Камен во бубрег
Вовед
Доколку некогаш во животот сте имале болка од камен во бубрегот веројатно нема да го заборавите тоа искуство-болката од камен кој поминува низ уринарниот тракт (бубрежна колика) е една од најсилните болки кои воопшто можат да се доживеат. Оваа болест е позната уште од антички времиња, но нејзината честота се зголемува во последниве децении. Иако причините за тоа се нејасни, сепак многу експерти сметаат дека начинот на исхрана и намалениот внес на течности се важни фактори кои доведуваат до ова зголемување.
Сите бубрежни камења не предизвикуваат симптоми. Многу често се откриваат како случаен наод при рентген преглед за некоја друга состојба, или при откривање на крв во урина. Болката станува агонизирачка само кога бубрежниот камен се придвижува низ бубрезите кон мочниот меур преку уретрата.
Бубрежните камења обично се формираат кога урината станува многу концентрирана. Тоа предизвикува минералите и другите супстанци во урината да формираат кристали на внатрешната површина на бубрезите. Со тек на време овие кристали можат да се спојат меѓу себе и да формираат мали, тврди маси, односно камења.
Најголем број од малите бубрежни камења поминуваат во мочниот меур без да предизвикаат трајно оштетување. Сепак важно е да се одреди причината која доведува до формирање на камења за да спречи нивното создавање во иднина. Во многу случаи, може да се спречи формирањето на камења едноставно со пиење повеќе вода и со промена во диеталниот режим.
Знаци и симптоми
Обично нема никакви симптоми на камен во бубрег освен доколку каменот е голем, предизивикувајќи блокада на протокот на урина, доколку е асоциран со чести повторувачки инфекции или доколку е помал и поминува низ уринарните патишта (низ уретрата). Тогаш најтипичен симптом е силна болка, чија јачина варира, се намалува и се зголемува во период од 5 до 15 минути. Болката обично започнува во грбот, веднаш под ребрениот лак и болката се шири, „зрачи“ кон стомакот, препоните и гениталните органи на страната на каменот. Други симптоми и знаци можат да бидат:
* Крвава, заматена урина
* Гадење и повраќање
* Постојана потреба за мокрење
* Покачена температура и трески доколку има и инфекција
Причини
Бубрезите се органи со форма на зрно грав, со големина колку тупаница. Сместени се во задниот дел на стомакот, на двете страни од рбетниот столб и нивната главна функција е отстранување на вишокот течности, непотребни електролити и други отпадни материи од метаболизмот. Од овие материи се создава урината, која од бубрезите преку уретрите се пренесува до мочниот меур, каде урината се задржува се додека не се отстрани од телото.
Кристалите од кои се создаваат камењата се формираат кога во урината има висока концентрација на одредени супстанци-особено калциум, оксалати, урична киселина и поретко цистин или има ниско ниво на супстанци кои спречуваат формирање на кристали како цитрати и магнезиум. Кристалите можат да се формираат во урината и поради тоа што таа станува многу коцентрирана или бидејќи има многу низок pH или многу висок pH.
Голем бој на фактори предизвикуваат промени во урината вклучувајќи начин на исхрана, лекови, одредени болести но и наследни фактори. Постојат четири главни типови на бубрежни камења и секој од нив има различна етиологија:
Калциумови камења. Просечно од 5 камења 4 се калцимови. Овие камења се изградени од комбинација на калциум и оксалат. Оксалат е состојка која природно се наоѓа во овошја и зеленчук. Голем број на причини можат да доведат до висока концентрација на овие материи во урината. Од прекумрено внесување калциум и витамин Д до третман со тироидни хормони или диуретици, како и некои типови на рак и други бубрежни болести. Исто така појава на хипертироидизам (заболување на паратироидните жлезди, кои го регулираат метаболизмот на калциум) може да доведе до појава на овие камења. Од друга страна, одредени генетски фактори, цревна бајпас хирургија како и исхрана богата со оксалати можат да доведат до стварање на овие камења во бубрегот.
Струвитни камења. Овие камења почест се јавуваат кај жени и речиси секогаш се предизвикани од инфекција на уринарниот тракт предизвикана од бактерии кои лачат специфични ензими. Овие ензими ја зголемуваат количината на амонијак во урината, кој се кристализира во струвитни камења. Овие камења обично се големи, може да имаат карактеристичен корален изглед и можат сериозно да го оштетат бубрегот.
