Вака. Ајде да почнам од извадокот што го постирав претходно; прво ќе објаснам зошто не е добро преведен, а потоа ќе се обидам да дадам некои решенија (иако ова второво ќе биде само една сугестија, која не смее да се сфати како дефинитивна, таа е само едно размислување).
It is impossible to say how first the idea entered my brain; but, once conceived, it haunted me day and night.
Невозможно е да се каже како таа мисла првпат ми падна на ум; но, кога еднаш се роди, ме прогонуваше дење-ноќе.
Значи, повратната конструкција во македонскиот јазик функционира најмногу во барем полуофицијални регистри; неа во уметнички текст скоро и да и’ нема место. Понатаму, ако ги споредиш двете реченици, ќе видиш дека нашата се труди да биде што е можно поблиска копија (буквално така) на англиската (а при преводот е погубно ако се бара лингвистичка еквиваленција); во тој случај, се нарушува македонската синтакса, која и во случајов треба да е полна со елипси како во оригиналот (пр. but, once conceived наместо but, once it was conceived). Со тоа, не само што сме се оддалечиле од По, туку и од нашиот јазик, па сме добиле неприродна, килава форма. А да не почнувам за лексиката (бидејќи haunted, иако генеративното значење му е „прогонува“, во овој контекст добива сосема друго значење). Мојот предлог е следниот:
Не можам да се сетам од каде ми се втренчи таква мисла в глава; но, штом се роди, ме мачеше, дење-ноќе.
Мислам дека со ваквиот пристап сме многу поблиску до звучноста на По, која, пак ја диктира дискурсот на лудиот, и дека вака почнатиот пасус е многу поприроден за интерпретација, т.е. има многу поголем подражавачки потенцијал.
За остатокот од овој извадок, ќе дадам само неколку забелешки: (1)воопшто не е испочитувана синтаксата на По, која е дел од неговата литерарност, а во случајот служи за да го подражава дискурсот на лудиот, чиешто лудило се граничи со извесна торжественост во говорот (пр. честите инверзии). Наместо тоа, преведувачот овде се решил инаку чистата реченица да ја обремени со непотребни зборови, кои само го „сецкаат“ читањето (пр. Никогаш ништо не ми згрешил.). (2) Реков дека лексиката нема многу да ја чепкам, ама сепак ќе искоментирам за корелатот „перде-film“: иако пердето е прифатлива, школска опција, тоа сепак алудира на болеста перде на очи, што во овој случај не е специфицирано.
Значи, мојот предлог за целиот овој пасус би гласел отприлика вака:
Не можам да се сетам од каде ми се втренчи таква мисла в глава; но, штом се роди, ме мачеше, дење-ноќе. Цел немав. Пизма никаква. Го обожавав стариот. Ни ми згрешил нешто. Ни ме навредил. За злато не бев алчен. Само, ќе да беше до окото! - само тоа, ништо друго! Имаше едно око, како мршојад - бледо сино, со мрежичка прекриено. Кога и да ме намереше, крвта ми мрзнеше; и, по многу време - по многу мислење - намислив да го „свиткам“ стариот, и да се оттарасам од окото за навек.
Вакиот, навидум доста далечен превод (лаикот би го нарекол слободен, и би бил во право), има за цел да го обезбеди животот на оригиналот во нашата средина, да го „реенергизира“ (што би рекол Паунд) текстот што досега чмаел затворен во јазичните долапи, и да го освежи за нашиот читател. А токму тоа е и целта на преводот. И верувајте, со ваков пристап сме многу поблиску до намислата на По отколку со лутање по непостоечки точности и еквиваленции.
--- надополнето ---
Now this is the point. You fancy me mad. Madmen know nothing. But you should have [column 2:] seen me. You should have seen how wisely I proceeded — with what caution — with what foresight — with what dissimulation I went to work! I was never kinder to the old man than during the whole week before I killed him. And every night, about midnight, I turned the latch of his door and opened it — oh so gently!
Ова ме мачи. Ме сметате за будала. Што знае будалата, да ве прашам? А, да ме видевте мене. Да ме видевте само колку мудро дејствував - со какво внимание - со каква препреденост - со каква лукавост се фатив за работа! Никогаш не сум бил понаклонет кон стариот како през неделата пред да го убијам. Секоја ноќ, на полноќи, го кревав резето и му ја подотворав вратата - ништо да не сети!
Сега засега, мислам дека ова е доволно за илустрација. Само да се извинам за долгиот пост, ама инаку не можам да се изразам и да објаснам. И да повторам дека ова се само мои размислувања, бледи скици на она што треба да биде Едгар Алан По на македонски. И да напомнам дека овие скици ги правам во 4 наутро, кога мозокот плаче за спиење, а раката не прашува двапати, што значи дека во овие предлози треба уште многу, многу работа и љубов да се вложи, а за тоа се потребни подобри времиња од ова.
Бујрум народе, на дебата!:smir: