, беше лансиран спејс шатлот Дискавери.
Имаше и страв и нервоза, но лансирањето помина беспрекорно рутински. Публиката беше восхитена, контролорите на летот воздивнаа и си честитаа еден на друг, а во медиумите низ светот се појавија наслови за тоа како НАСА најпосле си го врати својот углед. Дури се зборуваше и за „ново поглавје во историјата на истражување на Вселената“. Не се повтори грешката во сензорот за гориво, која го спречи лансирањето на 13 јули. Спејс шатлот Дискавери, без пречки го совлада одвојувањето на ракетниот погон и надворешните резервоари. По 8,5 минути беа изгасени моторите и шатлот влезе во планираната орбита.

Дискавери пред своето последно лансирање​

Но, колку да не помине сé во совршен ред, на некои снимки од лансирањето беше забележно како од леталото се одлепуваат делови од материјалот за изолација. Лансирањето беше снимено со повеќе од 100 камери, кои го следеа настанот од различни агли. Една од нив, сместена на надворешниот дел на резервоарот за гориво, забележа најмалку едно парче, кое се одделува од леталото при лансирањето.
Одговорните од НАСА дадоа официјална изјава дека стручни лица ќе го прегледаат секој кадар од секоја снимка на лансирањето, за да утврдат дали е во прашање оштетување кое би можело да ја загрози мисијата. Првите коментари беа смирувачки. Беше кажано дека во прашање е минимално оштетување на плочка од едвај 4 сантиметри, и дека никогаш ни едно лансирање не било снимано толку внимателно, така да контролорите сега имаат можност за прв пат да гледаат некои сосема обични сцени.
Сепак, брзо стигна вест дека НАСА ги откажува понатамошните летови на шатловите. Тоа, секако, не се однесуваше на Дискавери, бидејќи тој требаше да се врати на Земјата, и тоа во еден дел и со целиот екипаж. Дискавери во меѓувреме се спои со Меѓународната вселенска станица (ISS), а екипажот почна да ги извршува планираните задачи. Дополнителна задача беше да се испитаат оштетувањата и да се поправат, доколку тоа е можно. На Земјата се правеа планови во случај тоа да не може да се изведе, но двајца астрономи од шатлот успешно ја затворија пукнатината и Дискавери доби одобрение да се врати назад.
Планот беше шатлот да се врати на 8 август, но како сценариото за оваа мисија да го пишувал некој холивудски сценарист, враќањето беше одложено за еден ден, заради лоши метеоролошки услови. Светот и понатаму со големо внимание ја следеше мисијата.

ISS сликана од Дискавери, при последната мисија во јули 2005 година​

На крајот, сé добро се заврши. Спејс шатлот Дискавери на 9 август 2005, во 14 часот и 12 минути по наше време, елегантно се спушти на долгата писта во воздушната база „Едвардс“, во Калифорнија. Целиот тек на слетување беше пренесуван преку интернет, а многу светски ТВ станици директно се вклучија во преносот.
Но, многу прашања во врска со шатловите и понатаму се отворени. Кога може да се очекува следниот лет? За тоа, прочитајте го текстот во продолжение.

Дискавери слета без проблеми. Тоа, всушност, и се очекуваше. На него беа забележани вкупно 25 оштетувања, во споредба со стандардните 100-140, колку што ги имаше во поранешните мисии. Тоа беше убава претстава за јавноста, малку да се сврти вниманието од разните политички проблеми. Но, беше убава вест и за Конгресот во борбата со Буш за нови НАСА проекти. По прелиминарната инспекција на шатлот, се воспостави дека Дискавери е еден од „најчистите“ шатли вратени од Вселената.
Што може да се очекува? Иако е најавено дека сите идни летови на шатлот се суспендирани, додека не се решат проблемите со одлепувањето на изолацијата од централниот резервоар, сепак, ова пролонгирање на лансирањата на шатл флотата, најверојатно, нема да трае долго. Се очекува веќе оваа година да се продолжи со лансирањата. Поради проблемите, порано планираната мисија на шатлот Атлантис за септември 2005, беше пролонгирана за 2006 година.
Иако имаат причина да бидат задоволни, бидејќи шатлот се врати безбедно, менаџерите на НАСА се загрижени како ќе ја продолжат програмата на пилотирани летови. Особено заради ISS. Во октомври кон ISS беше лансиран рускиот брод Сојуз ТМА-7, со дванаесеттиот американско-руски основен екипаж на станицата: Бил МекАртур (Bill McArthur) и Валери Токарев. Тоа беше последниот „бесплатен“ лет на американските астронаути со руските летала Сојуз. Во април 2006 година, кога овој екипаж ќе се врати, НАСА ќе биде приморана да и плаќа на Русија за превозот на своите астронаути.
Овде ситуацијата додатно се комплицира, заради законот со кој се забранува технолошка трговија со земјите кои испорачуваат нуклеарна технологија на Иран, а Русија е една од нив. Неодамна, Буш побара од Конгресот да го модифицира овој закон, за да им се овозможи на американските астронаути да летаат со руските летала на комерцијална основа. Ако тоа не се направи, НАСА ризикува од април да нема постојан член во екипажот на ISS. Таму Американците ќе можат да престојуваат само за време на краткотрајните шатл мисии.