Камења од урична киселина. Овие камења се формирани од урична киселина, биопродукт на протеински метаболизам. Овие камења најчесто се јауваат при исхрана богата со протеини, при хемо-терапија и при постоење на одредени генетски фактори кои допринесуваат за развој на оваа состојба.
Цистински камења. Овие камења претставуваат само мал процент од бубрежните камења. Тие се формираат кај луѓе кои имаат наследно заболување на бубрезите и кои лачат големи количини на одредени амино-киселини (цистинурија).
Ризик фактори
Овие фактори можат да го зголемат ризикот од развивање на бубрежни камења:
* Недостаток на течности. Доколку не земаме доволни количини на течности, посебно вода, во урината се зголемува концентрацијата на супстанци кои можат да формираат камења. Тоа е причината зошто бубрежните камења почесто се јавуваат во области со топла клима, при работа во топла средина или при напорна работа без надокнадување на течности.
* Фамилијарна и лична историја. При постоење на бубрежни камења во фамилијата, шансите за формирање на бубрежен камен се зголемуваат. Доколку веќе сте имале еден камен се зголемуваат шансите за развој на други бубрежни камења.
* Возраст, пол и раса. Најголем број на луѓето развиваат камен во бубрег меѓу 20-та и 70-тата година во животот, мажите се со поголем ризик во однос на жените, а белците се со зголемен ризик во однос на другите раси.
* Одредени болести. Ретки, наследни болести како ренална тубуларна ацидоза или цистинурија се причина за развој нa бубрежни камења и болести како гихт, хронична уринарна инфекција или хипертироидизам.
* Одредени лекови. Лековите можат да имат различен ефект на формирањето на камења, на пример диуретиците го зголемуваат ризикот од формирање на бубрежни камења во одредени ситуации и го намалуваат во други ситуации.
* Диета. Високопротеинска диета (месо, пилешко , риба) и натриум ( сол), можат да го зголемат ризикот од одредени типови на бубрежни камења.
* Намалена физичка активност. Неактивниот начин на живот ги зголемува шансите за развој на бубрежни камења, особено кај пациенти кои се неподвижни ( кај нив намалената активност допринесува и коските да испуштаат повеќе калциум).
Дијагноза
Иако дијгнозата на камен во бубрег многу често е случаен наод, сепак бубрежните камења најчсто се дијагностицираат при напад на бубрежна колика, хронична уринарна ифнекција или појава на крв во мокрача.
При сомневање на бубрежен камен се прават лабораториски тестови за да се утврди нивото на калциум, урична киселина и 24 часовна урина за проверка да не се излачуваат премногу минерали и сл.
Покрај типичната клиничка слика, главни прегледи за поставување на дијагноза се:
* Рентген снимање на стомакот. На овој начин можат да се видат најголем број од камењата и може да се процени големината и променат на големината на каменот со тек на време.
* Ехо-преглед. Многу често користена метода, со која може многу брзо да се утврди постоењето на камен, но можат да се промашат мали камења доколку се поставени во уретрата.
* Интравенска пиелографија (екскреторен урограм) . Овој преглед е корисен за одредување на локацијата на каменот, особено доколку каменот е заглавен во уретрите и може да се процени степенот на блокада на протокот на урина предизвикана од каменот. Контраст се вбризгува преку вена и серија на рентген снимања се прават на бубрегот, уретрите и мочниот меур. Оваа метода во голема мера е заменета со компјутерска томографија, но сеуште е многу корисна во одредени ситуации.
* Компјутерска томографија.Овој тест станува стандарден за преглед на бубрежни камења, брзо се изведува, може да прикаже камења без разлика на нивниот состав и не бара употреба на контраст. Сепак изложувањето на зрачење и високата цена на прегледот се негативни страни.
Комликации
Доколку камењата останат во бубрезите обично не прават проблем доколку не го спречат протокот на урина. Ова може да доведе до чувство на притисок и болка но и сериозно да го оштети бубрегот. Помалите камења можат да го блокираат протокот на урина до мочниот меур и исто така сериозно да ги оштетат бубрезите. Исто така појавата на инфекција е доста честа компликација предизвикана од бубрежни камењa.