 

Карактеристики за Дискавери

Дискавери (Discovery) е третиот оперативен шатл од флотата на НАСА, ако не се брои и Ентерпрајс (Enterprise), кој служеше само за тестирање. Во моментов, Дискавери е најстариот шатл, затоа што Челинџер (Challenger) и Колумбија (Columbia) беа уништени во трагични околности. Покрај Дискавери, НАСА има уште два оперативни шатла, Атлантис (Atlantis) и Ендевор (Endeavour).
Своето име Дискавери го добил по два славни поморски бродови: еден, кој бил во придружба на бродот на Џејмс Кук, на неговата последна истражувачка мисија (1776-1779), а другиот брод е на Хенри Хадсон, англиски истражувач кој од 1610 до 1611 година, кој со тој брод ги истражувал поморските премини на крајниот север на планетата. Исто така, неговото име се врзува и за всленскиот брод од филмот „2001: Одисеја во Вселената”.

Споредба на изгледот на американскиот шатл и рускиот шатл Буран​

Својот прв лет Дискавери го имаше на 30 август 1984 година, и од тогаш има летано 31 пат во Вселената, вклучувајќи го и последниот лет од 26 јули 2005 година. До сега, имал повеќе славни мисии. Дискавери во орбита околу Земјата го однесе Вселенскиот телескоп Хабл, во 1990 година. Исто така, два пати беше користен при сервисирање на истиот тој телескоп. Ја лансираше и сондата Ulysses во 1990, неколку сателити, а во Вселената го однесе и славниот Џон Глен, кога тој имаше 77 години, во 1998 година.

Сега, зад затворени врати се водат тешки преговори помеѓу Роскосмос и НАСА. Русија веќе 2,5 години ја одржува станицата, и повеќе не е подготвена тоа да го прави бесплатно. До сега, Американците летаа со руски бродови, врз основа на договорот од 1994 година, кога се роди ISS, со кој Русија беше должна да ги отплати долговите кон НАСА за помошта во одржувањето на вселенската станица „Мир” и за изградбата на моделот „Зарја”.
Додека енергичниот директор на Роскосмос, Анатолиј Перминов, инсистира на 25 до 28 мисии на шатлот до крај на 2010 година, новиот генерален директор на НАСА, Мајкл Грифин, сака што поретко да го гледа шатлот во Вселената, и веќе зборува за само 15 или 16 мисии до 2010 година. Максимум 20, што не е доволно за да се заврши изградбата на ISS. За вклучувањето на Европа, Јапонија и Канада, чии поединечни проекти зависат од лансирањето на шатл флотата, и да не зборуваме.
За НАСА, ISS сега е „жежок компир”. Со иницијативата на Буш, ISS повеќе не е примарен проект на НАСА. Нејзините капацитети полека се свртуваат кон она што ќе следува по шатлот, а тоа е проектот CEV. „Ако можевме да го направиме Гемини за три, а Аполо за шест години, зошто не би можеле да го создадеме CEV до 2011 година?” - изјави Грифин. Буш најави дека CEV ќе биде завршен до 2014 година.
Се очекува НАСА полека своите средства да ги насочува кон CEV и проектите за автоматско истражување на Месечината и Марс. Шатлот сј поретко ќе лета во Вселената. Секој проблем сега има посебна димензија. Шатл флотата многу ги чинеше НАСА и САД. Освен тоа што стана гробница за 14 астронаути, шатлот и финансиски чинеше, и чини, премногу. И тоа многу, многу повеќе отколку што беше планирано.
Преку 2,5 милиони делови се сместени во маса од околу 3000 тони. Стратегиска грешка, која е направена со шатлот, е што тој е направен како систем во кој орбитерот (т.е. крилестиот космички брод со екипажот) е поставен бочно, многу блиску до моторите. Па така, двата изгубени шатли настрадаа за време на лансирањето. Затоа, поучени од грешката со шатлот, НАСА би требало да го проектира CEV како класичен систем со ракета носач.

 

Експлозија на Месечината

Токму кога си помисливте дека на Месечината не се случува ништо... Неколку научници од НАСА, на 7 ноември минатата година, регистрираа експлозија на површината на нашиот природен сателит. Експлозијата се случила во близина на работ на Морето на Дождовите (Mare Imbrium), кога метеороид со димензии од околу 12 сантиметри удрил во нејзината површина со брзина од 27 km/s. При тоа била ослободена енергија еквивалентна на експлозија на 70 kg TNT.

Со црвената точка е означена локацијата каде што удрил метеороидот.

​

Интересено е тоа што ударот на метеороидот бил уловен при првото тестирање на нов телескоп и видео камера за мониторинг на метеорски удари на површината на Месечината. Метеороидот најверојатно е дел од метеорскиот рој Тауриди, кој од Земјата можеше да се набљудува кон крајот на октомви и почетокот на ноември. За разлика од Земјата, Месечината нема атмосфера во која метеороидите би согореле, па така тие слободно паѓаат на нејзината површина.​

Блесокот што го виделе научниците бил од 7-ма магнитуда, што значи дека бил околу два пати поблед од најбледата ѕвезда која може да се види со голо око од површината на Земјата. Но, тоа не било никаков проблем за телескопот со кој работеле научниците.



Научниците претпоставуваат дека метеороидот создал кратер со дијаметар од околу 3 метри, и длабочина од околу 40 сантиметри. Со оглед на оддалеченоста на Месечината и моќноста на нашите телескопи, тоа сепак, е мал кратер, кој не може да се види ниту преку Хабл.
Ова, секако, не е прв пат да се види удар на метеороид во површината на Месечината. За време на метеорскиот рој Леониди, во периодот помеѓу 1999 и 2001 година, голем број на професионални астрономи и астрономи аматери имаа можност да набљудуваат и фотографираат блесоци од 7-ма до 3-та магнитуда. По 2001 година, ловењето на ударите на метеороиди на површината на Месечината како да излезе од мода. Но, со оглед на тоа што се работи на мисија за враќање на луѓето на Месечината, група на научници од НАСА повторно ја актуелизираат оваа појава.